دنیای‌اقتصاد نوشت: سفر اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به پاریس در شرایطی که روابط تهران و تروییکای اروپایی در سردترین حالت خود قرار دارد، گمانه‌زنی‌ها درباره آزمون مجدد دیپلماسی و تلاش برای عبور از بحران‌های فعلی را در میان تحلیلگران بالا برده است. در همین رابطه دو رسانه بین‌المللی طی گزارش‌هایی مجزا با بررسی ابعاد این سفر تحلیل کردند که دور جدید مراودات میان تهران و پاریس بخشی از تلاش‌های نسبتا گسترده بین‌المللی برای بازگرداندن پرونده هسته‌ای ایران به مسیر دیپلماسی است.

تلاش برای آب کردن یخ‌ها

روزنامه النهار، چاپ بیروت، طی گزارشی عنوان کرد که سفر عباس عراقچی به پاریس، پس از توقف در مسقط و لاهه، بخشی از یک تلاش دیپلماتیک است که همزمان با گمانه‌زنی‌ها درباره نقش عربستان سعودی در تسهیل مذاکرات بین تهران و واشنگتن صورت گرفته است. این سفر نشان‌دهنده تمایل ایران برای احیای کانال‌های ارتباطی در بحبوحه تشدید فشارها و نگرانی‌ها از گسترش تنش‌های منطقه‌ای است.

این روزنامه در ادامه افزود: این در حالی است که اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، وجود هرگونه مسیر مذاکره با واشنگتن را تکذیب کرده و دولت آمریکا را به تحمیل دیکته‌ها و دستورالعمل‌های خود متهم کرد. با این حال، به گفته تحلیلگران، این بیانیه رسمی کل تصویر را منعکس نمی‌کند؛ زیرا اظهارات دیگر مقام‌های ایران از جمله خود عراقچی و علی لاریجانی،‌ دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، نشان‌دهنده تمایل به ادامه کانال‌های ارتباطی علی‌رغم پیچیدگی‌ها است. به گفته این تحلیلگران، اقدامات و اظهارات اخیر این مقام‌ها نشان‌دهنده تلاشی برای بازسازی شبکه روابط دیپلماتیک در بحبوحه شرایط پیچیده و خواسته‌های پرریسک آمریکا از تهران است که مانع هرگونه پیشرفت واقعی در روند مذاکرات می‌شود.

در این زمینه، محمد غراوی، تحلیلگر سیاسی، به النهار گفت: «روابط پر فراز و نشیبی میان ایران، مسقط و تروییکای اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) وجود دارد. آنچه اخیرا این گمانه‌زنی‌ها را افزایش داده، بیانیه اخیر دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا، در مورد روابط با ایران و ادعای او مبنی بر آماده بودن تهران برای مذاکره است. علاوه بر این، باید گزارش‌ها درباره مداخله محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، برای پر کردن شکاف بین ایران و ایالات متحده را مدنظر قرار داد.» اما او اشاره می‌کند که با وجود این، «فاصله‌ها هنوز زیاد است. 

علیه غیرواقع‌گرایی آمریکا

النهار در ادامه عنوان کرد که یکی از موانع اصلی برای پیشبرد دیپلماسی در زمینه پرونده هسته‌ای ایران، رویکردهای غیرسازنده آمریکاست که همچنان بر خواسته‌های غیرواقعی خود تاکید دارد. غراوی در این زمینه گفت: «روابط بین ایران و غرب قطع نشده است، اما شرایطی مانع از دستیابی به نتایج مثبت می‌شود. آمریکایی‌ها شرایط غیرممکنی را به ایرانی‌ها تحمیل می‌کنند، از جمله توقف غنی‌سازی و رسیدگی به مساله موشکی.» وی افزود که این مسائل جزو خط قرمز برای ایرانی‌ها تلقی می‌شود و همین امر سبب می‌شود که در حال حاضر رسیدن به یک نقطه مشترک میان طرفین با دشواری روبه‌رو شود. این روزنامه در ادامه گزارش خود افزود: تروییکای اروپایی موضع بسیار منفی نسبت به ایران اتخاذ کرده است، به‌ویژه در مورد مکانیسم ماشه (که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را در سپتامبر گذشته بازگرداند).

 در نشست اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز چنین رویکردی ادامه داشت. با وجود این، تهران معتقد است که دیپلماسی و مذاکره مسیر مناسبی برای دستیابی به راه‌حل‌های حتی جزیی است؛ درحالی‌که ایالات متحده خواسته‌های غیرواقعی را مطرح می‌کند و بنابراین تضمین می‌کند که مذاکرات همیشه نتایج منفی به همراه داشته باشد. با تمام این اوصاف، اختلافات اساسی بین دو طرف همچنان عمیق است.  ایران ایالات متحده را به خیانت به دیپلماسی با جانبداری از ارتش اسراییل در جنگ 12روزه و پیوستن به این تجاوز متهم می‌کند و خواستار لغو تحریم‌های نفتی است که اقتصاد آن را دچار مشکل کرده است. در مقابل، واشنگتن بر توقف غنی‌سازی اورانیوم و کاهش برنامه موشک‌های بالستیک اصرار دارد، خواسته‌هایی که تهران به شدت آنها را رد می‌کند.

