به نقل از فرادید، در قلمرو دیرین شناسی گاهی به چیزهایی برمی خوریم که اصلاً منطقی به نظر نمی رسند. نمونه اش کشف فسیل گونه ای ناشناخته از پرنده ای 120 میلیون ساله است که در هنگام مرگ گلویش پر از سنگ بوده است.

این پرنده به اندازه گنجشک (که اکنون با نام Chromeornis funkyi شناخته می شود) در انتهای منقارش دندان های بزرگی داشت، شبیه به یک پرنده فسیلی بزرگ تر به نام Longipteryx، اما از جهات دیگر کاملاً متفاوت بود. برای دکتر جینگ مای اوکانر ، معاون بخش خزندگان فسیلی در موزه فیلد شیکاگو، کاملاً روشن بود که با یک گونه جدید روبه رو است، اما او هرگز حدس نمی زد هنگام بررسی دقیق تر چه چیزی پیدا خواهد کرد.

درون گردن این پرنده، توده ای از سنگ های ریز وجود داشت. نحوه فسیل شدن آن ها نشان می داد که بعد از مرگ وارد بدن نشده اند، بلکه به احتمال زیاد علت مرگ بوده اند: این سنگ ها در گلوی پرنده گیر کرده و باعث خفگی اش شده بودند. اما معمای بزرگ این است که اصلاً این سنگ ها چگونه وارد گلویش شده بودند.

اوکانر می گوید: اولین فکرم این بود که این ها سنگ های سنگدان هستند، اما خیلی عجیب بود که این توده در مری قرار داشت. در ابتدا فکر می کردم این توده از دستگاه گوارش به بالا رانده شده، اما هرچه بیشتر بررسی کردم، روشن تر شد که این توده از هر نظر غیرعادی است؛ نه فقط جایگاهش، بلکه اندازه، شکل و حجمش هم عجیب بود .

سنگ های سنگدان یا گاسترولیت ها ابزاری برای هضم غذا هستند که امروزه هم بعضی جانوران از آن استفاده می کنند. در واقع حیوان با بلعیدن چند سنگ، آن ها را مانند هاون و دسته هاون درون بدنش به کار می گیرد تا غذا را خرد کند. خزندگان، مثل کروکودیل ها، و پرندگان از این روش استفاده می کنند.

اما مشکل اینجاست که در میان هزاران فسیلی که از پرندگان هم خانواده این گونه پیدا شده، هیچ وقت نشانه ای از وجود سنگدان دیده نشده است. اوکانر و همکارانش تصمیم گرفتند همه فسیل هایی را که با سنگ های گوارشی پیدا شده بودند بررسی کنند تا ببینند آیا این پرنده تنها نمونه از نوع خود بوده است یا نه.

آن ها میانگین اندازه و تعداد سنگ های سنگدان را بر اساس اندازه بدن پرندگان محاسبه کردند و با این فسیل عجیب مقایسه کردند. نتیجه این بود که آنچه در گلوی این پرنده دیده می شد، اصلاً سنگ های سنگدان نبوده است.

این پرنده بسیار کوچک بیش از 800 سنگ در گلویش داشت که بسیار بیشتر از حد طبیعی بود. علاوه بر این، بر اساس چگالی، مشخص شد که برخی از آن ها حتی سنگ هم نبوده اند، بلکه گلوله های ریز خاک رس بوده اند.

در نتیجه، با یک فسیل بسیار عجیب روبه رو هستیم. در واقع، به گفته اوکانر، در میان همه فسیل هایی که او می شناسد (و تعدادشان کم نیست)، هرگز موردی نشنیده که کسی سنگ هایی را در گلوی یک جانور پیدا کند. پس چه بلایی سر این پرنده آمده است؟

یک توضیح ممکن، بیماری است. می دانیم پرندگانی که امروز زنده اند، وقتی بیمار می شوند، ممکن است رفتارهای بسیار عجیبی از خود نشان دهند و بلعیدن مقدار زیادی مواد عجیب هم می تواند یکی از این رفتارها باشد. وقتی این توده سنگ با معده اش سازگار نبوده، پرنده ممکن است تلاش کرده آن را بالا بیاورد، اما توده در گلو گیر کرده است. فشار این توده به گردن و مجرای تنفسی، آخرین وعده غذایی مرگبار او را رقم زده است.

پیدا کردن علت مشخص مرگ در یک فسیل نادر است، اما غیرممکن نیست. اوکانر نمونه های جالب دیگری هم از فسیل هایی دارد که داستان های شگفت انگیزی را روایت می کنند.

او گفت: من فسیل یک پرنده دیگر از گروه enantiornithine را هم بررسی که یک تخم داخل بدنش حفظ شده بود .آن تخم هم غیرعادی بود، چون پوسته اش بیش از حد نازک بود. ما به این نتیجه رسیدیم که پرنده به علت گیر کردن تخم (حالتی که تخم به هر دلیلی نمی تواند از بدن خارج شود) مرده است .

او ادامه داد: همچنین روی یک فسیل پرنده به نام Yanornis کار کردم که روده هایش دچار انسداد شده بودند. در شکمش سنگ هایی وجود داشت که در ابتدا تصور می شد سنگ های سنگدان هستند، اما من نشان دادم که در واقع سنگ های ریزی بودند که روده ها را پر کرده بودند. این حالت زمانی رخ می دهد که انسداد روده ایجاد شود و در نهایت به مرگ منجر می شود .