رییس مرکز پژوهش‌های مجلس با تاکید بر ناکارآمدی ساختار هویت‌محور سیاست در مواجهه با بحران‌های پیچیده کشور، گفت ایران امروز نیازمند طراحی «میدان جدید حکمرانی» مبتنی بر مدیریت بحران، سرعت عمل و نتیجه‌گرایی است، نه دوگانه‌های سیاسی گذشته.

به گزارش حوزه پارلمانی خبرگزاری تسنیم، بابک نگاهداری رییس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه میدان سیاست ایران در دهه‌های اخیر به‌ویژه در دو دهه گذشته بر اساس منطق هویت قطبی و دوگانه‌سازی‌های سیاسی شکل گرفته و تثبیت شده است، گفت: این ساختار هویت محور در مواجهه با چالش‌های چند بعدی امروز ایران به‌شدت ناکارآمد و حتی مشکل‌ساز عمل می‌کند. 

وی با بیان اینکه ویژگی کلیدی این چالش‌ها سرعت بالا و ریتم سریع، چندعاملی و شبکه‌ای بودن، موازی و روی هم انباشته، سیستمی و ساختاری بودن است، تصریح کرد: در مقابل میدان سنتی سیاست ایران دارای ویژگی‌هایی چون کندی ذاتی، هویت محوری، خطی و تک‌بُعدی و تک‌صدایی بخشی است. 

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه این ناسازگاری ساختاری به نتایج روشنی انجامیده است، عنوان کرد: سیاست‌ها اغلب دیر و ناکارآمد اجرا می‌شوند. تصمیم‌‌گیری‌ها تحت تاثیر ملاحظات هویتی و جناحی قرار می‌گیرد. منابع ملی در رقابت‌های داخلی تلف می‌شود. مفسدین فرصت بیشتری برای فساد پیدا می‌کنند. شکاف بین حکمرانی و مطالبات مردم بیشتر می‌شود و در نهایت چالش‌ها نه‌تنها مهار نمی‌شوند بلکه تشدید و تداوم می‌یابند. 

وی بر این اساس توضیح داد: مشکل کشور ضعف افراد نیست، مشکل این است که ما در میدانی بازی می‌کنیم که اصلاً برای مدیریت بحران طراحی نشده است. این میدان نمی‌تواند مسائل ملی را مدیریت کند و زمینه‌ساز پیشرفت کشور باشد، حتی اگر بهترین مدیران را در آن بگذاریم. باید معنا و میدان جدیدی طراحی شود میدانی که بر اساس مدیریت بحران‌های واقعی و پیشرفت کشور ساخته شده باشد و نه بر اساس دوگانه‌های 20 سال قبل.

نگاهداری با اشاره به اینکه در شرایط فعلی دو میدان در کشور فعال است، خاطرنشان کرد: یکی میدان هویت است؛ ارزش اصلی این میدان پذیرش اجتماعی و روایت، معیار موفقیت آن اجماع و اعتبار، سرمایه غالب آن سرمایه اجتماعی و فکری و رهبری ایده‌آل آن ایدئولوگ / سخنگو می‌باشد. این میدان در تولید نتیجه ناتوان است چراکه قدرت این میدان در ایده و سخنرانی است و پاسخ‌های ایدئولوژیک کارایی لازم اجرایی برای مدیریت مشکلات فعلی را ندارند.

وی میدان دوم را میدان تکنوکراسی دانست و یادآور شد: ارزش اصلی این میدان در دانش تخصصی و فرایند، معیار موفقیت آن اجرای دقیق دستورالعمل‌ها، سرمایه غالب آن سرمایه دانشی و رهبر ایده‌آل آن مدیر سیستماتیک است. بازیگران این میدان بر اساس اجرای دقیق فرایندهای مشخص کار می‌کنند و به دلیل کندی فرایند تصمیم‌گیری و نیاز به دقت بالا در سرعت شکست می‌خورند. ارزش سرمایه دانشی آنها و جلسات طولانی بی‌حاصل در شرایط بحرانی سقوط می‌کند، زیرا فاقد دانش لازم برای شرایط پیش‌بینی‌نشده هستند. 

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، ادامه داد: بسیاری از حوزه‌های مدیریتی کشور نظیر اقتصاد، انرژی، آب و آلودگی هوا، در شرایط عادی حفظ روایت و میدان هویت را بر خروجی ترجیح می‌دهند. اما اگر بحران‌های ساختاری نظیر رکود شدید، قطع گسترده برق یا خشکسالی رخ دهد موفقیت هرکس نه بر اساس مدارک و تئوری‌ها بلکه بر اساس توانایی‌اش در اجرا و سرعت عمل سنجیده می‌شود.

وی افزود:  ناسازگاری ساختاری و کارکردی بین میدان حکمرانی موجود و ماهیت چالش‌های کشور مسئله اصلی است. ایران امروز نیازمند معماری جدید میدانی است. طراحی میدان جدیدی که اصولاً چالش‌های چندلایه، همزمان و فرسایشی را مهار و خنثی کند.

 نگاهداری تاکید کرد: در میدان بحران ارزش اصلی توان عملیاتی و سرعت عمل، معیار موفقیت آن نتیجه ملموس لحظه‌ای، سرمایه غالب آن سرمایه عملیاتی و رهبر ایده‌آل آن فرمانده صحنه است.

وی با بیان اینکه میدان جدید به معنای ایجاد معنا و زبان مشترک برای همه تصمیم‌گیران است، گفت: در شرایط فعلی هر نهاد، هر بازیگر و هر گروه زبان خودش را دارد. میدان جدید سه چیز می‌سازد؛ نقشه مشترک، ریتم مشترک و قواعد مشترک. در میدان بحران سرعت عمل، حضور فیزیکی در میدان و کسب نتایج ملموس به تنها معیار موفقیت تبدیل می‌شود. 

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، با بیان اینکه حضور فیزیکی در میدان و نه در اتاق‌های دور، عامل اصلی اعتماد نیروها و سرعت انتقال دستورات است، تصریح کرد: در این میدان گزارش‌ها و برنامه‌ها اهمیت ندارد، تنها دستاوردهای قابل اندازه‌گیری در همان لحظه قابل پذیرش است. 

وی افزود: در میدان جدید  نیازمند مرکز داده بحران، فرماندهی واحد، مغز عملیاتی با توان تحلیل لحظه‌ای، روایت واحد ملی، شبکه پاسخ سریع، لایه‌بندی زمانی چالش‌ها و هماهنگی پیشینی نهادها هستیم. در چنین میدانی رسانه به‌عنوان ابزار عملیات و نه محبوبیت، شفافیت با رعایت تعادل اطلاعاتی، اتخاذ تصمیم‌های سخت بدون تعارف، خطرپذیری، روایت‌سازی برای اقدامات و کنترل دستگاه‌های غیرهمسو باید در نظر گرفته شود. 

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، در پایان با بیان اینکه باید بپذیریم در دنیای امروزی مسائل تمام نمی‌شوند و بلکه فقط مدیریت می‌شوند، تاکید کرد: میدان جدید برای زندگی و پیشرفت با چالش‌ها ساخته می‌شود و نه خاتمه دادن به آن.