در روزهای پایانی سال، بحث حقوق کارگران دوباره به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانوارهای کارگری تبدیل می‌شود؛ چون خروجی جلسات شورای عالی کار، دستمزد یک‌سال آینده را مشخص می‌کند. تازه‌ترین خبرها نشان می‌دهد اولین نشست کمیته دستمزد شورای عالی کار در 29 آذر 1404 برگزار می‌شود و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز اعلام کرده نشستی با حضور نمایندگان کارفرمایی و تشکل‌های کارگری در 8 دی‌ماه برگزار خواهد شد تا نظرات مختلف درباره افزایش دستمزد 1405 بررسی شود. این گزارش را فردانیوز منتشر می‌کند.  

برای بخش بزرگی از جامعه، حقوق کارگران تنها یک عدد در فیش حقوقی نیست؛ معیار اصلیِ بقا در برابر تورمِ خوراک، مسکن، حمل‌ونقل و درمان است. به همین دلیل، زمان‌بندی آغاز مذاکرات مزدی اهمیت زیادی دارد. طبق گزارش ایسنا، نمایندگان کارگران در شورای عالی کار گفته‌اند هفته آینده 29 آذر اولین نشست کمیته دستمزد برگزار می‌شود؛ نشستی که معمولاً نقطه شروع تعیین «سبد معیشت» و سپس ورود به مذاکرات اصلیِ دستمزد است. 

کمیته دستمزد شورای عالی کار، هر سال با هدف محاسبه و به‌روزرسانی هزینه‌های «سبد معیشت» خانوار کارگری تشکیل می‌شود؛ یعنی جمع‌بندی هزینه‌های اقلام خوراکی و غیرخوراکی که یک خانوار برای گذران زندگی نیاز دارد. خروجی این کمیته، معمولاً «مبنای عددی» مذاکرات بعدی است؛ چون بدون عدد سبد معیشت، بحث درباره حقوق کارگران به چانه‌زنی‌های کلی و مبهم تبدیل می‌شود. 

احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در حاشیه جلسه هیأت دولت اعلام کرده است که 8 دی‌ماه نشستی با حضور کارفرمایان و نمایندگان تشکل‌های کارگری برگزار می‌شود و در آنجا «نظرات مختلف درباره افزایش حقوق» بررسی خواهد شد. او همچنین به موضوعی اشاره کرده که برای روند افزایش حقوق کارگران مهم است: اینکه «قانونی در مجلس» در حال بررسی یا مطرح است که می‌گوید افزایش حقوق باید حداقل به اندازه تورم انجام شود و این موضوع هم در بررسی‌ها مدنظر قرار می‌گیرد. 

وقتی گفته می‌شود افزایش حقوق کارگران «حداقل به اندازه تورم» باشد، منظور این است که دستمزد از تورم عقب نماند. اما در عمل، دو چالش جدی وجود دارد:

تورم رسمیِ اعلامی، همیشه با تورمِ واقعیِ خانوارهای کارگری (خصوصاً در خوراک و مسکن) یکی نیست.

حتی اگر افزایش دستمزد برابر تورم باشد، اگر عقب‌ماندگی مزدیِ سال‌های قبل جبران نشود، باز هم قدرت خرید کامل برنمی‌گردد.

بنابراین تأکید بر تورم، می‌تواند «کفِ افزایش» را مشخص کند؛ اما این‌که برای بهبود معیشت کافی باشد یا نه، به نتیجه محاسبات سبد معیشت و تصمیم نهایی شورای عالی کار برمی‌گردد. 

دلیل حساسیت کارگران به جلسات کمیته مزد این است که «سبد معیشت» می‌تواند یک معیار عینی و قابل دفاع برای سنجش کفِ لازمِ حقوق کارگران باشد. فعالان کارگری تاکید می‌کنند در محاسبه سبد معیشت باید «هزینه‌های واقعی زندگی» دیده شود تا فاصله دستمزد با تورم کاهش پیدا کند؛ به‌خصوص وقتی نوسانات نرخ ارز و تغییر قیمت اقلام اثرگذار (مثل نان یا حامل‌های انرژی) باعث جهش هزینه‌های روزمره می‌شود. 

