به نقل از هفت صبح، حمیده عبدالهی| در شهری که فاصله میان یک پارک محلی تا صفحه های بی نام و نشان شبکه های اجتماعی تنها چند لمس روی موبایل است، موادمخدر دیگر در سایه های تاریک کوچه ها پنهان نیست. گل و دیگر مخدرهای نوظهور با بسته های کوچک و قیمت های متفاوت، حالا به راحتی در دسترس نوجوانان و جوانان قرار گرفته اند. بازاری بی قانون که نه سقف دارد و نه قاعده، جایی که دسترسی سریع، ناشناس و گسترده، مصرف کنندگان را در هر رده سنی، حتی نوجوانان 12-11 ساله را هدف قرار داده است.

در شبکه های اجتماعی، میان انبوه تبلیغات رنگارنگ، گاهی پست هایی دیده می شود که هیچ سنخیتی با زندگی نوجوانان ندارند. پیام هایی کوتاه درباره کیفیت مخدر گل و تحویل فوری مخدرهای متنوع که پشتشان نه مجرمان حرفه ای، بلکه همان دانش آموزانی ایستاده اند که چند ساعت قبل سر کلاس آنلاین بوده اند.

نوجوانانی که تا دیروز دغدغه شان نمره امتحان و تیم محبوب فوتبال بود، امروز به واسطه پیج های بی نام ونشان، نقش فروشنده را بازی می کنند. با سودی که برای شان بزرگ و وسوسه انگیز است. از سوی دیگر، مشتری هایشان نیز اغلب هم سن وسال های خودشان اند. کنجکاو، بی خبر از عواقب و تحت تاثیر هیاهوی فضای مجازی و فرهنگ مصرفی جدید.

در یک صفحه موبایل، این دو گروه به هم می رسند: نوجوانی که دنبال درآمد آسان است و نوجوان دیگری که می خواهد تجربه ای خطرناک اما به ظاهر بی هزینه را امتحان کند. گفت وگوهای کوتاه، ایموجی های رمزآلود و معامله ای که در چند دقیقه نهایی می شود.اگر مسیر را از فضای مجازی به سطح شهر دنبال کنیم، تصویر روشن تر و تلخ تر می شود.

گوشه برخی پارک های محلی، کنار زمین های ورزشی، نوجوان هایی دیده می شوند که به ظاهر فقط هم صحبتی دوستانه دارند، اما ردوبدل شدن بسته های کوچک، حکایت دیگری دارد. به گفته یکی از این جوان ها، کافی است اراده کنید و البته پول هم داشته باشید تا در کمتر از چند دقیقه، از ساقی محله تان هر نوع موادی را بخواهید، تهیه کنید! درست مثل اینکه بخواهید از سوپری محله بخواهید پفک و بستنی بخرید!

و مهم تر از همه اینکه شهر و محله دیگر معنایی ندارد. این دسترسی عجیب و بی واسطه، در شمال و جنوب، محلات لوکس و مناطق حاشیه ای، یکسان رخنه کرده است. گل حالا در هر نقطه ای از شهر به آسانی در دسترس است. درست همان جا که انتظارش را نداریم.

اکنون، در این بازی عجیب و نگران کننده، نوجوانان نه فقط قربانیان مصرف که بخشی از زنجیره توزیع اند. نسلی که بی صدا در هر دو نقش گرفتار شده و این خود، خطری بزرگ تر از همیشه را پیش چشم جامعه قرار داده است. در بازاری که بیش از همیشه بی قانون، نزدیک و بی پرده شده است.

دسترسی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر حالا به مراتب ساده تر و سریع تر از گذشته شده است. از خریدهای حضوری در پارک ها و محلات گرفته تا سفارش های اینترنتی در شبکه های اجتماعی، مسیر مصرف و فروش بسیار کوتاه شده است. دکتر صفاتیان، تحلیلگر و پژوهشگر اعتیاد، در مصاحبه با روزنامه هفت صبح توضیح می دهد که بازار سنتی مواد مخدر اکنون وارد فضای مجازی شده و نوجوانان هم در نقش خریدار و هم فروشنده حضور دارند، دسترسی به مواد آسان و ناشناس شده و سن مصرف کنندگان به پایین ترین سطح در سال های اخیر رسیده است.

