به نقل از مهر، در دهه های اخیر، دانش پزشکی پرده از رازهای بیشتری درباره روده بزرگ برداشته است؛ عضوی که دیگر صرفاً یک لوله برای جذب آب و دفع مواد زائد نیست، بلکه این روزها به عنوان مغز دوم و سَرچشمه سلامت عمومی معرفی می شود. اهمیت روده در تنظیم سیستم ایمنی، تولید برخی هورمون ها و حتی تأثیر مستقیم بر خلق وخوی ما، بر کسی پوشیده نیست. با این حال، بیماری های خاموش و جدی این عضو حیاتی، به ویژه سرطان های گوارشی و روده بزرگ، همچنان تهدیدی جدی برای سلامت جامعه به شمار می روند. آگاهی رسانی دقیق و به موقع، نقشی حیاتی در تشخیص زودهنگام و درمان کامل این بیماری ها ایفا می کند. پژوهشگران حوزه سرطان معتقدند امروز، بیش از هر زمان دیگری، ضرورت دارد که چکاپ های دوره ای روده بزرگ را جدی بگیریم؛ چرا که در بسیاری از مواقع، بی علامتی شایع ترین علامت آغاز یک سرطان است.

در دهه های اخیر، دانش پزشکی پرده از رازهای بیشتری درباره روده بزرگ برداشته است؛ عضوی که دیگر صرفاً یک لوله برای جذب آب و دفع مواد زائد نیست، بلکه این روزها به عنوان مغز دوم و سَرچشمه سلامت عمومی معرفی می شود. اهمیت روده در تنظیم سیستم ایمنی، تولید برخی هورمون ها و حتی تأثیر مستقیم بر خلق وخوی ما، بر کسی پوشیده نیست. با این حال، بیماری های خاموش و جدی این عضو حیاتی، به ویژه سرطان های گوارشی و روده بزرگ، همچنان تهدیدی جدی برای سلامت جامعه به شمار می روند. آگاهی رسانی دقیق و به موقع، نقشی حیاتی در تشخیص زودهنگام و درمان کامل این بیماری ها ایفا می کند. پژوهشگران حوزه سرطان معتقدند امروز، بیش از هر زمان دیگری، ضرورت دارد که چکاپ های دوره ای روده بزرگ را جدی بگیریم؛ چرا که در بسیاری از مواقع، بی علامتی شایع ترین علامت آغاز یک سرطان است.

در گفتگویی که می خوانید دکتر مهدی عالم رجبی، متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی گوارش (کولورکتال)، به مهم ترین سوالات پیرامون این بیماری و ضرورت آگاهی پاسخ داده است.

آقای دکتر، یک تصور رایج در جامعه وجود دارد که اگر کسی زندگی بسیار سالمی داشته باشد، مثلاً ورزش زیاد کند، سیگار و الکل مصرف نکند و در مناطق کم آلودگی زندگی کند، هرگز دچار سرطان های گوارشی نخواهد شد. آیا این تصور درست است یا یک باور غلط؟

سوال بسیار خوبی است. در پاسخ باید بگویم که این تصور غلط است. ما بیماران زیادی داریم که کاملاً فکر می کنند زندگی سالمی دارند، غذای سالم می خورند، ورزش می کنند و کوه می روند. اما ناگهان با شوک تشخیص سرطان روده بزرگ مواجه می شوند. حقیقت این است که هنوز دلایل واقعی و کاملاً مشخص سرطان های گوارشی معلوم نیست. آنچه مسلم است، تمرکز دلایل سرطان ها بیشتر بر روی ژن ها است.

یعنی تغییرات ژنتیکی، نقش اصلی را بازی می کنند؟

دقیقاً! عواملی مانند آلودگی ها، تغییر در رژیم های غذایی، روش های فرآوری غذاها، مصرف بیشتر چربی و پروتیین و حتی افزایش طول عمر انسان ها، می توانند باعث تغییرات ژنتیکی بر روی DNA و سلول ها شوند و در نهایت سلول های سرطانی ایجاد کنند. افرادی که زندگی به ظاهر سالمی دارند و دچار سرطان می شوند، دچار شوک می شوند و همیشه می پرسند که چرا باید این اتفاق بیفتد؟ ما واقعاً دلایل واقعی این تغییرات در ژن نویسی درون سلول ها را نمی دانیم.

یکی از نگرانی های بیماران، عوارض جراحی روده بزرگ است. آیا این عمل، عوارض بلندمدت و جدی برای فرد به همراه دارد؟

خیر! به طور کلی، نباید از عوارض بلندمدت عمل های جراحی روده بزرگ ترسید. روده بزرگ عمدتاً محل جذب مواد غذایی نیست و فقط آب را بازجذب می کند. بنابراین، بعد از برداشتن بخشی از آن، معمولاً هیچ گونه عارضه ای برای فرد به وجود نمی آید. تنها در مواقعی که مجبور به برداشتن قسمت های نزدیک مقعد شویم، ممکن است عوارضی مانند تکرر دفع یا عدم دفع کامل پیش بیاید که با روش های درمانی مختلف مانند دارو و فیزیوتراپی قابل کنترل و کاهش هستند.

