کمبود نیرو، تعطیلی پایگاه های مناطق مختلف شهر، فشار کاری سنگین و فرسودگی ناوگان اورژانس تهران، نه تنها امنیت بیماران را تهدید می کند، بلکه کارکنان عملیاتی را در معرض استرس شدید، قرار داده است. اعتراض های صنفی که حتی در اوایل آذر مقابل وزارت بهداشت برگزار شد و به جای حل مشکلات، با جابه جایی اجباری و تهدید به اخراج نیروها مواجه شد.

این وضعیت نشان می دهد انباشت بحران های مدیریتی و ساختاری، همراه با فقدان سازوکارهای شایسته سالاری و حمایت قانونی از نیروها، نه تنها رفاه و انگیزه کارکنان را کاهش داده، بلکه کیفیت خدمات اورژانسی در پایتخت را تشدید کرده است؛ موضوعی که طبق گفته های معاون توسعه اورژانس استان تهران ، توانایی چندانی برای پاسخ به این مطالبات در اورژانس تهران وجود ندارد و می گوید: بخش درخورتوجهی از خواسته های نیروهای اورژانس حق طلبانه و منطقی است اما در اختیار دستگاه اجرایی نیست و نیازمند تغییرات ساختاری در سطح دولت و مجلس است .

طبق اظهارات نیروهای اورژانس تهران، چالش های بخش عملیات اورژانس بسیار پیچیده است. با این حال رضا زارعی نژاد، کارشناس باسابقه اورژانس و دبیر کانون انجمن صنفی اورژانس تهران، از وضعیت ناگوار معیشتی، فشار کاری شدید و برخوردهای تنبیهی با نیروهای معترض سخن می گوید.

او تأکید می کند بسیاری از مشکلات فعلی، نتیجه سال ها انباشت بحران، سوءمدیریت و بی توجهی ساختاری به مطالبه های نیروهای خط مقدم اورژانس است. او توضیح می دهد براساس قانون، نیروهای بالینی باید از هر میزان درآمدی که بیمارستان ها کسب می کنند، سهمی به عنوان کارانه دریافت کنند، اما در عمل، این پرداخت ها بسیار محدود و نامنظم است: کارانه پرسنل اورژانس نهایتا ماهی یکی تا دو میلیون تومان است. در بسیاری از شهرها چند سال است هیچ پرداختی انجام نشده و در همین اعتراضات اخیر هم فقط برای بعضی همکاران معترض، مبالغ ناچیزی واریز کرده اند، اما برای من حتی همان مبلغ حداقلی هم واریز نشده است .

این کارشناس اورژانس درباره سطح دریافتی نیروهای اورژانس می گوید: حقوق نیروها از حدود 20 میلیون تومان و کمتر شروع می شود. من با 20 سال سابقه، مدرک کارشناسی و رسمی، با یک فرزند، بین 30 تا 35 میلیون دریافت می کنم، این سقف حقوق ماست . همه اینها در شرایطی است که به گفته او، نیروهای ستادی که کارهای اداری انجام می دهند، بسیار بیشتر از نیروهای عملیاتی دریافتی دارند: حقوق نیروهای اداری به 50 تا 60 میلیون تومان می رسد. آنها اضافه کاری ثابت و پاداش های مدیریتی می گیرند و پنجشنبه و جمعه یا روزهای آلودگی هوا تعطیل اند، اما شیفت های ما سر جایش است .

این نیروی اورژانس، به یکی از ناعادلانه ترین پرداختی ها اشاره می کند و آن هم پرداخت کارانه بالینی برای نیروهای غیربالینی است: طبق قانون، کارانه باید فقط به نیروهای بالینی بالای سر بیمار تعلق بگیرد، اما همکاران اداری سه برابر ما کارانه می گیرند . براساس اعلام او، دراین میان اجرای تعرفه گذاری خدمات پرستاری که قرار بود درآمد نیروهای بالینی را افزایش دهد، برای تکنیسین ها عملا محاسبه و اعمال نشده است. یکی از مهم ترین گلایه های او، نبود هرگونه سازوکار ارتقای شغلی بر مبنای سابقه و تخصص است: در اورژانس رتبه بندی وجود ندارد.