او درباره تغییر الگوی خرید و فروش می گوید: در گذشته فروش مواد مخدر سخت و محدود بود، اما حالا حتی پارک ها، محلات و فضای مجازی مانند تلگرام، واتساپ و اینستاگرام محل عرضه و تبلیغ شده اند. شخص به راحتی می تواند تبلیغ کند، قیمت را اعلام کند و دسترسی پیدا کند. دسترسی به مواد مخدر در کمتر از 10دقیقه امکان پذیر است.

دکتر صفاتیان درباره نقش نوجوانان و جوانان در بازار توضیح می دهد: امروز نوجوانان و جوانان بخش زیادی از خریداران هستند و برخی حتی فروشنده اند، به ویژه در مورد مواد روانگردان مانند گل. آنها خرید اینترنتی را ترجیح می دهند و این باعث شده خرید و فروش به شکل ناشناس و بدون ترس از دیده شدن یا دستگیری انجام شود.

او درباره سن مصرف مواد می گوید: نوجوانان از سن 12 11 سالگی مصرف مواد مخدر را شروع می کنند، هرچند شروع واقعی مصرف معمولاً 17 16 سالگی است. این رقم پایین نشان می دهد وضعیت اعتیاد در نوجوانان نگران کننده است.همچنین درباره تغییر الگوی فروشندگان می گوید: در دهه های قبل فروشندگان افراد خلافکار و سن بالا بودند، اما اکنون نوجوانان 15 14 ساله هم فروشنده می شوند. فضای مجازی باعث شده خرید و فروش راحت، ناشناس و بدون ترس از حضور دیگران یا پلیس انجام شود.

در زیرزمین پنهان اقتصاد مواد مخدر، قیمت ها چنان گسترده و متنوع است که گویی با بازاری رسمی طرف هستیم. کافی است نگاهی به نرخ هایی که در فضای مجازی دست به دست می شود بیندازیم تا عمق فاجعه روشن شود.به عنوان مثال در مورد گل ، بسته های کوچک از حدود 50 هزار تومان تبلیغ می شوند، رقمی که حتی از قیمت یک خوراکی ساده کمتر است و برای نوجوانان یک وسوسه کاملا در دسترس به شمار می رود. اما همین ماده، زمانی که پای معاملات بزرگ تر به میان می آید، در محدوده چند میلیون تا بیش از 12میلیون تومان برای هر کیلو معامله می شود و گاهی با قراردادهای عمده بالای بیست کیلو.

مواد دیگر نیز طیف قیمتی شوکه کننده ای دارند. از صدها هزار تومان تا بیش از یک میلیون تومان برای هر گرم در برخی انواع محرک ها و مخدرهای سنگین. حتی موادی سنتی تر همانند تریاک نیز بین چندصد هزار تومان تا بیش از صد میلیون تومان برای خریدهای عمده معامله می شوند.

این قیمت ها در حالی افزایش یافته اند که سال گذشته حدود 20 تا 30 درصد کمتر بوده اند. این بازه گسترده قیمت ها نه تنها به دلیل رقابت میان فروشندگان است، بلکه ناشی از تفاوت کیفیت و خلوص مواد نیز هست. بسته های کوچک و ارزان، برای جذب مصرف کنندگان کم درآمد و نوجوانان عرضه می شوند و معمولاً کیفیتی به مراتب پایین تر دارند، در حالی که معاملات عمده و گران تر مربوط به مواد با خلوص بالاتر و حجم بزرگ است.

افزایش قیمت ها در مواد سنتی، باعث شده بسیاری از مصرف کنندگان به سمت مواد جدید و روانگردان ها مانند گل روی بیاورند و هم زمان، کیفیت برخی از مواد کاهش یافته است. این ترکیب، همراه با بسته های کوچک ارزان و دسترسی آسان، بازار را برای نوجوانان و جوانان جذاب تر کرده است.

هر قدر توان مالی داشته باشی، بازار برای تو باز است. پول تو جیبی که نوجوان کنار گذاشته، برای ورود به این تجربه کافی ست، همان طور که گروه های بزرگ تر با سرمایه های کلان به راحتی در معاملات عمده حضور دارند.در بازاری که باید دورترین و دست نیافتنی ترین باشد، امروز مواد مخدر جایگاهی یافته که از نان شب هم نزدیک تر شده است؛ شفاف، بی قانون و بی پروا.

