موسی احمدزاده، نایب رییس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق ایران، در گفت وگو با اقتصادنیوز ، ضمن تشبیه طبقه متوسط به بنگاه های کوچک و متوسط (SME)، ریشه این وضعیت را در کسری بودجه مزمن دولت ها و سیاست های غلط می داند که پیامدهای سنگینی چون کاهش بهره وری و موج مهاجرت را به دنبال داشته است.

او معتقد است که در بستر اجتماعی ما نیز، کاهش قدرت خرید مردم (PPP)، آسیب بسیار جدی در حوزه های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به کشور وارد می کند. اگر بخواهیم به علل این وضعیت بازگردیم، ریشه آن به کسری بودجه ای بازمی گردد که دولت ها از یکدیگر به ارث می برند و به درستی بودجه ریزی نمی کنند. این کسری بودجه، تورم ایجاد می کند و پایه پولی را افزایش می دهد.

از سوی دیگر قشر متوسط در جوامع مختلف به عنوان عاملی حیاتی برای پایداری و توسعه کشور شناخته می شود. این گروه نه تنها موتور محرکه اقتصاد هستند، بلکه به عنوان پلی میان طبقات مختلف اجتماعی عمل کرده و از توازن اجتماعی و اقتصادی حمایت می کنند. وجود یک قشر متوسط قوی و پویا به کشورها این امکان را می دهد که در برابر بحران ها و چالش های اقتصادی مقاوم تر باشند، چرا که این قشر معمولاً در فرآیندهای تولید و مصرف نقش مهمی ایفا می کند.

با این حال، تضعیف این قشر به طور مستقیم می تواند به گسترش نابرابری های اجتماعی و اقتصادی منجر شود و به چالش های جدیدی برای سیاست گذاران و جامعه شناسان ایجاد کند. در نتیجه، احیای قشر متوسط و توجه به رفاه آن، به عنوان یک اولویت ملی، می تواند ضامن توسعه پایدار و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی باشد.

مشروح گفتگوی موسی احمدزاده، نایب رییس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران را با اقتصادنیوز بخوانید.

*آقای احمدزاده! این روزها صحبت درباره طبقه متوسط زیاد شده است و نگرانی ها درباره کوچک شدن این طبقه. اگر بخواهیم قشر متوسط جامعه ایران را تعریف کنیم، این قشر شامل چه گروهی از افراد می شود؟

اگر بخواهم این موضوع را به بنگاه های اقتصادی تشبیه کنم، در دنیا اشتغالی که توسط بنگاه های کوچک و متوسط (SME)ها ایجاد می شود، بیشتر از مگاپروژه ها است. مگاپروژه ها اهمیت بسیاری دارند، اما رشد اقتصادی هر کشوری به بنگاه های کوچک و متوسط وابسته است که در سطح جهانی اشتغال پایدار ایجاد می کنند و آسیب های اجتماعی را کاهش می دهند. در بستر اجتماعی ما نیز، کاهش قدرت خرید مردم، آسیب بسیار جدی در حوزه های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به کشور وارد می کند.

اگر بخواهیم به علل این وضعیت بازگردیم، ریشه آن به کسری بودجه ای بازمی گردد که دولت ها از یکدیگر به ارث می برند و به درستی بودجه ریزی نمی کنند. این کسری بودجه، تورم ایجاد می کند و پایه پولی را افزایش می دهد. با این شرایط بانک مرکزی یا وزارت اقتصاد باید با عقلانیت برخورد کنند.

زمانی که قدرت خرید قشر متوسط جامعه پایین می آید، آسیب های اجتماعی افزایش می یابد؛ مهم ترین آن افزایش دزدی است. آسیب های اجتماعی بیشتر می شوند و در حوزه آموزش، افراد کمتر آموزش می بینند. هر چیزی از طریق آموزش امکان پذیر است و قشر متوسط یک کشور، از طریق آموزش می تواند به طبقه نخبگان تبدیل شود. زمانی این امکان پذیر است که قدرت خرید قشر متوسط پایین نیاید.

اما متاسفانه دولت ها برای اینکه مخارج و هزینه های خود را کم کنند، از جیب طبقه متوسط جامعه استفاده می کنند. شما هم دیده اید که می آیند خورشید را وعده می دهند، اما ستاره را هم نمی توانند بیاورند. بطور مثال بهانه آن ها این است که بنزین را ارزان تر می دهند، این دیدگاه بسیار غلط است باید از غنی بگیرند و به فقیر بدهند، اما در کشور ما برعکس عمل می کنند، فقیر و متوسط را هر روز فقیرتر می کنند. این سیاست های غلط باید برگردد و تغییر نگرش دهد و از الگوهای موفق دنیا استفاده کند. اگر ما به همین صورت ادامه دهیم، موج مهاجرت اتفاق می افتد.