گاهی بیماران از ترس جراحی و به خصوص ترس از اوستومی (کیسه دائمی)، عمل را به تعویق می اندازند توصیه شما در این موارد چیست؟

ترس از انجام عمل جراحی بی مورد است و فرد نباید آن را به تعویق بیندازد، من به این بیماران می گویم که سرطان همیشه به همین راحتی نیست ممکن است امروز علائم کمی داشته باشیداما اگر بیمار در حال حاضر عمل جراحی انتخابی انجام دهد، اغلب می توانیم توده را برداریم، درمان کامل را انجام دهیم و کیسه هم نگذاریم اما اگر درمان را به تعویق بیندازد و چند هفته یا ماه بگذرد، ممکن است با علائم بسیار بدتری مثل انسداد، خونریزی و عفونت مراجعه کند. در آن صورت، گاهی مجبور به انجام عمل جراحی اورژانس می شویم و حتی ممکن است نتوانیم توده را برداریم و باید برای فرد یک کیسه دائمی گذاشته شود، در حالی که درمان نیز ناقص خواهد بود.

سن غربالگری برای سرطان های روده بزرگ چقدر است و چه زمانی باید برای آن اقدام کرد؟

در حال حاضر، سن غربالگری برای سرطان های روده بزرگ 45 سال است؛ ما به فردی که هیچ علامتی ندارد، توصیه می کنیم از 45 سالگی کولونوسکوپی را انجام داده و به صورت دوره ای آن را ادامه دهد.

در سنین پایین تر چه؟

در سنین زیر 45 سال، اگر فرد علائمی داشته باشد که ما را به سمت مشکلات گوارشی و سرطان روده سوق دهد، حتماً توصیه به کولونوسکوپی می کنیم.

لطفاً این علائم مهم را برای خوانندگان ما شفاف سازی کنید.

علائم خطر مهمی که باید حتماً به آن ها توجه کرد شامل این موارد هستند: خونریزی، تغییر در اجابت مزاج (مانند یبوست یا اسهالی که بیشتر از دو هفته طول بکشد)، تغییر در قطر مدفوع یا مدفوع سیاه رنگ، کاهش وزن ناگهانی، فقر آهن و کم خونی (کمبود هموگلوبین در آزمایشات)

به عنوان یک جراح، تلخ ترین لحظه شما در مواجهه با بیماران سرطانی چیست؟

دو لحظه واقعاً تلخ است اولی لحظه ای است که بیماری به ما مراجعه می کند و کار خیلی سخت شده در حالیکه می توانست چند وقت پیش از آن با یک عمل کامل نجات پیدا کند، اما به دلیل ترس، مشاوره غلط یا انتخاب درمان های غیرعلمی و غیر استاندارد (مثل تبلیغات فضای مجازی و طب های غیرعلمی) کار از کار گذشته، دچار انسداد یا پخش شدن تومور شده و ما مجبوریم برایش فقط یک عمل جراحی علامتی انجام دهیم. دومی هم لحظه ای است که به خانواده بیمار جوانی که سرطان روده داشته، توصیه کردیم حتماً اعضای خانواده را غربالگری کنند، اما آن ها به دلیل ترس از کشف تومور این کار را نکردند و بعداً یکی از اعضا با تومور بسیار شدید مراجعه می کند. در حالی که اگر غربالگری کرده بودند، شاید تومور در مراحل اولیه کشف و به طور کامل برطرف می شد

در پایان، توصیه شما به عنوان متخصص این حوزه برای پیشگیری و درمان سرطان های روده بزرگ چیست؟

سه توصیه اصلی دارم اول اینکه به علائم خطر توجه کنید و در صورت مشاهده هر کدام از علائم مهم (خونریزی، تغییر اجابت مزاج، کاهش وزن، کم خونی) در هر سنی، حتماً برای انجام کولونوسکوپی اقدام کنید و این کار را پشت گوش نیندازید. دوم اینکه غربالگری را جدی بگیرید. تمام افراد بالای 45 سال که هیچ علامتی ندارند، حتماً باید کولونوسکوپی دوره ای انجام دهند، به این دلیل که شایع ترین علامت سرطان روده بزرگ در حقیقت بی علامتی است. نکته سوم هم این است که از درمان های غیرعلمی دوری کنید و اگر مبتلا به سرطان شدید، به هیچ عنوان روش های غیرعلمی، تبلیغات فضای مجازی، طب سنتی یا اسلامی تحت این عناوین و روش های غیر استاندارد را انتخاب نکنید. این ها فقط درمان را به تأخیر می اندازند و فرد را با ناراحتی و زجر خیلی زیادی مواجه می کنند

*در پایان، توصیه شما به عنوان متخصص این حوزه برای پیشگیری و درمان سرطان های روده بزرگ چیست؟

افراد باید به علائم خطر توجه کنند در صورت مشاهده هر کدام از علائم مهم (خونریزی، تغییر اجابت مزاج، کاهش وزن، کم خونی) در هر سنی، حتماً برای انجام کولونوسکوپی اقدام کنید و این کار را پشت گوش نیندازید، غربالگری را جدی بگیرید: تمام افراد بالای 45 سال که هیچ علامتی ندارند، حتماً باید کولونوسکوپی دوره ای انجام دهند، زیرا شایع ترین علامت سرطان روده بزرگ در حقیقت بی علامتی است، از درمان های غیرعلمی دوری کنید اگر مبتلا به سرطان شدید، به هیچ عنوان روش های غیرعلمی، تبلیغات فضای مجازی، طب سنتی یا اسلامی تحت این عناوین و روش های غیر استاندارد را انتخاب نکنید. این ها فقط درمان را به تأخیر می اندازند و فرد را با ناراحتی و زجر خیلی زیادی مواجه می کنند.