به نقل از انتخاب برای هفت دهه، توکیو پرجمعیت ترین شهر جهان به شمار می رفت. اما بنا بر داده هایی که ماه گذشته توسط سازمان ملل منتشر شد، این عنوان را 15 سال بیش از حد حفظ کرده بود. تا همین اواخر، آمارگیران این سازمان تعاریف دولت های ملی از مرزهای شهرها را می پذیرفتند؛ اما گزارش جدید آن ها واقعیت گسترش بی وقفهٔ شهرها را به رسمیت می شناسد. بر اساس معیارهای تازه، جاکارتا، پایتخت اندونزی، با 42 میلیون نفر در صدر فهرست قرار می گیرد؛ جمعیتی تقریباً برابر با کل جمعیت کانادا. داکا، پایتخت بنگلادش، با 37 میلیون نفر نیز از توکیو با 33 میلیون نفر پیشی گرفته است. دهلی و شانگهای، هر یک با حدود 30 میلیون نفر، پنج شهر نخست را کامل می کنند.

در ادامه این مطلب آمده است: آخرین آمارهای سازمان ملل نشان دهندهٔ شهرنشینی عظیمی است. امروزه 45٪ از جمعیت جهان در شهرها (با دست کم 50 هزار نفر جمعیت) زندگی می کنند؛ 36٪ دیگر نیز ساکن شهرک ها (با دست کم 5 هزار نفر) هستند. این داده ها همچنین نشان می دهد که بخش بزرگی از این رشد در آسیای با درآمد متوسط رخ می دهد. تنها یکی از ده شهر بزرگ جهان خارج از این قاره قرار دارد. و فقط 7 مورد از 33 ابرشهر جهان (با بیش از 10 میلیون نفر جمعیت) در کشورهای ثروتمند هستند. تا سال 2050، جاکارتا و داکا روی هم رفته 25 میلیون نفر دیگر به جمعیت خود خواهند افزود؛ رقمی تقریباً برابر با جمعیت کل استرالیا.

این مهاجرت ها، در اصل، باید به بهبود وضعیت زندگی مردم کمک کند. داکا زندگی مرا تغییر داد و آموزش فرزندانم را تضمین کرد ، این را کلینتون چاکما می گوید که پس از مهاجرت از یک مزرعه در سال 2022، شغلی به عنوان پیشخدمت پیدا کرد. اما در عین حال، خطری بزرگ وجود دارد: این که با گسترش شهرهای آسیایی، فقر، آلودگی و ترافیک روزافزون، مزایای اقتصادی آن ها را تضعیف کند. آلن برتو از دانشگاه نیویورک می گوید: مردم برای مشارکت در بازار کار به شهرها می آیند. اما اگر بازار کار درست عمل نکند، در واقع یک تلهٔ فقر می سازید.

جاکارتا، داکا و دهلی هم اکنون، بر اساس رتبه بندی واحد اطلاعات اکونومیست (شرکت خواهر ما)، در میان بدترین شهرهای جهان برای زندگی قرار دارند. جاکارتا در رتبهٔ 132 از 173 شهر است؛ دهلی در رتبهٔ 145. داکا سومین شهر از آخر است و تنها دمشق و طرابلسِ لیبی وضعیت بدتری دارند. اگر کشورهای آسیایی می خواهند از تلهٔ درآمد متوسط رهایی یابند، باید مشکلاتی را که شهرهایشان را گرفتار کرده حل کنند. بهترین راه برای این کار، نه پروژه های پراکنده، بلکه نگاهی جدی به شیوه های ناکارآمد ادارهٔ مناطق شهری است.

جاکارتا—که هیچ کس آن را شهری دل انگیز نمی داند—نمونهٔ مناسبی برای مشاهدهٔ این مشکلات از نزدیک است. پس از سال ها گسترش، این شهر اکنون شهرهای همسایهٔ بوگور، دپوگ، تانگرانگ و بکاسی را نیز دربر گرفته است. با این حال، هماهنگی بسیار اندکی میان این مقامات محلی همجوار وجود دارد. سکونتگاهی با جمعیتی هم اندازهٔ برخی کشورها، به اندازهٔ گله ای از گربه ها منسجم اداره می شود.

هزینهٔ این حکمرانی تکه تکه را شاید بتوان به وضوح در ترافیک بدنام جاکارتا دید. این شهر دوازدهمین مکان پرترافیک جهان است (داکا سوم و دهلی هفتم). بسیاری از ساکنان جاکارتا که توان خرید مسکن نزدیک محل کار خود را ندارند، در حومه های دوردست زندگی می کنند. نظام حمل ونقل عمومیِ به شدت ناکافی، آن ها را به استفاده از موتورسیکلت یا خودرو سوق می دهد؛ امری که جاده ها را قفل می کند و موجب آلودگی هوا می شود. همهٔ این ها بهره وری را کاهش می دهد. دولت جاکارتا برآورد می کند که ترافیک سالانه 6 میلیارد دلار به اقتصاد این شهر خسارت می زند.

