به نقل از ایسنا، بیش از بیست روز از آتش سوزی جنگل الیت در چالوس؛ بخشی از جنگل های هیرکانی که در فهرست میراث جهانی سازمان علمی - فرهنگی یونسکو ثبت شده است، می گذرد. در شرایط معمول، انتظار می رود نهادهای مرتبط در چنین شرایطی با سرعت بیشتری واکنش نشان دهند اما گزارش ها نشان می دهد در این بحران نیز گروه های مردمی از آن نهادها که امکانات بیشتری در اختیار دارند، پیشی گرفته اند. این میان، پرسشی مهم دیگری افکار عمومی را درگیر کرده است؛ نقش سازمان های بین المللی نظیر یونسکو و همچنین متولی در سایه دیگری همچون وزارت میراث فرهنگی در قبال حفاظت از میراث طبیعی که آن را در یونسکو ثبت جهانی کرده است، چیست؟

ایسنا این پرسش را با علیرضا ایزدی، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در میان گذاشت که او در پاسخ به آن، گفت: در حوزه عناصر طبیعی و حتی آثار فرهنگی و تاریخی، یونسکو اساساً نقش نظارتی و مشورتی دارد.

ایزدی توضیح داد: یونسکو نه بودجه مستقیمی برای دخالت اجرایی اختصاص می دهد و نه اقداماتی برای مهار چنین بحران هایی انجام می دهد. این انتظار که یونسکو بیاید آتش سوزی را خاموش کند، تلقی درستی نیست. اگر زمانی به مشورت علمی یا تبادل نظر تخصصی نیاز داشته باشیم، می توانیم با این نهاد در تعامل باشیم، اما از منظر مالی و اجرایی نمی توان از یونسکو انتظار دخالت مستقیم داشت؛ زیرا اساساً یک نهاد فرهنگی ـ علمی ـ نظارتی است.

او افزود: از این ظرفیت بیشتر برای اعتباربخشی، معرفی و توسعه گردشگری و تقویت پرونده های ثبت جهانی استفاده می شود. ما نیز در راستای توسعه این بخش ها در حال رایزنی و برنامه ریزی هستیم.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی کشور گفت: اهمیت ثبت جهانی این منطقه بر کسی پوشیده نیست، اما باید توجه کنیم که متاسفانه چنین حوادثی با همه سختی و تلخی آن، گهگاه رخ می دهد. شنیده ام که دستگاه قضایی در حال بررسی منشاء آتش سوزی است تا مشخص شود که آیا عامل انسانی در این رخداد نقش داشته یا عوامل طبیعی موجب آن شده است. هرچه بوده، این اتفاق تلخ کام همه را آزرده است.

او در ادامه اظهار کرد: واقعیت این است که امسال فصلی بسیار خشک را پشت سر گذاشته ایم و این حادثه در بدترین زمان ممکن اتفاق افتاد؛ چراکه در فصل بهار و تابستان رطوبت هوا در بسیاری مواقع مانع گسترش عظیم آتش می شود، اما در پاییز شرایط اقلیمی چنین بازدارندگی ای را ندارد.

ایزدی اضافه کرد: تمام مجموعه های درگیر از نیروهای مردمی و داوطلبان محلی گرفته تا هلال احمر، مدیران محیط زیست و منابع طبیعی، با تمام توان در تلاش بوده اند. با این حال، شرایط اقلیمی و پوشش گیاهی منطقه سبب شده که آتش از چندین جبهه شعله ور شود و مدیریت بحران را با دشواری مواجه کند. تصور بر این بود که آتش خیلی زودتر کنترل می شود، اما متاسفانه هر بار با وجود مهار نسبی، دوباره شعله ور شده است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی افزود: متاسفانه در برخی رسانه ها، تلاش واقعی مردم و نیروهای محلی به درستی بازتاب نمی یابد؛ مردمی که با سختی و جانفشانی در حال کمک هستند. در سطح بین المللی نیز دولت هماهنگی هایی با ترکیه انجام داده و دیدم در برخی منابع که موضوع رایزنی با روسیه نیز مطرح شده است. امیدواریم شرایط اقلیمی مساعدتر شود تا روند مهار آتش تسریع شود. این حادثه بسیار ناگوار است و امید داریم شاهد تکرار آن نباشیم.

با وجود این اظهارات، همچنان این سؤال مطرح است که پس از ثبت یک اثر در فهرست جهانی، چه میزان وظایف حمایتی، مدیریتی یا مداخله ای برای حفاظت از آن اثر بر عهده و متوجه سازمان های بین المللی و وزارت میراث فرهنگی است، و آیا تاکید صرف بر وظیفه مشورتی و نظارتی در بحران هایی که یک میراث طبیعی را به نابودی می کشاند، توجیه پذیر است؟

روشن است که چنین ابهاماتی، افکار عمومی را به دشواری می تواند قانع کند و ضروری است کارشناسان بیشتری وارد بحث شوند و پاسخ هایی شفاف تر و دقیق تر ارائه دهند.

اگرچه، کاوه مدنی، رییس اندیشکده آب سازمان ملل، نیز در این زمینه تأکید کرده است که سازمان هایی مانند یونسکو فاقد اختیارات اجرایی و مداخله ای مستقیم در مهار چنین بحران هایی هستند و تنها نقش حمایتی، تسهیل گر یا نظارتی دارند؛ مگر آنکه دولت ذی ربط به صورت رسمی درخواست کمک ارائه دهد.