فردی با یک سال سابقه می تواند بالاترین پست را بگیرد، درحالی که نیروهای باسابقه و دارای مدرک بالاتر هیچ سهمی از مدیریت ندارند . موضوع دیگر کاهش تعداد پایگاه های فعال است که مانند دیگر همکارانش آن را پدیده ای تدریجی می داند که در سه سال اخیر به اوج رسیده است: از حدود هفت تا 10 سال پیش روند تعطیلی پایگاه ها شروع شد، اما در دوره مدیریت فعلی که حدود سه سال اخیر می شود دیگر به اوج خود رسیده است. با این حال شاید 30 تا 40 درصد پایگاه ها و نیروها کم شده اند . او بخشی از این موضوع را به دلیل کاهش فشار کاری بی سابقه، فرسودگی شدید آمبولانس ها، مهاجرت نیروهای غیربومی به دلیل هزینه های سنگین زندگی در تهران و مشکلات مدیریتی می داند. به گفته او: در منطقه پونک که شیفت می دادم، چهار تا پنج پایگاه کاملا تعطیل شده بود. وقتی یک پایگاه تعطیل می شود، مأموریت های آن منطقه دومینووار به پایگاه های دیگر منتقل می شود، بنابراین فشار کار چند برابر می شود .

زارعی نژاد، در ادامه صحبت هایش وضعیت ناوگان اورژانس را بسیار نگران کننده توصیف می کند: شاید بتوان گفت 90 درصد آمبولانس ها بالای 20 سال عمر دارند. دقیقا مثل یک ماشین باربری اند. وقتی مصدوم تصادفی با حداقل تکان باید به مرکز درمان منتقل شود، در این شرایط خود آمبولانس می تواند به مصدوم آسیب بزند. دراین میان فشار کاری منجر به کاهش توان جسمی تکنیسین ها و افزایش خطا و تصادفات شده است. این وضعیت همچنین احتمال درگیری میان خانواده بیمار و تکنیسین ها را افزایش داده است. خانواده بیمار فقط یک نفر را می بینند و آن هم تکنیسینی که دیر رسیده است. همین هم شده که ضرب وجرح تکنیسین ها در کشور زیاد شده است . بخش مهمی از صحبت های او به برخوردهای انضباطی با نیروهایی اختصاص دارد که در اعتراضات اخیر شرکت کرده اند: مسئولان به جای حل مشکل، برخورد قهری می کنند.

من را از غرب تهران به مرکز فرستادند که عملا رفت وآمدم غیرممکن شود. حقوقم را قطع کرده اند، کارت حقوقم را مسدود کرده و حالا در مرخصی اجباری ام . به گفته او، برخی نیروها تهدید به اخراج شده اند و واحد تخلفات اداری به ابزاری تنبیهی تبدیل شده است: به کسانی که در تجمع بودند، می گویند چیزی را که ما می گوییم امضا کن یا منتظر حکم اخراج باش . زارعی نژاد با یادآوری آموزش های مرتبط با کنترل کیفیت می گوید: همیشه تأکید می شد اگر سیستم مشکل دارد، نباید یقه پرسنل را بگیرید. اما الان همین آموزش ها برعکس استفاده می شود و نیروهای عملیاتی را مقصر جلوه می دهند .

یکی دیگر از نیروهای باسابقه اورژانس تهران هم در گفت وگو با شرق صحبت های همکارش را تأیید می کند. او از وضعیت اورژانس پایتخت، فرسودگی ناوگان، کمبود شدید نیرو، پرداخت های ناچیز و انتصاب های غیرتخصصی سخن می گوید و معتقد است شرایط به جایی رسیده که امنیت مردم و خود نیروها در خطر است. به گفته او، براساس استانداردهای داخلی، برای هر 20 هزار نفر جمعیت باید یک آمبولانس فعال وجود داشته باشد. با توجه به جمعیت تقریبی 14 تا 20 میلیون نفری استان تهران، باید تهران حدود 900 آمبولانس داشته باشد، اما طبق گفته مسئولان فعلی، تعداد آمبولانس های فعال فقط حدود 300 دستگاه است؛ یعنی یک سوم نیاز ما دستگاه وجود دارد . این کمبود باعث شده فشار کاری روی نیروهای باقی مانده چند برابر شود و چرخه ای معیوب ایجاد کند، حقوق پایین، ترک شغل و مهاجرت نیروها، افزایش فشار کاری، ریزش بیشتر نیرو همه در به وجود آمدن این شرایط مؤثر است. او فرسودگی آمبولانس ها را یکی از بحرانی ترین بخش ها توصیف می کند: بیشترین هزینه روی ناوگان است، اما وضع آمبولانس ها خوب نیست.

