به گزارش پارسینه ؛ هفت صبح نوشت: فروشگاه های زنجیره ای با وعده تخفیف های بزرگ، خود را ناجی مصرف کنندگان معرفی می کنند، اما در واقع با شگردهایی چون مدیریت تاریخ انقضا و قیمت گذاری دلخواه روی قفسه ها، سودهای کلان به دست می آورند؛ روندی که نه تنها اعتماد مشتریان را خدشه دار کرده، بلکه نشان می دهد تخفیف های پرزرق وبرق بیشتر ابزاری برای فریب ذهنی خریداران و کنترل بازار است تا خدمت واقعی به مردم.

واقعیت این است که این روزها بیش از گذشته بازار در اختیار فروشگاه های زنجیره ای است و مردم هم به واسطه اینکه همه کالاهایشان را یکجا می خرند و از تخفیف استفاده می کنند بیشتر ترجیح می دهند از این فروشگاه های زنجیره ای خرید کنند. این موضوع به ویژه برای زندگی شهری پرترافیک و پرمشغله امروز اهمیت دارد. درواقع با ارائه این فروشگاه ها طیف گسترده ای از محصولات غذایی، شوینده، پوشاک و لوازم خانگی خرید روزمره راحت تر شده اند و تبلیغات گسترده درباره تخفیف های 20 تا 30 درصدی مشتریان باعث شده مشتریان بیشتری به آنها مراجعه کنند.

شگرد مدیریت تاریخ انقضا

با این حال، واقعیت پشت پرده تخفیف ها پیچیده تر از آن چیزی است که در تبلیغات دیده می شود. فروشگاه های زنجیره ای معمولاً کالاها را در حجم بالا خریداری و در انبارهای بزرگ ذخیره می کنند. در شرایط تورمی، قیمت کالاها به سرعت افزایش می یابد و همین موضوع به آنها امکان می دهد کالاهای قدیمی را با برچسب های جدید و قیمت های بالاتر عرضه کنند. یکی از شگردهای اصلی آنها مدیریت تاریخ انقضاست؛ زمانی که کالا به تاریخ انقضای خود نزدیک می شود، تخفیف های بزرگ اعمال می کنند.

برای مثال، محصولی با تاریخ دو ساله ممکن است یک سال از عمرش گذشته باشد و حالا با تخفیف عرضه شود. در ظاهر این تخفیف به نفع مشتری است، اما در واقع سود پنهانی برای فروشگاه دارد. حتی با تخفیف 30 درصدی، فروشگاه ها نسبت به قیمت اولیه خرید کالا بیش از 70 درصد سود می برند. علاوه بر این، تخفیف ها باعث می شود کالاهای نزدیک به انقضا سریع تر از انبار خارج شوند و فضای ذخیره سازی آزاد شود. بنابراین تخفیف ها بیشتر ابزاری برای مدیریت انبار و سودآوری هستند تا خدمت به مشتری.

نکته مهم دیگر این است که با وجود تخفیف های بزرگ، قیمت نهایی کالا در فروشگاه های زنجیره ای همچنان بالاتر از بازار سنتی است. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد. نخست، هزینه های بالای فروشگاه هاست؛ اجاره شعب، هزینه های تبلیغات و نیروی انسانی باعث افزایش قیمت تمام شده کالا می شود.

دوم، هزینه انبارداری برچسب گذاری مجدد کالاهاست؛ محصولاتی که مدت زیادی از تولیدشان گذشته، با قیمت های جدید عرضه می شوند و حتی پس از تخفیف، گران تر از بازار سنتی هستند. سوم، تورم ساختاری است؛ در شرایط تورمی، فروشگاه ها قیمت ها را با سرعت بیشتری به روز می کنند، در حالی که بازار سنتی انعطاف بیشتری دارد و گاهی کالاها با قیمت پایین تر عرضه می شوند. این عوامل موجب می شود مشتریان در نهایت احساس کنند تخفیف ها واقعی نیستند و قیمت ها همچنان بالاتر از بازار سنتی باقی مانده است.

