یبوست، مشکلی آشنا و مزاحم است که از کودکان تا سالمندان سراغ همه می رود. گاهی یک بار رخ می دهد و با چند تغییر ساده برطرف می شود، اما در برخی افراد مثل مهمانی سمج بارها و بارها بازمی گردد. این عارضه زمانی رخ می دهد که حرکات روده کند می شود یا مدفوع سخت و خشک می شود. این اتفاق به طور معمول ناشی از رژیم غذایی نامناسب، کمبود فیبر، کم آبی بدن، کاهش فعالیت فیزیکی و حتی فشارهای روانی است. به گفته متخصصان، یبوست در 80 تا 90 درصد موارد، نیاز به مراجعه به پزشک ندارد و با تغییر سبک زندگی و رعایت چند توصیه ساده قابل کنترل است.

یبوست معمولاً زمانی ظاهر می شود که حرکت طبیعی روده ها کند می شود و مواد دفعی بیش از حد در روده بزرگ باقی می مانند. نتیجه این تأخیر، سفت شدن مدفوع و دشواری در دفع است. دکتر محمدرضا کاویانی، متخصص بیماری های گوارش می گوید: شایع ترین علت یبوست، کمبود مصرف فیبر و مایعات است. وقتی مواد غذایی فیبر کافی نداشته باشند، حجم مدفوع کم می شود و روده ها تحریک لازم را برای حرکت منظم از دست می دهند.

به گفته دکتر کاویانی، از دلایل مهم دیگر می توان به کم تحرکی اشاره کرد. پشت میزنشینی، ساعات طولانی کار، و کاهش فعالیت بدنی، روده ها را در حالتی منفعل قرار می دهد. دستگاه گوارش ما عاشق حرکت است و هرچه بدن کمتر تحرک داشته باشد، روده ها هم تنبل تر می شوند.

او ادامه می دهد: خیلی ها نقش عوامل روانی را در بروز این عارضه دست کم می گیرند اما واقعیت این است که استرس، اضطراب و حتی افسردگی می توانند سرعت حرکات روده را کاهش دهند. برخی داروها هم یبوست آورند؛ از جمله داروهای ضدافسردگی، مسکن های قوی، مکمل آهن و برخی داروهای فشار خون.

پیشگیری از یبوست شبیه نگهداری از یک گیاه حساس است؛ نه نیاز به کارهای عجیب دارد و نه پیچیدگی پزشکی. دکتر کاویانی تأکید می کند: ساده ترین و مؤثرترین راه پیشگیری از یبوست، اصلاح تغذیه است. بزرگسالان روزانه به 25 تا 30 گرم فیبر نیاز دارند اما اغلب مردم نصف این مقدار هم دریافت نمی کنند.

مصرف سبزیجات تازه، میوه هایی با پوست خوراکی، غلات سبوس دار، حبوبات و مغزها می تواند به راحتی کمبود فیبر را جبران کند. نوشیدن آب کافی هم مکمل ضروری این روند است. وقتی بدن کم آب می شود، روده ها ناچار آب مدفوع را بیش از حد جذب می کنند و همین فرآیند باعث سفت شدن مدفوع می شود.

فعالیت بدنی روزانه، حتی نیم ساعت پیاده روی ساده، یکی از مؤثرترین راه ها برای تنظیم ریتم روده است. روده انسان عاشق ریتم است؛ همان طور که قلب با ضربان منظم کار می کند، روده ها هم با الگوی منظم غذاخوردن، خواب کافی و حرکت روزانه بهتر عمل می کنند.

کاویانی به نکته مهمی اشاره می کند: یکی از نکاتی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، توجه به زمان دفع است. بعضی افراد موقع حضور در محیط کار یا بیرون از خانه حس دفع را سرکوب می کنند. این کار به مرور پیام های عصبی بین روده و مغز را مختل می کند و یبوست را تشدید می کند. پس هروقت احساس دفع داشتیم، باید کار را انجام دهیم.

تکرار یبوست همیشه نتیجه کمبود فیبر یا کم آبی نیست؛ گاهی دلایل عمیق تری در میان است. دکتر کاویانی توضیح می دهد: در بعضی افراد، اختلالات عملکردی روده مثل سندروم روده تحریک پذیر (IBS) وجود دارد. این افراد گاهی اسهال و گاهی یبوست را تجربه می کنند و مشکل شان عودکننده است.

کندی حرکات روده موضوع دیگری است که برخی افراد با آن متولد می شوند یا با افزایش سن دچار آن می شوند. در این حالت، فرآیند انتقال مدفوع در روده به طور مزمن کند است و بدون اصلاح سبک زندگی یا درمان دارویی، یبوست بازمی گردد.

وجود مشکلات ساختاری مانند شقاق (ترَک مقعد) و بواسیر نیز باعث می شود فرد از دفع دردناک بترسد و ناخودآگاه آن را به تأخیر بیندازد. این ترس، روده را وارد چرخه معیوب یبوست می کند.

مصرف طولانی مدت مسهل ها هم می تواند یبوست را پایدار کند. بدن به این داروها عادت می کند و روده بدون آنها به درستی کار نمی کند. برخی افراد هم به طور مزمن آب کم می نوشند یا رژیم غذایی نامنظم دارند، و روده این بی نظمی را با ایجاد یبوست دائمی پاسخ می دهد.

همچنین یبوست طولانی مدت ممکن است به جذب سموم در بدن و افزایش خطر بیماری های مزمن از جمله مشکلات روده ای مانند سرطان کولون منجر شود. به همین دلیل نباید آن را پشت گوش انداخت و تشخیص و درمان زودهنگام آن ضروری است. پزشکان تاکید دارند اگر یبوست مزمن یا همراه با درد و خونریزی است، باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید تا علت دقیق آن بررسی و رفع شود.