طبق اساسنامه، درمانگاه ها باید خودشان آمبولانس یا قرارداد خصوصی داشته باشند، اما در عمل اتفاق دیگری می افتد . براساس اعلام او، در تهران ماهانه حدود 600 تا 700 اعزام غیرقانونی به درمانگاه ها انجام می شود. درمانگاهی که باید خودش آمبولانس داشته باشد، از اورژانس عمومی نیروی رایگان می گیرد؛ درحالی که خود اورژانس در بحران شدید ناوگان است. به باور او: حیاتی ترین و خطرناک ترین خدمات درمانی در اورژانس 115 ارائه می شود، اما کمترین تعرفه و پایین ترین کارانه ها به نیروهای فوریت های پزشکی تعلق می گیرد. تا یک سال پیش، کارانه نیروهای عملیاتی در تهران فقط 300 هزار تومان بود و حالا میانگین آن به دو میلیون تومان رسیده است، آن هم در شهری مثل تهران که بالاترین حجم مأموریت در کشور را دارد .

ماجرا فقط به این مسائل ختم نمی شود. بر اساس اعلام او، به دلیل کمبود آمبولانس و افزایش زمان رسیدن به محل حادثه، برخوردهای خشونت آمیز با تکنسین ها افزایش یافته است: خانواده بیمار، تأخیر را از چشم ما می بینند. خود من سه تا چهار ماه پیش مورد ضرب وشتم قرار گرفتم. بسیاری از همکاران، حتی نیروهای خانم، با خشونت کلامی یا فیزیکی مواجه می شوند .

قانون ارتقای بهره وری از سال 1388 تصویب شده و از سال 1397 رأی وحدت رویه درباره آن وجود دارد؛ اما طبق گفته های این تکنسین: در اورژانس تهران هنوز در برابر اجرای این قانون مقاومت می شود: زمانی تعطیلی پایگاه، خط قرمز بود، اما حالا با هر مرخصی یا کمبود نیرو پایگاه تعطیل می شود. در ناحیه ای که باید چهار پایگاه فعال باشد، گاهی فقط یکی فعال است . در این میان فاصله های طولانی میان پایگاه های باقی مانده باعث شده تکنسین ها مجبور شوند فاصله زیادی از یک منطقه به منطقه دیگر بروند که بسیار زمان بر خواهد بود: وقتی من از منطقه 10 به منطقه 2 اعزام می شوم یعنی پایگاه های میانی وجود ندارند. این یعنی تهدید مستقیم جان مردم که موضوعی بسیار حیاتی است . با همه اینها، نتیجه تجمع اخیر نیروها بسیار ناچیز بوده است: فقط دو ماه کارانه عقب افتاده را پرداخت کردند. هیچ اقدام ملموسی در مدیریت، انتصاب ها یا اجرای قوانین صورت نگرفته است . این تکنسین که از فعالان صنفی است، می گوید برای موضوعاتی که حتی خطا محسوب نمی شود هم پرونده تشکیل داده اند: به همین دلیل تاکنون چند بار پایگاه من را جابه جا کرده بودند. به نظر اینها ابزار ایجاد فشار است . این نیروی عملیاتی می گوید هدف نیروهای معترض چیزی جز اجرای قانون نیست و ادامه می دهد: ما چیز اضافه ای نخواستیم. فقط می خواهیم قانونی که تصویب شده اجرا شود. اگر نیرو نباشد، اگر فشارها ادامه داشته باشد، این مستقیم جان مردم را به خطر می اندازد .

