به نقل ازtwz.com، ظاهر شدن پهپاد شاهد-136 مجهز به موشک هوا به هوای R-60 تهدیدی جدید و بازدارنده برای خدمه هوایی است که قصد رهگیری آن را دارند. روسیه نسخه تازه ای از پهپاد انتحاری شاهد-136 را با یک موشک R-60 معرفی کرده است. در اصل، این موشک حرارت یاب می تواند به پهپاد انتحاری امکان درگیری با هواپیماهای بال ثابت و بالگردهای اوکراینی را بدهد و تهدیدی بازدارنده ایجاد کند، هرچند کارایی این ترکیب هنوز نامشخص است.

بنیاد اجتماعی استرننکو، یک سازمان غیردولتی اوکراینی که مأموریتش کمک به تأمین سامانه های هوایی بدون سرنشین برای نیروهای مسلح این کشور است، امروز ویدئویی منتشر کرد که رهگیری هوایی یک شاهد-136 مجهز به R-60 را نشان می دهد. گفته می شود این پهپاد روسی توسط رهگیر ضدپهپاد استینگ که در اوکراین توسعه یافته و بخشی از بودجه اش توسط همین بنیاد تأمین شده، سرنگون شده است. تصاویر نشان می دهد موشک R-60 روی ریل پرتابی نصب شده در قسمت دماغه پهپاد قرار دارد.

موشک R-60 که در غرب با نام AA-8 Aphid شناخته می شود، طراحی حرارت یاب دوران شوروی است که نخستین نسخه آن در اوایل دهه 1970 وارد خدمت شد. گونه های مختلف آن هنوز در کشورهای زیادی از جمله روسیه و اوکراین استفاده می شوند. این موشک حدود دو متر طول و کمتر از 45 کیلوگرم وزن دارد و نسبت به موشک R-73 که بعدها در شوروی ساخته شد، کوتاه تر و سبک تر است. همچنین مشابه های غربی مانند خانواده AIM-9 Sidewinder نیز وجود دارند. برای مقایسه، پهپاد شاهد-136 حدود 3.3 متر طول دارد.

شایان ذکر است که مواردی از استفاده R-60 به عنوان سلاح زمین به هوا گزارش شده است؛ از جمله روی شناورهای بدون سرنشین اوکراینی.

اوکراین همچنین موشک های R-73 و AIM-9 را روی شناورهای بدون سرنشین خود نصب کرده تا تهدیدی مشابه برای هواپیماها و بالگردهای روسی ایجاد کند. علاوه بر این، نیروهای اوکراینی به طور گسترده از موشک های هوا به هوای کوتاه برد که برای نقش زمین به هوا تغییر یافته اند، استفاده می کنند.

انتشار این ویدئو پس از آن بود که سرگیی فلش بسکرستنوف، کارشناس جنگ الکترونیک اوکراینی، تصاویری از بقایای یک شاهد-136 مجهز به R-60 را در کانال تلگرامی خود منتشر کرد. تصاویر نشان می داد موشک هنوز روی ریل پرتاب استانداردی که معمولاً برای جنگنده های تاکتیکی طراحی شده، نصب است.

او نوشت: امروز برای نخستین بار یک موشک R-60 روی شاهد شناسایی شد. این ترکیب برای نابودی بالگردها و هواپیماهای تاکتیکی که شاهدها را شکار می کنند طراحی شده است.

شیوه دقیق عملکرد شاهد-136 مجهز به موشک هوا به هوا هنوز مشخص نیست، اما تقریباً قطعی است که از قابلیت کنترل انسانی (Man-in-the-loop) استفاده می کند؛ قابلیتی که روسیه روی برخی از این پهپادها پیاده کرده است. نسخه های شاهد-136 مجهز به دوربین و مودم های سلولی از اوایل 2024 ظاهر شدند که نشان دهنده استفاده از این روش برای عملیات کوتاه برد بود. ارتباط دید مستقیم برای اتصال پهپاد به اپراتور استفاده می شود و شبکه های سلولی نیز در صورت دسترس بودن اتصال اضافی فراهم می کنند. رله های هوایی می توانند برد مأموریت های MITL را افزایش دهند.

نصب موشک R-60 در دماغه شاهد-136 به هدف گیری و درگیری کمک می کند؛ اپراتور باید پهپاد را مستقیماً به سمت هدف هدایت کند و سپس پس از دریافت سیگنال قفل روی هدف، موشک شلیک می شود.

