در آستانه برگزاری جلسه «کمیته مزد» در شنبه 29 آذر 1404، دوباره بحث اصلی بازار کار داغ شده است: حقوق کارگران بر چه مبنایی باید تعیین شود و چرا حداقل مزد همچنان با هزینه واقعی زندگی فاصله دارد؟ طبق گزارش‌های منتشرشده، نمایندگان کارگری و کارشناسان تأکید می‌کنند که فاصله حداقل دستمزد با «سبد واقعی معیشت» به حدود 20 میلیون تومان رسیده و اجرای ماده 41 قانون کار در عمل بیشتر به «تورم» تقلیل یافته است.
به گزارش فردا نیوز، در ادامه، فرمول قانونی تعیین حقوق کارگران، نقش شورای عالی کار، مفهوم سبد معیشت و سناریوهای محتمل برای دستمزد 1405 را به زبان ساده مرور می‌کنیم. 

طبق ماده 41 قانون کار، شورای عالی کار هر سال موظف است حداقل مزد را با توجه به دو معیار تعیین کند:

نرخ تورم اعلامی (به‌عنوان یکی از معیارها)

هزینه تأمین سبد معیشت خانوار کارگری (به‌گونه‌ای که زندگی یک خانوار را پوشش دهد) 

این یعنی در منطق قانون، «حقوق کارگران» فقط نباید هم‌پای تورم بالا برود؛ بلکه باید به سطحی برسد که حداقل هزینه‌های زندگی را پوشش دهد.

گزارش‌ها می‌گویند در سال‌های اخیر، اجرای ماده 41 عملاً به شاخص تورم محدود شده و مؤلفه «سبد معیشت واقعی» یا کم‌رنگ شده یا نمادین محاسبه شده است؛ نتیجه هم یک شکاف فزاینده بین مزد و هزینه زندگی بوده که قدرت خرید کارگران را فرسوده کرده است. 

در گفت‌وگوهای کارگری منتشرشده، برآوردهای متفاوتی از سبد معیشت مطرح شده است:

برای تهران و دهک‌های مختلف، برخی فعالان کارگری رقم‌های بالای 50 میلیون تومان را مطرح می‌کنند. 

برای «میانگین کشوری»، در همین گزارش‌ها اشاره شده که محاسبات مبتنی بر تورم آبان‌ماه، سبد معیشت را بیش از 33 میلیون تومان نشان می‌دهد. 

برخی گزارش‌های دیگر نیز از برآوردهای رسمی/تحلیلی نزدیک به 24 میلیون تومان برای سبد معیشت حداقلی (در مقاطعی از 1404) سخن گفته‌اند. 

جمع‌بندیِ پیام این اعداد روشن است: حتی با اختلاف روش محاسبه، فاصله بین «حقوق کارگران» و «هزینه زندگی» همچنان بزرگ است.

طبق اظهارات نقل‌شده از نمایندگان کارگری، وقتی تورم بالا می‌رود اما افزایش مزد با درصدهای پایین‌تر یا با تأخیر اتفاق می‌افتد، اختلاف روی کاغذ «چند درصد» دیده می‌شود اما در واقعیت به «چند میلیون تومان» تبدیل می‌شود و هر سال شکاف بیشتر می‌شود. 

حقوق کارگران و شورای عالی کار؛ ترکیب تصمیم‌گیری چگونه است؟

طبق توضیح منتشرشده در گزارش خبرآنلاین، تعیین حداقل مزد بر عهده «شورای عالی کار» است که ساختار سه‌جانبه دارد: نمایندگان کارگران، کارفرمایان و دولت. در همان گزارش اشاره شده که در عمل، نگرانی نمایندگان کارگری این است که تصمیم‌ها به جای ترمیم قدرت خرید، بیشتر تحت فشار ملاحظات دولت/کارفرمایی قرار بگیرد.