یا کیفیت محصولات در انبار فروشگاه ها تغییر می کند؟

پیامدهای کیفیتی برای مصرف کنندگان نیز قابل توجه است. هرچند محصولات غذایی کنسروی یا شوینده ها قبل از تاریخ انقضا الزاما خراب نمی شوند، اما گذر زمان می تواند بر کارایی آنها اثر بگذارد. محصولات شیمیایی مانند شوینده ها و مواد بهداشتی ممکن است در طول زمان تغییر کیفیت دهند و اثربخشی آنها کاهش یابد.

مواد غذایی بسته بندی شده نیز هرچند تاریخ انقضا رعایت می شود، اما ماندگاری طولانی در انبار می تواند طعم یا ارزش غذایی محصول را تحت تاثیر قرار دهد. در کنار این مسائل، اعتماد مصرف کننده نیز آسیب می بیند؛ وقتی مشتری متوجه می شود تخفیف ها بیشتر به سود فروشگاه است تا او، اعتمادش به این سیستم کاهش می یابد و نگاه انتقادی تری نسبت به خرید از فروشگاه های زنجیره ای پیدا می کند.

بنابراین باید گفت فروشگاه های زنجیره ای با استفاده از تخفیف های بزرگ، هم انبارهای خود را مدیریت می کنند و هم سود بالایی به دست می آورند. در حالی که مشتریان تصور می کنند از تخفیف ها بهره مند می شوند، واقعیت این است که سود اصلی به جیب فروشگاه می رود، کیفیت برخی کالاها ممکن است کاهش یافته باشد و قیمت نهایی همچنان بالاتر از بازار سنتی است.

از این رو تخفیف های چشمگیر بیش از آنکه به معنای خرید ارزان تر یا باکیفیت تر باشد، ابزاری برای افزایش سود فروشگاه ها در شرایط تورمی است. مشتریان باید آگاه باشند که هر تخفیفی الزاماً به معنای منفعت واقعی نیست و انتخاب میان بازار سنتی و فروشگاه های زنجیره ای به میزان دقت و هوشیاری آنها در مقایسه قیمت ها و بررسی کیفیت کالاها بستگی دارد.

شگردهای قیمت گذاری فروشگاه های زنجیره ای

یکی دیگر از شگردهای فروشگاه های زنجیره ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته، شیوه قیمت گذاری آنهاست. این فروشگاه ها با نصب برچسب قیمت روی قفسه ها عملا زمینه ای ایجاد کرده اند که مشتریان نسبت به قیمت درج شده روی خود کالا بی توجه شوند. در واقع، مشتری هنگام خرید تنها به برچسب روی قفسه اعتماد می کند و کمتر به قیمت چاپ شده روی بسته بندی یا برچسب کارخانه دقت دارد. همین موضوع به فروشگاه ها امکان می دهد هر قیمتی را که بخواهند برای محصول تعیین کنند و آن را به عنوان قیمت رسمی عرضه نمایند.

اثر این رویکرد زمانی آشکارتر می شود که کالایی در بازار کمیاب شود. نمونه بارز آن در مقطعی رخ داد که روغن مایع در بازار کمیاب شد. کارخانه ها محصولات خود را بدون برچسب قیمت به بازار عرضه کردند تا بتوانند با نرخ بالاتری بفروشند. در این شرایط، فروشگاه های زنجیره ای با استفاده از برچسب های قفسه ای، قیمت ها را به طور قابل توجهی افزایش دادند و کالا را با نرخ بسیار بالاتر از ارزش واقعی عرضه کردند. مشتریان نیز به دلیل نبود قیمت روی کالا و اعتماد به برچسب قفسه، ناچار به پرداخت این مبالغ شدند.