*شما به موج مهاجرت اشاره کردید. آیا این موج مهاجرت در بخش اقتصادی نیز قابل مشاهده است؟ به ویژه برخی از افرادی که سرمایه های کوچکی داشتند، برای آنکه سرمایه خود را از دست ندهند، به کشورهای اطراف می روند. آیا می توان گفت که این نوع مهاجرت، جنبه اقتصادی نیز دارد و افراد به دنبال امنیت مالی و حفظ سرمایه خود هستند؟

بله، قطعا همین طور است. زمانی که سرمایه امنیت نداشته باشد، به طور طبیعی به دنبال جایی امن می گردد. سرمایه، مانند موجودی زنده است که همیشه به دنبال پناهگاه و امنیت می باشد. این شبیه به دزدی است که حتی اگر پولی به دست آورد، در نهایت به دنبال جایی امن برای نگه داری آن می گردد. بنگاه ها نیز وقتی می بینند که هر سال درجا می زنند و ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور کاهش می یابد، تصمیم می گیرند سرمایه و فعالیت های خود را به جایی منتقل کنند که امنیت بیشتری برای رشد و توسعه داشته باشد.

در این وضعیت، بنگاه ها هر سال با افزایش هزینه ها و تورم مواجه می شوند. مثلاً همان کالایی که در سال گذشته فروخته اند، حالا باید با 40 یا 50 درصد افزایش قیمت دوباره تأمین کنند. به عبارت دیگر، آن ها نمی توانند با قیمت های ثابت فعالیت کنند، زیرا شاخص تورم باعث می شود که حتی برای تهیه منابع اولیه، هزینه های بیشتری بپردازند. این موضوع نشان دهنده ناپایداری اقتصادی است که کسب وکارها را به فکر انتقال سرمایه و فعالیت های خود به مناطق با ثبات تر می اندازد.متأسفانه، سیاست گذاری کلان ما در ریل اشتباهی قرار دارد.

اگر برنامه های پنجم، ششم و هفتم توسعه را نگاه کنیم، می بینیم به درستی عمل نکردیم. اگر این گونه باشد، هم بنگاه های اقتصادی، اعتماد و اطمینان نمی کنند و هم در بستر اجتماعی این شکاف اتفاق خواهد افتاد. به نظر من دیر نشده است؛ ما باید برگردیم، تغییر نگرش دهیم و نقاط قوت و ضعفمان را پوشش دهیم و نقاط قوتمان را پرورش دهیم.

*با توجه به مواردی که به آنها اشاره کردید، می توان گفت ما در اجرای اقتصاد کلان با مشکل روبرو هستیم؟

وقتی امنیت اقتصادی نباشد، یک جوان می بیند که چند سال باید کار کند تا یک خودرو بخرد یا یک منزل مسکونی تهیه یا ازدواج کند. این وضعیت را با کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز مقایسه می کند. انسان ها زمانی که می خواهند به رفاه و مطلوبیت برسند، به شرایط اقتصادی مملکتشان نگاه می کنند. خب ما شرایط جنگی داشتیم؛ اما پذیرفتیم و همیشه همراه بودیم، اما این که نمی شود این مشکل همیشه ادامه پیدا کند . ما از شرایط جنگی عبور کرده ایم.

سیاست های کلان را باید به درستی اجرا بکنیم. ما اصلاً استراتژی نداریم. اگر هم داشته باشیم، هر دولتی می آید گردن دولت قبل می اندازد و آن یکی گردن دولت بعدی می اندازد. اولویت این است که دولت باید هزینه های خود را کم کند. اگر هزینه ها را کم کند، آسیب قشر آسیب پذیر کمتر می شود. ما باید توزیع ثروت عادلانه داشته باشیم. شما پول را دوباره می توانید به دست بیاورید، اما سرمایه انسانی، به خصوص جوان دانش محور، بالاترین سرمایه است که متأسفانه دولت ها گوش شنوایی ندارند.

*چقدر حاکمیت و نهادهای اقتصادی در کوچک شدن بخش متوسط جامعه تأثیرگذار بوده اند؟

دولت است که باعث این مشکل شده است. دولتمردان ما چهار پنج تا وزارتخانه را می شناسند، یعنی اصلا کارایی و بهره وری وجود ندارد. اگر دولتمردان ما می خواهند ما به سمت اقتصاد کارا و بهره وری برویم، آن دور باطلی را که انجام داده اند، دیگر نباید انجام دهند.

باید از الگوهای موفق جهانی استفاده کنند. اگر قشر دانش محور و سرمایه های انسانی این سرزمین برود، این کشور را چه کسی می خواهد بسازد؟ باید تغییر نگرش بدهند و باید امنیت اقتصادی ایجاد بکنند تا به سمت توسعه یافتگی بروند. انسان زمانی دنبال این است که در یک کشور بماند و کار بکند که برایش مطلوبیت و رفاه ایجاد شود.