حقوق کارگران و شکاف با هزینه‌های زندگی؛ نماینده کارگران چه گفت؟

در گزارش ایسنا آمده است که محسن باقری (نماینده کارگران در شورای عالی کار) پیش‌بینی کرده احتمالاً امسال هم تعیین دستمزد با «چانه‌زنی» همراه باشد. او همچنین به شکاف میان دستمزد و هزینه‌های زندگی اشاره کرده و گفته تورم اقلام ضروری مثل مواد غذایی، مسکن، حمل‌ونقل و خدمات درمانی در عمل از میزان افزایش حقوق جلو زده است؛ موضوعی که باعث می‌شود بخش مهمی از جامعه کارگری احساس کند حقوق کارگران تنها بخشی از مخارج ماهانه را پوشش می‌دهد. 

حقوق کارگران و نقش نرخ ارز؛ چرا دلار روی سفره کارگری اثر مستقیم دارد؟

وقتی نرخ ارز نوسان می‌کند، فقط بازار سرمایه یا واردکنندگان تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند؛ اثر موجیِ ارز به سرعت به قیمت کالاهای مصرفی، مواد اولیه تولید، هزینه حمل‌ونقل و حتی برخی خدمات می‌رسد. به همین دلیل در گزارش ایسنا تأکید شده نوسانات نرخ ارز و تغییر قیمت برخی اقلام اثرگذار در سبد معیشت (از جمله نان و حامل‌های انرژی) می‌تواند باعث تغییرات جدی در هزینه‌های خانوار کارگری شود و همین مسئله ضرورت «واقعی‌نویسی» سبد معیشت را بالا می‌برد. 

حقوق کارگران و سناریوهای محتمل افزایش دستمزد 1405

با توجه به اظهارات وزیر کار درباره بررسی دیدگاه‌ها و اشاره به موضوع «افزایش حداقل به اندازه تورم»، می‌توان چند سناریوی محتمل برای افزایش حقوق کارگران در سال 1405 را تصور کرد (بدون قطعیت):

سناریوی اول: افزایش نزدیک به تورم رسمی (به‌عنوان کف).

سناریوی دوم: افزایش بالاتر از تورم رسمی، با اتکا به عدد سبد معیشت و شکاف مزدی.

سناریوی سوم: ترکیب افزایش پایه + مزایای جانبی (مثل بن، حق مسکن، حق اولاد) برای مدیریت فشار هزینه‌ها.

این‌که کدام سناریو رخ دهد، به خروجی کمیته مزد، جلسات شورای عالی کار و جمع‌بندی سه‌جانبه (کارگری، کارفرمایی، دولت) بستگی دارد. 

حقوق کارگران و پرسش اصلی کارگران؛ «این بار فاصله دستمزد با زندگی کمتر می‌شود؟»

کارگران معمولاً در ماه‌های پایانی سال یک سؤال ثابت دارند: آیا تصمیم نهایی دستمزد، فقط عدد را بزرگ‌تر می‌کند یا واقعاً قدرت خرید را هم بهتر می‌کند؟
در ادبیات رسمی، دو ابزار اصلی برای نزدیک شدن حقوق کارگران به زندگی واقعی وجود دارد:

محاسبه دقیق سبد معیشت و به رسمیت شناختن آن در مذاکره

توجه به تورم و جلوگیری از عقب‌ماندگی مزدی

به همین دلیل، خبر برگزاری جلسات از 29 آذر و 8 دی برای کارگران صرفاً «خبر اداری» نیست؛ بلکه آغاز دوره‌ای است که می‌تواند تکلیف معیشت سال 1405 را روشن‌تر کند. 