در عین حال، حتی نسخه های جدیدتر موشک R-60 همچنان توان محدودی برای درگیری از همه زوایا دارند.

همچنین روشن نیست که این پهپادها اساساً چگونه تهدیدهای هوایی را شناسایی می کنند. ممکن است اپراتورهای آن ها از منابع خارجی اطلاعات دریافت کنند یا صرفاً به صورت واکنشی در برابر تلاش های رهگیری اوکراین عمل کنند و همزمان به دنبال اهداف فرصت طلبانه باشند. سرهنگ دوم یوری میروننکو، معاون وزیر دفاع اوکراین در حوزه نوآوری، اخیراً به بیزینس اینسایدر گفته بود: مقابله با چنین شاهدهایی که توسط اپراتور کنترل می شوند بسیار دشوارتر است، زیرا آن ها به صورت زنده هدایت می شوند و اپراتور می تواند به شرایط فعلی واکنش نشان دهد و حتی تلاش کند با هواپیماها یا بالگردهای ما درگیر شود. این فقط کاهش زمان واکنش مدافعان نیست؛ بلکه مجموعه ای کاملاً جدید از دردسرها ایجاد می کند.

گزارش بیزینس اینسایدر توضیح نداده بود که شاهدهای روسی چگونه در تلاش اند شکارچیان خود را شکار کنند. علاوه بر نسخه تازه ظاهرشده مجهز به R-60، اپراتورها می توانند پهپادهای انتحاری را مستقیماً به سمت هواگردهای اوکراینی هدایت کنند. حتی پهپادهای انتحاری نسبتاً کوچک نیز برای بالگردهای کم ارتفاع و کندتر، که مانورپذیری محدودتری نسبت به جنگنده های تاکتیکی سریع تر دارند، خطر قابل توجهی محسوب می شوند. اوکراین به طور منظم از بالگردهای ترابری مسلح سری Mi-8/Mi-17 هیپ و بالگردهای تهاجمی Mi-24 هند، همراه با هواپیماهای بال ثابت، در گشت های ضدپهپاد استفاده می کند.

پیش تر نیز سابقه ای برای مسلح کردن پهپادها به موشک های هوا به هوا وجود داشته و اثر بازدارندگی آن ثابت شده است. برای نمونه، در سال 2002 یک پهپاد MQ-1 پرداتور نیروی هوایی آمریکا یک موشک حرارت یاب استینگر را به سمت جنگنده عراقی MiG-25 فاکسبت که قصد سرنگونی آن را داشت شلیک کرد. این اقدام پس از آن صورت گرفت که نیروهای عراقی به طور فزاینده ای پهپادهای آمریکایی را که در مناطق پرواز ممنوع گشت زنی می کردند، آزار می دادند. هرچند فاکسبت از آن درگیری جان سالم به در برد، اما گزارش ها حاکی است که عراقی ها دیگر تلاشی برای سرنگونی پهپادهای آمریکایی نکردند.

تغییر پهپادهای شاهد-136 توسط روسیه برای حمل موشک R-60 بازتاب همان الگوی بازدارندگی است، هرچند میزان واقعی تهدید این ترکیب هنوز مشخص نیست. هواپیماها و بالگردهای اوکراینی نقش کلیدی در مقابله با حملات پهپادی دارند و نمی توانند از پیش بدانند که هدفشان مجهز به موشک هوا به هواست یا نه. شاهد-136 در پیکربندی ضد هوایی جدید می تواند مستقل تر عمل کند، به ویژه پشت خطوط مقدم برای بازدارندگی از حملات ناگهانی نیروی هوایی اوکراین، یا در کنار نسخه های دیگر به عنوان بخشی از حملات گسترده تر استفاده شود.

اینکه نصب R-60 روی شاهد-136 گامی برای افزودن قابلیت های ضد هوایی دیگر به این پهپادها باشد یا نه، هنوز مشخص نیست. همان طور که پیش تر اشاره شد، شکل و اندازه R-60 مزایایی برای ادغام روی پهپادها دارد.

تنها گذر زمان نشان خواهد داد که چه زمانی یک شاهد-136 روسی ممکن است تلاش کند با موشک R-60 به هواپیمای بال ثابت یا بالگرد اوکراینی حمله کند؛ اقدامی که اعتبار تهدید را افزایش خواهد داد. در هر صورت، احتمال اینکه هر شاهد-136 روسی اکنون به موشک هوا به هوا مجهز باشد، یک عامل خطر اضافی است که نیروهای اوکراینی باید آن را در نظر بگیرند.