در همین زمینه، دکتر عماد سلامه، رییس گروه مطالعات بین‌الملل و سیاسی در دانشگاه آمریکایی لبنان، به النهار گفت: «ایران از طریق اقدامات وزیر امور خارجه خود که از مسقط و سپس پاریس بازدید کرد، به دنبال بازسازی شبکه روابط منطقه‌ای و بین‌المللی خود در شرایط جدیدی است که تغییرات ژئوپلیتیک اخیر در غزه و کاهش نفوذ در سوریه، لبنان و عراق، خود را بر تهران تحمیل کرده‌اند.» وی عنوان کرد که انتخاب مسقط به‌عنوان نخستین مقصد تور اخیر عراقچی، نشان‌دهنده تمایل ایران برای فعال کردن کانال‌های میانجی‌گری خلیج فارس، به ویژه با عربستان سعودی است. از سوی دیگر، سفر به پاریس، علاوه بر مراودات دوجانبه معمول، نشان‌دهنده تلاشی برای احیای مسیر دیپلماتیک با اروپا، به‌ویژه در مورد مساله هسته‌ای و نگرانی‌ها در مورد تشدید تنش‌های منطقه‌ای  است.

سلامه در ادامه خاطرنشان کرد: «این اقدامات در چارچوب تغییر موضع دفاعی ایران انجام می‌شود که با هدف مهار وخامت اتحادهای سنتی خود و یافتن فرمول‌های انعطاف‌پذیرتر و واقع‌بینانه‌تر برای روابط خارجی، به دور از رویارویی مستقیم انجام می‌شود. این نشان‌دهنده آگاهی روزافزون تهران از وضعیت فعلی ژئوپلیتیک و تلاش برای حفظ جایگاه تاثیرگذار در توازن قدرت منطقه از طریق گشودگی و مذاکره به جای تشدید تنش است.»

از سوی دیگر، دکتر نبیل خوری، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در دانشگاه الحکمه و دانشگاه لبنان، به روزنامه النهار گفت: «دیپلماسی هرگز بین ایران و کشورهای غربی متوقف نشده است.» وی افزود: «ایران در حال حاضر در حالت دفاعی قرار دارد و با تهدید تشدید نظامی مجدد مواجه است. ایران درحالی‌ برای دستیابی به یک توافق هسته‌ای جدید تلاش می‌کند که از یک‌سو با تهدید مداوم اقدام نظامی اسراییل و از سوی دیگر با سرسختی غرب در مورد این پرونده مواجه است. 

این کشور می‌داند که هر مسیر دیپلماتیک، چه با میانجی‌گری عربستان سعودی، مصر یا روسیه و چه از طریق مذاکرات مستقیم با کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده، تنها در صورتی موفق خواهد شد که امتیازات مشخصی بدهد؛ یعنی شرایطی را بپذیرد که برنامه هسته‌ای این کشور را برای غرب و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شفاف‌تر کند.» این استاد دانشگاه در ادامه عنوان کرد که تحولات اخیر در وضعیت توزیع نیروها در منطقه، از جنگ غزه گرفته تا تغییر نظام در سوریه و تلاطم‌های اخیر در لبنان و دیگر کشورهای منطقه می‌تواند دست ایران را در مذاکرات دستخوش تغییر کند.

النهار در پایان عنوان کرد که برای جلوگیری از گذار وضعیت از نقطه بی‌بازگشت، طرفین باید راهی درخور و فراگیر برای وضعیت فعلی پیدا کنند. موقعیت ژئواستراتژیک فعلی نشان از آن دارد که ایران باید امتیازاتی را به طرف مقابل بدهد و در عین حال غرب نیز باید از رویکرد تمامیت‌خواهانه خود صرف‌نظر کند تا سطح تنش‌ها کاهش چشم‌گیر داشته باشد. بنابراین، مراودات اخیر عراقچی در منطقه و غرب می‌تواند راه را برای توافق جدیدی هموار ‌کند که رابطه نوینی میان ایران و قدرت‌های بین‌المللی و غرب از یک‌سو و بین ایران و قدرت‌های منطقه‌ای از سوی دیگر برقرار کند.

مقابله با تنش‌زایی

همراستا با این تحولات، مجله اکونومیست نیز به تاریخ 27نوامبر طی گزارشی با بررسی آخرین تحولات در زمینه رابطه ایران با غرب عنوان کرد که تهران تاکید بر ادامه تعامل با غرب دارد و این مساله بخشی ضروری از سیاست خارجه این کشور است. با این همه، تهران تاکید دارد که نباید تغییری در رویکردها و خط‌قرمزهای اساسی این کشور در زمینه مذاکره با غرب ایجاد شود. این مجله در ادامه عنوان کرد که وضعیت فعلی بختی مناسب برای بازگرداندن روابط میان طرفین به محور تنش‌زدایی است و دولت آمریکا باید از این بخت بهترین استفاده را ببرد. بر این اساس، کاخ سفید باید به تل‌آویو تاکید کند که روی آوردن مجدد به جنگ و درگیری نه‌تنها نتیجه‌ای در پی نداشته، بلکه همچنان غیرقابل‌قبول است.