به گزارش پارسینه ؛ آلودگی هوای تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران دیگر معضل پاییز و زمستان نیست و چند سالی است که به یک مساله چهارفصل تبدیل شده است، اما در فصل های سردتر سال به دلیل پدیده وارونگی دما تشدید می شود. آلودگی هوا به صورت خاموش و تدریجی بر کیفیت زندگی همه شهرنشینان اثر می گذارد اما برخی گروه ها آسیب پذیری بیشتری دارند و در روزهای آلوده باید احتیاط مضاعفی به خرج دهند.

بر اساس استانداردهای جهانی و اعلامیه های شرکت کنترل کیفیت هوا، زمانی که شاخص کیفیت هوا (AQI) از عدد 100 عبور می کند و در بازه 101 تا 150 قرار می گیرد، وضعیت برای گروه های حساس (کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران قلبی و ریه) ناسالم اعلام می شود. اما اگر این عدد از 150 فراتر رود، وضعیت برای تمام افراد جامعه خطرناک خواهد بود. با این حال، پرسش اصلی اینجا است که چرا شاخص بالای 100 باید توسط گروه های خاص جدی تر گرفته شود و حضور در فضای باز چه تبعاتی برای آنها دارد؟

کودکان؛ قربانیان کوچک

کودکان در صدر لیست گروه های آسیب پذیر قرار دارند. شاید تصور شود که نیروی جوانی و انرژی کودکان آن ا را مقاوم می کند، اما فیزیولوژی بدن آنها خلاف این را ثابت می کند؛ سیستم تنفسی و ایمنی کودکان هنوز در حال تکامل است. آنها نسبت به وزن بدنشان، حجم هوای بیشتری را در دقیقه تنفس می کنند و این یعنی در یک بازه زمانی مشخص، آلاینده های بیشتری را نسبت به بزرگسالان وارد ریه های خود می کنند.

علاوه بر این، قد کوتاه تر کودکان باعث می شود آنها به سطح زمین و اگزوز خودروها نزدیک تر باشند؛ جایی که غلظت آلاینده های سنگین بیشتر است. اگر کودکان در روزهایی که شاخص هوا برای گروه های حساس ناسالم است در فضای باز بازی یا فعالیت کنند، با خطر جدی التهاب راه های هوایی، تشدید آسم و در درازمدت، کاهش رشد ریه ها مواجه می شوند. تحقیقات نشان داده است کودکانی که در معرض هوای آلوده بزرگ می شوند، در بزرگسالی ظرفیت تنفسی کمتری خواهند داشت.

دومین گروهی که باید هشدارهای آلودگی هوا را مثل یک دستور پزشکی جدی تلقی کنند، سالمندان هستند. با افزایش سن، مکانیسم های دفاعی بدن برای مقابله با عفونت ها و التهابات ضعیف می شود. ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون (PM2.5) که خطرناک ترین بخش آلودگی هوا هستند، می توانند به راحتی از سد ریه ها عبور کنند و وارد جریان خون شوند.

برای یک فرد سالمند، ورود این ذرات به خون می تواند باعث غلیظ شدن خون و افزایش فشار بر قلب شود. حضور در فضای آلوده برای این قشر، ریسک حملات قلبی، سکته های مغزی و نارسایی های تنفسی را به شدت افزایش می دهد. سرفه های مکرر، تنگی نفس و احساس سنگینی در قفسه سینه، تنها علائم اولیه هستند؛ خطر اصلی زمانی رخ می دهد که این آلودگی بیماری های زمینه ای و پنهان دوران سالمندی را بیدار کند.

گروه دیگری که باید موراقب آسیب های ناشی از آلودگی باشند، زنان باردار هستند. سلامت جنین به طور مستقیم با اکسیژنی که مادر تنفس می کند در ارتباط است. مطالعات پزشکی نشان می دهند که آلاینده های هوا می توانند از سد جفت عبور کنند. زمانی که یک مادر باردار در هوای آلوده (شاخص بالای 100) تردد می کند، درواقع جنین خود را در معرض مواد سمی قرار می دهد.

خطرات ناشی از این مواجهه می تواند شامل تولد نوزاد با وزن کم، زایمان زودرس و حتی اختلال در رشد مغزی جنین باشد. بنابراین مادران باردار باید بدانند که ماندن در خانه در روزهای آلوده، یک استراحت ساده نیست، بلکه اقدامی حیاتی برای تضمین سلامت نسل آینده است.

دکتر محمدصادق حسنوند، رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست پیش از این به گفته بود: آلودگی هوا، آمار بالایی از مرده زایی را سالانه به خود اختصاص می دهد. ارتباط بین مرده زایی با آلودگی هوا به اثبات رسیده است. این معضل همچنین باعث بروز دیابت نوع 2، بیماری های تنفسی، مرگ زودرس، ناباروری و بیماری های قلبی -عروقی می شود.

بر اساس گزارش های موجود، از هر 10 نفری که در تهران زندگی می کنند، تقریباً 9 نفر تحت تاثیر آلودگی هوا هستند که تعداد زیادی از این افراد را کودکان و سالمندان تشکیل می دهند. دکتر حسنوند هم می گوید: سالانه حدود 45 هزار نفر در کشور به دلایل منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند و نزدیک به 9000 مورد از این مرگ ها مربوط به ساکنان تهران است.

افرادی که دچار پیش زمینه های بیماری های قلبی-عروقی و تنفسی (مانند آسم، برونشیت مزمن یا نارسایی قلبی) هستند هم در برابر آلودگی هوا آسیب پذیرند. برای این افراد، هوای آلوده حکم سم را دارد. ذرات معلق و گازهای سمی موجود در هوا باعث تحریک فوری مجاری تنفسی و ایجاد التهاب در بدن می شود. اگر این افراد در روزهای آلوده بدون محافظت در شهر تردد کنند، احتمال تشدید ناگهانی بیماری (مانند حملات آسمی شدید یا سکته قلبی) در آنها چندین برابر می شود.

آلودگی هوا شاید دیده نشود، اما اثرات آن بر سلامت این چهار گروه، کاملاً واقعی و گاهی جبران ناپذیر است. بنابراین پزشکان مدام هشدار می دهند که در روزهایی که شاخص آلودگی هوا عدد ناسالم برای گروه های حساس را نشان می دهد، خانه امن ترین پناهگاه است. پرهیز از ترددهای غیرضروری، اجتناب از ورزش در فضای باز و استفاده از ماسک های فیلتردار استاندارد (مثل N95) در صورت اجبار به خروج از منزل، تنها توصیه های دوستانه نیستند، بلکه راهکارهایی برای نجات زندگی اند. درضمن پزشکان هشدار می دهند اگر در خانه هم ماندید، پنجره ها را به هیچ عنوان باز نگذارید. حتی اگر هوای خانه گرم بود.