مقبره کوروش با مهارت مهندسی بی نظیر ساخته شده است و پس از بیش از 25 قرن، همچنان استوار و پابرجاست. کوروش بزرگ، بنیان گذار و نخستین شاه شاهنشاهی هخامنشی، از سال 559 تا 529 پیش از میلاد بر بخش های وسیعی از آسیا فرمانروایی می کرد و نقش بی بدیلی در تاریخ جهان ایفا نمود.

مقبره کوروش کبیر، بنیان گذار شاهنشاهی هخامنشی، با طراحی باشکوه، متوازن و تأثیرگذار، یکی از شاخص ترین و در عین حال سالم ترین سازه های مجموعه پاسارگاد به شمار می آید. در دامه این بخش از نمناک، اطلاعات بیشتری درمورد این بنای تاریخی در اختیارتان قرار میگیرد.

مقبره کوروش در استان فارس در حدود یک کیلومتری جنوب غربی کاخ های پاسارگاد قرار دارد و با معماری ساده اما منحصربه فرد خود از دور در دشت مرغاب دیده می شود. این آرامگاه، بخشی از مجموعه پاسارگاد است و در سال 2004 میلادی با شماره 1106 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

مقبره کوروش بزرگ در شهر پاسارگاد قرار دارد، نه شیراز، اما از آنجا که خیلی ها برای دیدن آن از شیراز حرکت می کنند، معمولاً موقعیتش را نسبت به شیراز می پرسند.

موقعیت دقیق آرامگاه کوروش بزرگ در استان فارس و در شهرستان پاسارگاد قرار دارد. این آرامگاه در حدود 130 تا 140 کیلومتری شمال شیراز واقع شده است و معمولاً 1.5 تا 2 ساعت زمان برای رسیدن به آن با خودرو نیاز است.

بله این مقبره واقعی است و در زمان هخامنشیان از جمله مکان های مقدس محسوب می شده است.

در پاسخ به اینکه آرامگاه کوروش چه نام داشته است؟ باید گفت این بنا در طول تاریخ با نام هایی مانند مسجد مادر سلیمان، مشهد مادر سلیمان و مشهد امّ نبی شناخته می شد؛ اما امروزه از آن با نام آرامگاه کوروش کبیر می شود.

مقبره کوروش، برجسته ترین و پایدارترین بنای پاسارگاد است که با طراحی متوازن، ساده و در عین حال باشکوه خود، ترکیبی از استحکام و زیبایی را به نمایش می گذارد. این آرامگاه با حفظ ساختار اولیه اش پس از گذشت بیش از دو هزار سال، نمونه ای بی نظیر از معماری ایرانی باستان به شمار می رود و نشان می دهد که طرح های سنتی ایرانی از دیرباز بر اصول مهندسی دقیق و هماهنگی با محیط استوار بوده اند.

مقبره کوروش، نخستین بنایی است که با ورود به محوطه تاریخی پاسارگاد نظر هر بازدیدکننده ای را جلب می کند. این آرامگاه از سنگ های سفید آهکی عظیم ساخته شده و بدون استفاده از ملات، تنها با تکنیک خشکه چین و بست های آهنی دم چلچله ای بر روی هم قرار گرفته اند.

صفه شش طبقه پلکانی مقبره، به شکل هرم طراحی شده و ارتفاع هر طبقه دقیقاً محاسبه شده است؛ طبقه اول 1٫65 متر، طبقات دوم و سوم 1٫05 متر، و سه طبقه بالایی هرکدام 57٫5 سانتی متر ارتفاع دارند. سنگ ها که از معدن شمال شرقی سیوند استخراج شده و برخی وزنی ده ها تن دارند، استحکام بنا را تضمین می کنند.

قسمت داخلی مقبره کوروش کبیر ساده اما با معماری دقیق است. ارتفاع مقبره از سطح زمین حدود 11/10 متر است و اتاق آرامگاه با ابعاد تقریبی 2/3 در 3/2 متر و ارتفاع 5/327 سانتی متر ساخته شده اند. ضخامت دیوارها حدود 1/50 متر است و به همین دلیل فضای داخلی کمی کوچکتر از ابعاد ظاهری به نظر می رسد.

هرتسفلد برای نخستین بار متوجه شد که اتاق مقبره دارای دو در سنگی بزرگ بوده است که روی هم قرار می گرفتند و حدود 130 سانتی متر ارتفاع داشتند؛ بنابراین ورود به اتاق با خم شدن امکان پذیر بوده است.

کف و سقف اتاق از دو قطعه سنگ ضخیم تشکیل شده و سقف شیب دار بالای مقبره حدود 4/75 متر طول و 85 سانتی متر ارتفاع دارد. این طراحی نشان می دهد که احتمالاً اتاقی دیگر بین دو سقف وجود داشته است.

کنده کاری های تابوت مانند در سنگ های داخلی، علاوه بر سبک سازی بنا، ممکن است محل نگهداری جسد داخل مقبره کوروش کبیر و همچنین بانوی او، کاساندان، بوده باشد.

در مقبره کوروش کبیر تقریباً هیچ آذین، نگاره یا کتیبه ای وجود ندارد و تنها در نمای سه گوش زیر شیروانی بالای در ورودی، نقش کم رنگ یک گل دوازده گلبرگی هخامنشی دیده می شود. هیچ کتیبه رسمی نیز در داخل مقبره یافت نشده است، اما آریان مورخ یونانی از وجود کتیبه ای به خط ایرانی خبر داده که مضمون آن چنین است:"ای مرد! من کورش هستم، پسر کمبوجیه، بنیان گذار شاهنشاهی پارسیان، فرمانروای آسیا؛ بر من رشک مبر".

استرابو نیز به نقل از آریستوبولوس، وضعیت داخلی مقبره را شامل تخت و تابوت زرین و میز و ساغرهایی توصیف کرده است. در زمان های بعد، برخی کتیبه ها و طرح محراب روی سنگ های پیرامون مقبره حک شده که به دوره حکومت اتابکان فارس و استفاده مکان به عنوان مسجد برمی گردد. همچنین این مقبره در دوره ای به عنوان قبر مادر سلیمان شناخته می شد که همین شهرت باعث شد مقبره کوروش از انهدام حفظ شود.

امروزه تنها یک کتیبه کامل در پاسارگاد باقی مانده که در دیوار کاخ ها با زبان و خط فارسی باستان، عیلامی و اکدی نوشته شده است: اَدَم کوروشَـ(ـه)، خشایَـثی یَـه، هخامنیشی یَـه من کورش، شاه هخامنشی . نسخه ای دیگر از این کتیبه بر بالای سنگ نگاره مرد بالدار وجود داشت که بین سال های 1240 تا 1253 خورشیدی ناپدید شد. این موضوع اهمیت تاریخی مقبره را نشان می دهد و توجه جهانیان را به کتیبه کوروش در سازمان ملل هم جلب کرده است.