حقوق کارگران؛ چه چیزهایی باید در سبد معیشت 1405 پررنگ‌تر دیده شود؟

اگر هدف کاهش شکاف دستمزد و هزینه‌های زندگی باشد، در محاسبه سبد معیشت باید حداقل به چند محور توجه ویژه شود:

مسکن (اجاره، رهن، هزینه‌های جانبی)

خوراک (گوشت، لبنیات، برنج، روغن، میوه و سبزی)

درمان (دارو، ویزیت، هزینه‌های آزمایش و خدمات)

حمل‌ونقل (سوخت، کرایه، سرویس)

آموزش و هزینه‌های فرزندان

پوشاک و لوازم ضروری خانوار

این‌ها همان مواردی است که نمایندگان کارگری هم معمولاً بر واقعی‌بودن آن در مذاکرات دستمزد تاکید می‌کنند. 

حقوق کارگران؛ جمع‌بندی آنچه تا این لحظه «قطعی» اعلام شده

29 آذر 1404: اولین نشست کمیته دستمزد شورای عالی کار (برای بررسی و محاسبه سبد معیشت). 

8 دی 1404: نشست وزیر کار با حضور کارفرمایان و نمایندگان تشکل‌های کارگری برای بررسی دیدگاه‌ها درباره افزایش دستمزد 1405. 

وزیر کار گفته موضوع افزایش حقوق حداقل به اندازه تورم (به‌عنوان یک رویکرد/قانون در حال طرح) نیز مدنظر قرار می‌گیرد.

سوالات پرتکرار درباره حقوق کارگران و دستمزد 1405

1) جلسه تعیین حقوق کارگران برای 1405 از چه تاریخی شروع می‌شود؟
طبق گزارش‌ها، اولین نشست کمیته دستمزد شورای عالی کار 29 آذر 1404 برگزار می‌شود. 

2) نشست 8 دی درباره حقوق کارگران چه هدفی دارد؟
وزیر کار گفته 8 دی با کارفرمایان و نمایندگان تشکل‌های کارگری جلسه می‌گذارد تا دیدگاه‌های مختلف درباره افزایش دستمزد 1405 بررسی شود. 

3) آیا حقوق کارگران در 1405 حتماً به اندازه تورم بالا می‌رود؟
وزیر کار گفته موضوع افزایش حداقل به اندازه تورم (به عنوان چارچوب قانونی/رویکرد مطرح‌شده) مدنظر قرار می‌گیرد، اما رقم نهایی به جمع‌بندی جلسات و تصمیم شورای عالی کار بستگی دارد. 

4) کمیته دستمزد چه تاثیری روی حقوق کارگران دارد؟
کمیته دستمزد با محاسبه «سبد معیشت»، پایه عددی مذاکرات را فراهم می‌کند و می‌تواند تعیین کند حداقل دستمزد برای پوشش هزینه‌های واقعی زندگی چه فاصله‌ای دارد. 

5) چرا هر سال کارگران نگران نتیجه این جلسات هستند؟
چون نتیجه مذاکرات، دستمزد کل سال آینده را تعیین می‌کند و کارگران معتقدند شکاف میان دستمزد و هزینه‌های زندگی باید کاهش پیدا کند.

اگر کارگر هستید یا اخبار مزدی را برای تصمیم‌های خانوادگی دنبال می‌کنید:

از همین حالا «سبد معیشت» و نتیجه جلسات 29 آذر و 8 دی را جدی پیگیری کنید؛ چون پایه تعیین حقوق کارگران برای 1405 است. 

هنگام انتشار ارقام، به تفکیک «دستمزد پایه» و «مزایا» (حق مسکن، بن، حق اولاد) توجه کنید تا برآورد واقعی‌تری از دریافتی ماهانه داشته باشید.

برای پوشش لحظه‌ای اخبار رسمی و جمع‌بندی نهایی دستمزد، فردانیوز را دنبال کنید.

منبع

ایسنا