یکی دیگر از نیروهای اورژانس تهران هم که نخواست نامش در گزارش بیاید، می گوید در روزهای اخیر، مدیریت اورژانس تهران به جای شنیدن انتقادها و اصلاح ساختار، رویکرد حذفی و تنبیهی در پیش گرفته است. این فرد تأکید می کند انتقادهای مطرح شده از سوی نیروهای عملیاتی عمدتا در فضای مجازی یا ذیل نامه های رسمی بوده، اما مدیران به جای رسیدگی به مطالبات، اقدام به شناسایی و برخورد با منتقدان کرده اند. به گفته این نیرو، در روزهای اخیر چند نفر از نیروهای شرکتی به صورت مستقیم اخراج شده اند: نیروهای شرکتی فعال شناسایی و پایان کارشان صادر شد. حتی امروز اطلاع دادند پایان کار یکی از نیروهای پیمانی هم زده شده است . درباره کارکنان رسمی و پیمانی نیز اقداماتی از جمله تغییر پایگاه های محل خدمت یا اعمال تغییرات در احکام کارگزینی صورت گرفته که به گفته او، غیرقانونی است: برای برخی نیروها پایگاه را عوض کرده اند یا در احکامشان دست برده اند. اینها مکانیسم های حذفی مدیریت برای برخورد با منتقدان است . این کارشناس می گوید قرار بود نیروهای اورژانس در پانزدهم این ماه تجمع اعتراضی دیگری برگزار کنند، اما پس از جلسه با مسئولان وزارت بهداشت، تصمیم بر تعلیق موقت آن گرفته شد: با مدیر کل امور وزارتی و مشاور وزیر صحبت کردیم. درخواست کردیم اصلاحات اساسی در اورژانس کشور و تهران انجام شود. فعلا تجمع را متوقف کردیم تا ببینیم مذاکره به نتیجه می رسد یا خیر .

این نیروی اورژانس توضیح می دهد: ما انجمن فوریت های پزشکی کشور را داریم، اما این انجمن نماینده صنف نیست. طبق نظرسنجی که بین نیروها در تلگرام انجام شد، بیش از 90 درصد اعضا انجمن را نماینده واقعی صنف نمی دانستند . به گفته او، برخی مدیران از ضعف های داخلی انجمن استفاده کرده و آن را به ساختار مدیریت وابسته کرده اند. همچنین اشاره می کند رییس پیشین انجمن نیز از این مجموعه فاصله گرفته است: ایشان به دلیل فشارها و پرونده سازی ها کنار رفت و منفعل شد .