گرچه افزایش قیمت انواع مواد مخدر به خصوص مواد مخدر سنتی از جمله تریاک، وابستگی مستقیمی با افزایش دلار دارد اما، با این حال، این رشد قیمتی همپای افزایش قیمت دلار نبوده است. صفاتیان در این باره و چرایی این تلاطم قیمتی می گوید: افزایش قیمت تریاک هرچند بسیار شدید بوده، اما الزاماً هم پای جهش نرخ ارز حرکت نکرده است. علت این موضوع هم مشخص است.

اینکه قاچاقچیان، به ویژه در افغانستان، سال ها ذخایر قابل توجهی از تریاک را دپو کرده بودند و با عرضه کنترل شده، اجازه نمی دادند قیمت ها ناگهان به اندازه دلار جهش پیدا کند. این کار برای آن بود که بازار دچار آشفتگی نشود. چراکه اگر قیمت تریاک به صورت دفعی بالا برود، امکان دارد مصرف کنندگان یا ترک کنند یا به سمت مواد دیگر بروند و این موضوع برای مافیای موادمخدر به صرفه نیست. گرچه مشخص نیست که این وضعیت تا کی می تواند ادامه داشته باشد ولی احتمالا به زودی شاهد افزایش قیمت شدید این مواد خواهیم بود.

وی عنوان می کند: با این حال اکنون شرایط نسبت به گذشته تغییر کرده و افزایش قیمت ها در بازار موادمخدر شدیدتر شده است؛ به گونه ای که تبعات آن مستقیم متوجه مصرف کنندگان و سلامت جامعه است.صفاتیان همچنین در خصوص تبعات این رشد قیمتی نیز می گوید:

متاسفانه با گرانی تریاک، اکثر مصرف کنندگان یا به سمت مصرف دیگر مواد مخدر می روند یا نوع مصرف خود را تغییر می دهند. برای مثال، کسی که روزانه 4 گرم تریاک را به صورت کشیدن مصرف می کرد، ممکن است اکنون مصرف خود را به خوراکی روزانه 2 گرم تریاک تغییر دهد. این شاید از نظر اقتصادی برای معتاد به صرفه باشد، اما از نظر عوارض جسمی، بسیار مضر است.

این پژوهشگر ادامه می دهد: تغییر نوع ماده مصرفی نیز از نتایج مستقیم گرانی تریاک است. برخی مصرف کنندگان به دلیل افزایش قیمت به سمت مواد روانگردان مانند شیشه می روند. مصرف شیشه عوارض بسیار شدیدتری دارد و در بسیاری از موارد، مصرف چندگانه رخ می دهد که بدترین پیامد افزایش قیمت مواد سنتی است.

این روند نشان می دهد که بازار مواد مخدر تنها تحت تاثیر عرضه و قیمت نیست، بلکه رفتار مصرف کنندگان و انتخاب نوع ماده مصرفی نیز به شدت تحت تاثیر تغییرات اقتصادی و دسترسی آسان قرار دارد. به بیان دیگر، گرانی تریاک و دسترسی آسان به مواد جایگزین، نه تنها مصرف کنندگان را به سمت مواد خطرناک تر هدایت کرده، بلکه سلامت جسمی و روانی آن ها را نیز به شدت تهدید می کند.

بازار مواد مخدر در شهرهای ایران امروز بیش از هر زمان دیگری نزدیک و در دسترس شده است. نوجوانان نه تنها قربانی مصرف، بلکه بخشی از زنجیره فروش نیز شده اند. دسترسی سریع، بسته های کوچک و ارزان و تبلیغات گسترده در شبکه های اجتماعی، مسیر مصرف را کوتاه و جذاب کرده است. افزایش قیمت مواد سنتی مانند تریاک، بسیاری از مصرف کنندگان را به سمت مواد روانگردان و کم کیفیت سوق داده است، روندی که سلامت جسمی و روانی افراد را به شدت تهدید می کند. بازاری که زمانی در سایه های تاریک کوچه ها پنهان بود، اکنون شفاف، بی قانون و در دسترس همه، حتی نوجوانان، قد کشیده است.