به نقل از عصرایران، بلک فرایدی یا جمعه سیاه امروز به عنوان بزرگ ترین رویداد خرید سال در جهان شناخته می شود؛ روزی که میلیاردها دلار تراکنش در آن ثبت می شود و آغازگر فصل خرید سال نوی میلادی به شمار می آید. اما این پدیده جهانی، مسیر طولانی و قابل توجهی را طی کرده تا از یک اصطلاح منفی در یک شهر آمریکا به یک رخداد اقتصادی بین المللی تبدیل شود.

خاستگاه اصطلاح Black Friday به دهه 1950 در شهر فیلادلفیا بازمی گردد؛ جایی که پلیس برای توصیف شرایط بی نظمی روز پس از شکرگزاری این عنوان را به کار برد. در آن روز، هجوم گسترده مردم برای آغاز خریدهای کریسمس باعث ترافیک شدید، ازدحام غیرمعمول، افزایش سرقت های خرد و فشار بر نیروهای امنیتی می شد و به همین دلیل مأموران آن را جمعه سیاه نامیدند. این اصطلاح در ابتدا کاملاً بار منفی داشت و ارتباطی با تخفیف یا خرید نداشت.

در دهه 60 میلادی، فروشگاه داران فیلادلفیا دریافتند که این ازدحام بزرگ می تواند به یک فرصت اقتصادی تبدیل شود. از این زمان، تخفیف های ویژه، فروش فوق العاده و تبلیغات گسترده برای روز پس از شکرگزاری آغاز شد. رسانه ها نیز با بازتاب این رویداد، به تثبیت و گسترش نام بلک فرایدی کمک کردند. این دوره را می توان نقطه شروع شکل گیری تجاری این روز دانست.

دهه 1980 نقطه عطفی در مسیر تکامل بلک فرایدی بود. صاحبان کسب وکار و متخصصان بازاریابی برای اصلاح تصویر منفی واژه، روایت تازه ای مطرح کردند: جمعه سیاه، روزی است که حساب مالی فروشگاه ها از رنگ قرمز ( که نماد ضرر است) به رنگ سیاه ( نماد سود) تبدیل می شود. این روایت که برگرفته از شیوه ثبت حساب ها در دفاتر مالی بود، به سرعت در ذهنیت عمومی تثبیت شد و معنای اصطلاح را از منفی به مثبت تغییر داد.

با گسترش اینترنت در دهه 1990 و اوایل دهه 2000، بلک فرایدی وارد مرحله ای تازه شد. رشد فروشگاه های آنلاین و تغییر رفتار مصرف کنندگان باعث شد خریدهای پس از شکرگزاری به دنیای دیجیتال منتقل شود. این روند به خلق رویداد جدید سایبر ماندی نخستین دوشنبه پس از شکرگزاری منجر شد؛ روزی که تخفیف های ویژه فروشگاه های اینترنتی ارائه می شد و در کنار بلک فرایدی، یک دوره کامل خرید آنلاین را شکل داد.

از دهه 2000 به بعد، با نفوذ جهانی تجارت الکترونیک و رشد پلتفرم هایی مانند آمازون، بلک فرایدی به سرعت از آمریکا فراتر رفت. کشورهای اروپایی، کانادا، استرالیا، آمریکای لاتین و سپس خاورمیانه این رویداد را پذیرفتند و آن را با نیازهای بازار خود سازگار کردند. در بسیاری از کشورها، بلک فرایدی به جای یک روز، به یک دوره چندروزه یا حتی چند هفته ای تخفیف تبدیل شده است.

امروزه بلک فرایدی تنها یک روز حراج نیست؛ بلکه یک پدیده فرهنگی و اقتصادی است که میلیاردها دلار فروش را در بازه ای کوتاه رقم می زند، رقابت شدید میان برندها را شکل می دهد،رفتار خرید مصرف کنندگان را تغییر می دهد و نقش مهمی در رونق تجارت آنلاین و نوآوری های فناوری، از جمله استفاده از هوش مصنوعی برای مدیریت موجودی و پیش بینی تقاضا، ایفا می کند.

بلک فرایدی اکنون بخش مهمی از تقویم اقتصادی جهان است و هر سال دامنه نفوذ و تأثیرگذاری آن در حال افزایش است.

بلک فرایدی در فاصله حدودا یک ماه مانده به سال نوی میلادی برگزار می شود. از منظر فروشندگان، سال نو فرصتی طلایی برای فروش است و بلک فرایدی این فرصت را با دو امتیاز مهم به فروشندگانی کشورهایی که تقویم شان میلادی است می دهد:

اول این که در روز بلک فرایدی، اجناس قدیمی خود را می فروشند و انبارها و مغازه ها را خالی می کنند تا ضمن سودی که کسب کرده اند، فضا برای اجناس جدید باز شود.
و دوم این که در سال نو، با اجناس جدید و به اصطلاح معروف New Collection توجه مشتریان را برای خرید جلب کنند.

در ایران اما بلک فرایدی، 4 ماه قبل از سال نوی ایرانی است و عملاً هیچ ارتباطی به اصل موضوع ندارد. ضمن این که با توجه به تورمی که اقتصاد ایران با آن مواجه است، تخلیه انبارها و فروش ناگهانی اجناس با قیمت پایین، منطق اقتصادی ندارد چرا که فروشندگان می توانند همان کالا را دو ماه بعد با قیمت بالاتری بفروشند. بنابراین فروشندگان ترجیح می دهند بین فروش فعلی و خرید بعدی خودشان حداقل زمان را داشته باشند تا از تورم عقب نمانند.

با این حال، برخی فروشندگان برای عقب نماندن از قافله، وارد گود بلک فرایدی می شوند و یکی از دو راه را بر می گزینند: عده ای، اندکی از سود خود می کاهند ، به امید آن که با فروش بیشتر، جبرانش کنند و گروهی با قیمت سازی های کاذب، تخفیفات قلابی می دهند مثلاً قیمت جنسی که یک میلیون تومان است را 2 میلیون تومان می نویسند و بعد روی ان 2 میلیون خط می کشند و می نویسند: 1 میلیون! مشتری هم که سابقه قیمتی را ندارد، فریب می خورد و با خوشحالی از این که توانسته 50 درصد تخفیف شکار کند، خودش شکار فروشنده می شود!

یا اعلام می کنند که تا 90 درصد تخفیف دارد و وقتی وارد خرید می شوید می بینید که عمده تخفیف ها، مثلا 20 درصد است و چند قلم کالای ارزان مانند جوراب 90 درصد تخفیف خورده که آن هم با کالاهای دیگر فروخته می شود؛ یا تخفیف روی خرید دوم اعمال می شود و از این قبیل موارد.
این فرایند به ویژه در مورد کالاهایی مانند لباس و کیف و کفش و اکسسوار و ... که برخلاف چیزهایی مانند گوشی موبایل و لپ تاپ قیمت مشخصی ندارند، رخ می دهد و مشتریان باید بسیار مراقب باشند.

نکته دیگر آن که نه بلک فرایدی و نه هیچ حراجی بومی، نباید ما را در موقعیت خرید هیجانی قرار دهد. حواس مان باشد که خرید، باید تابعی از نیاز واقعی باشد نه وابسته پمپاژ احساس نیاز به خرید از طریق بازی های قیمتی و تبلیغاتی و رویدادهایی مانند بلک فرایدی.