یکی از کلیدی ترین خواسته های این نیروهای متخصص، به مسائل مالی برمی گردد که روح الله غلامی، معاون توسعه اورژانس استان تهران، در تشریح مهم ترین مسائل معیشتی کارکنان اورژانس تهران تأکید می کند مشکلات موجود صرفا مختص این مجموعه نیست و یک مسئله زیربنایی در میان همه کارکنان دولت به شمار می رود. او با اشاره به شکاف میان افزایش حقوق سالانه و نرخ تورم به شرق می گوید: دولت سالانه حدود 20 درصد افزایش حقوق اعمال می کند، درحالی که تورم بیش از دو برابر این رقم است؛ بنابراین هر سال فاصله حقوق کارکنان با نرخ واقعی تورم بیشتر می شود و این موضوع مشکلات معیشتی جدی برای همه ایجاد کرده است . به گفته او، بخش قابل توجهی از خواسته های نیروهای اورژانس حق طلبانه و منطقی است اما در اختیار دستگاه اجرایی نیست و نیازمند تغییرات ساختاری در سطح دولت و مجلس است: ما تابع نظام پرداخت هماهنگ هستیم و حتی وزیر هم امکان تغییر مستقیم در احکام کارگزینی کارکنان دولت را ندارد. برخی دستگاه های نیمه دولتی یا عمومی مثل شهرداری ها یا آب و فاضلاب سازوکار متفاوتی دارند، اما ما چنین اختیاری نداریم . در پاسخ به ادعاهایی درباره کمتربودن حقوق نیروهای عملیاتی نسبت به نیروهای اداری، او این موضوع را نیازمند بررسی دقیق می داند و می گوید: نمی توان خارج از چارچوب حکم کارگزینی مقایسه کرد. ممکن است یک فرد با سابقه دو سال حکم 15 میلیون داشته باشد و با اضافه کاری به حدود 30 میلیون برسد، اما فرد دیگری با 25 سال سابقه، به طور طبیعی حکمی حدود 30 میلیون دارد و مجموع دریافتی اش بیشتر می شود. عوامل سابقه، مدرک تحصیلی، وضعیت تأهل و تعداد فرزندان همگی تأثیرگذارند. این تفاوت ها ناعادلانه نیست؛ گرچه می پذیریم که سطح حقوق برای همه پایین است . غلامی درباره کاهش تعداد پایگاه های فعال اورژانس در سال های اخیر هم توضیح می دهد: مطابق قانون ارتقای بهره وری، ساعت کار نیروهای بالینی باید نصف شود. در نتیجه، برای اداره دو پایگاه با نیروهای مشمول این قانون، عملا توان عملیاتی فقط برای یک پایگاه باقی می ماند. به دلیل مطالبه گسترده اجرای قانون ارتقای بهره وری و اجرای تدریجی آن برای حدود 500 تا 600 نفر از پرسنل، تعداد آمبولانس های فعال کاهش یافت . عامل مهم دیگری که او به آن اشاره کرد، شرایط دشوار زندگی در تهران است که باعث شده بسیاری از نیروهای غیربومیِ شرکتی امکان ادامه کار در پایتخت را نداشته باشند. به گفته معاون توسعه اورژانس تهران، تعطیلی پایگاه ها رسمی نبوده و ساختمان ها همچنان ثبت شده و فعال هستند، اما برخی به جای آمبولانس با موتورلانس اداره شده اند: با اجرای طرح ضربتی و اخذ مجوزهای لازم، روند فعال سازی پایگاه های غیرفعال آغاز شده است. در چند روز گذشته حدود 10 تا 12 پایگاه دوباره وارد چرخه عملیاتی شده اند و امیدواریم در یک ماه آینده همه پایگاه ها به فعالیت کامل بازگردند . غلامی امیدوار است دولت و مجلس در موضوعاتی مانند ترمیم حقوق و اصلاح احکام بازنشستگی، اقدامات اساسی انجام دهند: مجموعه اورژانس نیز در حد توان در مسیر بهبود شرایط نیروی انسانی حرکت می کند .

اورژانس تهران در شرایط بحرانی قرار دارد و نیروهای عملیاتی با مشکلات متعددی مواجه اند که بر کیفیت خدمات و امنیت جان مردم تأثیر مستقیم گذاشته است. فشار کاری شدید ناشی از کمبود نیرو و تعطیلی پایگاه ها، فرسودگی ناوگان و مهاجرت نیروهای غیربومی باعث شده مأموریت ها به شدت فشرده شود و خطای انسانی و درگیری با خانواده بیماران افزایش یابد. در کنار این، نیروهای معترض به وضعیت معیشتی و مدیریتی، به جای شنیده شدن، با برخوردهای قهری، تغییر پایگاه ها، قطع حق و حقوق، مرخصی اجباری و حتی اخراج مواجه شده اند. همچنین، فقدان سازوکارهای شایسته سالاری و رتبه بندی، نابرابری در پرداخت کارانه و انتصابات غیرتخصصی، زمینه نارضایتی و کاهش انگیزه کارکنان را فراهم کرده است. تلاش های نیروهای صنفی برای اصلاح ساختار و اجرای قوانین موجود، تاکنون با کمترین نتیجه ملموس و عمدتا با فشار تنبیهی مواجه شده است. این وضعیت، نه تنها رفاه و انگیزه کارکنان اورژانس را تهدید می کند، بلکه پیامدهای جدی بر ایمنی و کیفیت خدمات اورژانسی در پایتخت دارد و اصلاح ساختاری، حفظ نیروی موجود و پاسخ گویی مدیریت، ضروری به نظر می رسد.