در سال 2019، جاکارتا نخستین خط متروی خود را افتتاح کرد. اما این خط به طور ناگهانی در مرز رسمی اداری شهر متوقف می شود و به محله های محل سکونت رفت وآمدکنندگان نمی رسد. آدیکا آجی، رییس بخش پژوهش و نوآوری دولت شهری جاکارتا، می گوید هماهنگی درون این مجموعهٔ شهری فوراً لازم است: در غیر این صورت بی فایده است. اما تحقق این هماهنگی دشوار است. یکی از مقامات سابق مدیریت شهری می گوید: در تمام مدتی که آن جا بودم، گفت وگوی بسیار اندکی با شهرداران شهرهای اطراف وجود داشت.

مشکلات مشابهی در دیگر ابرشهرهای آسیایی نیز دیده می شود. داکا شهرهای اقماری را در خود بلعیده، بی آن که هماهنگی مؤثری با آن ها داشته باشد. افزون بر این، ادارهٔ آن میان دو شهرداری، یک نهاد ملی توسعه، چندین وزارتخانه و ده ها سازمان مختلف تقسیم شده است که هر یک مسئول بخشی مانند آب، فاضلاب یا حمل ونقل هستند. یکی از شهرداران داکا شمالی زمانی شکایت کرده بود که اختیار رسیدگی به 80٪ از مشکلات شهر—از جمله ترافیک و سیلاب—را ندارد.

بخش هایی از هند که اکنون میزبان پنج ابرشهر هستند نیز وضعیت مشابهی دارند. حکمرانی دهلی میان نهادهای شهرداری، دولت ایالتی، دولت مرکزی و چندین سازمان ویژه برای مسکن، برنامه ریزی و متروی شهری تقسیم شده است. منطقهٔ کلان شهری کلکته (نهمین منطقهٔ بزرگ جهان) بنا بر گزارش بانک جهانی، شامل 423 نهاد حکمرانی مختلف است.

اما شهرهای موفق چگونه عمل می کنند؟ یکی از الگوها شانگهای است که توسط دولت مرکزی و به عنوان یک استان اداره می شود، نه صرفاً یک شهر. این ساختار، اختیار متمرکز و قدرتمندی بر تمام کارکردهای اصلی شهری—از برنامه ریزی گرفته تا حمل ونقل—اعمال می کند. البته مدل حکمرانی چین منحصربه فرد است: فشار بر رهبران نه از سوی رأی دهندگان، بلکه از جانب مقامات بالادستی در پکن وارد می شود. رهبران حزب نمی توانند اجازه دهند بخش هایی از شهر بی نظم و ناهنجار رشد کند.

اما الگوی بهتر، توکیو است. دولت کلان شهری توکیو (TMG) مسئول خدمات عمومی بزرگ مقیاس مانند آب، فاضلاب و بیمارستان های دولتی است. در زیرمجموعهٔ آن، 23 ناحیه و مجموعه ای از شهرها و شهرک های پیرامونی قرار دارند. هر شهرداری، شهردار و شورای منتخب خود را دارد و مسئول خدماتی چون مدارس، مدیریت پسماند و برنامه ریزی محلی است. دولت کلان شهری نقش هماهنگ کننده را ایفا می کند. این تقسیم وظایف، هم مرزهای اختیارات را روشن می سازد و هم تضمین می کند که تصمیم گیری ها به هم پیوسته باشد.

مانند ابرشهرهای آسیای با درآمد متوسط، توکیو نیز یک نهاد حکمرانی واحد برای کل منطقهٔ کلان شهری—که بخش هایی از استان های کاناگاوا، چیبا و سایتاما را دربر می گیرد—ندارد. اما دولت ملی نقش مهمی در هماهنگی میان آن ها ایفا می کند. افزون بر این، شبکهٔ متراکم مترو و راه آهن حومه ای، منطقه را به هم پیوند می دهد. بیش از 90٪ ساکنان منطقهٔ بزرگ توکیو در فاصلهٔ 20 دقیقه پیاده روی از یک ایستگاه قطار زندگی می کنند.

البته کمک می کند که توکیو از دیگر ابرشهرهای آسیایی ثروتمندتر است. زمانی که در سال 1965 جمعیت آن به 20 میلیون نفر رسید، تولید ناخالص داخلی سرانهٔ ژاپن 9٬500 دلار بود (به قیمت های سال 2011). اما وقتی داکا در سال 2005 به همین اندازه رسید، درآمد سرانهٔ بنگلادش تنها 1٬900 دلار بود. با این حال، قابل زندگی تر کردن جاکارتا، داکا، دهلی و دیگر ابرشهرهای آسیایی می تواند با اصلاحات حکمرانی آغاز شود، نه لزوماً با سرمایه گذاری های عظیم. بازآرایی ساختار قدرت دشوارتر از خرج کردن برای پروژه های بزرگ است. اما منافع بالقوهٔ آن، واقعاً در مقیاس مگا است.