حقوق کارگران 1405؛ نقش «کمیته مزد» چیست و جلسه 29 آذر چرا مهم است؟

کمیته مزد معمولاً وظیفه دارد محاسبات کارشناسی مربوط به سبد معیشت و داده‌های هزینه‌ای را بررسی کند تا مذاکرات شورای عالی کار برای تعیین «حقوق کارگران» با پشتوانه عددی جلو برود. در خبرهای امروز هم تأکید شده جلسه شنبه 29 آذر آغازگر دور تازه گفت‌وگوهای کارشناسی برای دستمزد 1405 است. 

حقوق کارگران و سیاست‌های دولت؛ چرا بحث «انقباضی» مطرح می‌شود؟

در روایت منتشرشده از یک فعال کارگری، این نقد مطرح شده که اگر دولت در بودجه افزایش‌های محدودتری را لحاظ کند در حالی که نرخ‌های تورم بالاتر گزارش می‌شود، فشار معیشتی به کارگران و کارمندان منتقل خواهد شد و اثر آن به کل بازار کار سرایت می‌کند. 

حقوق کارگران 1405؛ سناریوهای محتمل برای تعیین دستمزد

با توجه به چارچوب ماده 41، سه سناریوی قابل تصور مطرح است:

سناریوی حداقلی (تورم‌محور): افزایش دستمزد بیشتر حول تورم رسمی می‌چرخد و سبد معیشت به‌طور کامل پوشش داده نمی‌شود. 

سناریوی ترمیمی (ترکیب تورم + بخشی از شکاف معیشت): افزایش مزد علاوه بر تورم، بخشی از شکاف سبد معیشت را هم جبران می‌کند. (برداشتی تحلیلی بر پایه دو معیار ماده 41) 

سناریوی کامل (پوشش سبد معیشت): حداقل مزد به سطحی نزدیک می‌شود که سبد معیشت را پوشش دهد؛ سناریویی که کارگران مطالبه می‌کنند اما تحقق آن نیازمند تصمیم سخت اقتصادی است. 

سوالات متداول حقوق کارگران 1405

1) حقوق کارگران در سال 1405 بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
بر اساس ماده 41 قانون کار، مبنا باید «نرخ تورم» و «هزینه سبد معیشت خانوار کارگری» باشد.

2) جلسه کمیته مزد چه زمانی برگزار می‌شود؟
طبق گزارش خبرآنلاین، جلسه کمیته مزد برای مذاکرات کارشناسی دستمزد 1405 در شنبه 29 آذر 1404 برگزار می‌شود. 

3) چرا می‌گویند حقوق کارگران با سبد معیشت 20 میلیون فاصله دارد؟
در گزارش‌های منتشرشده، نمایندگان کارگری با مقایسه برآورد سبد معیشت (مثلاً بالای 33 میلیون) و مجموع دریافتی حداقل‌بگیر (حدود 13 تا 14 میلیون با مزایا) از شکاف حدود 20 میلیونی صحبت کرده‌اند. 

4) آیا مجلس درباره اصلاح ماده 41 برنامه‌ای دارد؟
برخی گزارش‌ها از طرح‌ها/بحث‌هایی درباره اصلاح ماده 41 خبر داده‌اند که محور آن تورم‌محور کردن صریح‌تر متن قانون است؛ موضوعی که موافقان و مخالفان خود را دارد. 

5) نتیجه نهایی حقوق کارگران 1405 چه زمانی مشخص می‌شود؟
به طور معمول پس از جلسات کمیته مزد، مذاکرات شورای عالی کار در ماه‌های پایانی سال جمع‌بندی می‌شود؛ خبرهای مرتبط با نشست‌های آتی نیز منتشر شده است. 

اگر کارگر یا کارفرما هستید، برای تصمیم‌های مالی پایان سال، «فقط» به اطلاعیه‌های رسمی شورای عالی کار و وزارت کار اتکا کنید. برای پوشش سریع خبرهای جلسه کمیته مزد و سناریوهای حقوق کارگران 1405، گزارش‌های روزانه فردا نیوز را دنبال کنید.

منابع خبری

خبرآنلاین 
ایلنا 
تسنیم 
متن ماده 41 قانون کار