این شیوه در عمل به فروشگاه ها قدرتی مضاعف در کنترل بازار می دهد. آنها می توانند در شرایط کمبود کالا، قیمت ها را به طور دلخواه بالا ببرند و از نیاز مصرف کنندگان برای خرید فوری استفاده کنند. در حالی که بازار سنتی معمولا به قیمت درج شده روی کالا پایبند است و انعطاف کمتری در تغییر ناگهانی قیمت ها دارد، فروشگاه های زنجیره ای با این روش توانسته اند فضای متفاوتی ایجاد کنند که بیشتر به سود خودشان منتهی می شود.

این روند نشان می دهد که فروشگاه های زنجیره ای علاوه بر استفاده از تخفیف های ظاهری برای مدیریت انبار و افزایش سود، از ابزار قیمت گذاری قفسه ای نیز بهره می برند تا در شرایط خاص، حداکثر سود ممکن را کسب کنند. این موضوع نه تنها اعتماد مصرف کنندگان را خدشه دار می کند، بلکه می تواند به بی ثباتی در بازار کالاهای اساسی منجر شود. در نهایت، مشتریان باید آگاه باشند که قیمت درج شده روی قفسه همیشه بازتاب واقعی ارزش کالا نیست و در شرایط تورمی یا کمبود کالا، این برچسب ها می توانند به ابزاری برای افزایش سود فروشگاه ها تبدیل شوند.

متولیان نظارت در خواب هستند؟

یکی از مهم ترین عواملی که زمینه ساز قدرت نمایی فروشگاه های زنجیره ای در عرصه قیمت گذاری شده، ضعف نظارت دستگاه های مسئول است. در حالی که انتظار می رود نهادهایی مانند اتاق اصناف، ستاد تنظیم بازار و سازمان تعزیرات نقش جدی در کنترل قیمت ها و جلوگیری از سوءاستفاده ها ایفا کنند، واقعیت نشان می دهد این نهادها عملا نسبت به وضعیت قیمت گذاری محصولات بی توجه بوده اند.

اتاق اصناف که باید به عنوان متولی اصلی ساماندهی بازار و نظارت بر واحدهای صنفی عمل کند، در برابر شگردهای فروشگاه های زنجیره ای از جمله برچسب گذاری قفسه ای و عرضه کالاهای نزدیک به تاریخ انقضا با قیمت های بالاتر، واکنش موثری نشان نداده است. این بی توجهی باعث شده فروشگاه ها عملا دست بازتری در تعیین قیمت ها داشته باشند و مشتریان بدون پشتوانه نظارتی، ناچار به پذیرش شرایط شوند.

ستاد تنظیم بازار نیز که وظیفه اصلی آن مدیریت عرضه و تقاضا و جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی است، در عمل نتوانسته سازوکار شفافی برای کنترل قیمت ها در فروشگاه های زنجیره ای ارائه دهد. در شرایطی که کالاهای اساسی مانند روغن یا برنج با کمبود مواجه می شوند، این ستاد باید با سیاست گذاری دقیق مانع از افزایش بی رویه قیمت ها شود؛ اما ضعف در تصمیم گیری و اجرای سیاست ها موجب شده فروشگاه ها با استفاده از برچسب های قفسه ای، قیمت ها را به دلخواه افزایش دهند.

همچنین سازمان تعزیرات حکومتی که باید به عنوان بازوی اجرایی برخورد با تخلفات عمل کند، بیشتر درگیر پرونده های خرد و جزیی بوده و کمتر به تخلفات ساختاری و گسترده فروشگاه های زنجیره ای پرداخته است. این در حالی است که تخلفات مربوط به قیمت گذاری قفسه ای و عرضه کالاهای قدیمی با برچسب های جدید، آثار مستقیم بر اعتماد عمومی و ثبات بازار دارد. نبود برخورد جدی از سوی تعزیرات، عملا به فروشگاه ها این پیام را داده که می توانند بدون نگرانی از پیگرد قانونی، سیاست های سودجویانه خود را ادامه دهند.