این رشته بر این باور است که انسان از نظر زیستی و روانی با طبیعت پیوندی ذاتی دارد و دور شدن از محیط های طبیعی می تواند باعث افزایش استرس، کاهش تمرکز، افت خلق و مشکلات روانی شود.

در مقابل، ارتباط دوباره با طبیعت می تواند آرامش ذهن، شادی، خلاقیت، تمرکز و سلامت روان را تقویت کند. روان شناسی ارتباط انسان با طبیعت تلاش می کند این تأثیرات را توضیح دهد و نشان دهد که چرا طبیعت برای سلامت روان انسان ضروری است.

ارتباط انسان با طبیعت یکی از بنیادی ترین و عمیق ترین پیوندهایی است که از آغاز زندگی بشر وجود داشته است. انسان پیش از آنکه شهرها ساخته شود، پیش از آنکه تکنولوژی زندگی را دگرگون کند و پیش از آنکه جهان مدرن شکل بگیرد، در دل طبیعت زندگی کرده است.

همین زندگی طولانی در محیط های طبیعی باعث شده است که مغز، بدن و روان ما با طبیعت هماهنگی درونی پیدا کند. به همین دلیل است که امروزه، با وجود همه پیشرفت ها، هنوز وقتی به طبیعت پناه می بریم احساس آرامش، امنیت و معنا می کنیم.

روان شناسی ارتباط انسان با طبیعت تلاش می کند بفهمد چرا چنین احساساتی در ما ایجاد می شود و چگونه می توانیم از این ارتباط برای بهبود سلامت روان و کیفیت زندگی استفاده کنیم.

زهرا نیازاده نویسنده کتاب مسیر تاب آوری در ادامه تاکید میکند طبیعت توانایی تمرکز و تفکر منطقی را تقویت می کند. وقتی ذهن از فشارها فاصله می گیرد، قدرت تصمیم گیری و حل مسئله افزایش می یابد که این عوامل بخش مهمی از تاب آوری هستند. تجربه زیبایی های طبیعت احساس امید، معنا و پیوند عاطفی را در انسان تقویت می کند و باعث می شود فرد هنگام مواجهه با مشکلات کمتر دچار ناامیدی شود.

به گزارش بهداشت نیوز، علاوه بر این، بودن در طبیعت حس کنترل، اعتمادبه نفس و توانمندی را افزایش می دهد. قدم زدن در کوهستان، لمس خاک یا حتی تماشای آسمان می تواند ذهن را به یاد ظرفیت های درونی اش بیندازد. در کل، طبیعت مانند یک منبع انرژی روانی عمل می کند و باعث می شود انسان در برابر سختی ها پایدارتر، آرام تر و انعطاف پذیرتر باشد.

وقتی درباره رابطه انسان با طبیعت صحبت می کنیم، منظور فقط حضور فیزیکی در میان درختان و کوه ها نیست. این رابطه شامل حس تعلق، لذت بصری، آرامش ذهنی و حتی تأثیرات زیستی بر بدن می شود. طبیعت نه تنها فضایی برای تنفس و استراحت است، بلکه منبعی برای رشد، فهم خود و تجربه لحظات عمیق انسانی است.

در دهه های اخیر علم روان شناسی توجه بیشتری به این موضوع کرده و پژوهش های مختلف نشان داده اند که طبیعت می تواند عامل مهمی در کاهش اضطراب، افسردگی، خستگی ذهنی و حتی افزایش تمرکز و خلاقیت باشد.

امروزه بسیاری از افراد به دلیل زندگی شهری، ساعات طولانی کار، وابستگی به تکنولوژی و کاهش تماس با محیط های طبیعی، دچار نوعی قطع ارتباط درونی با طبیعت شده اند. این فاصله گرفتن اثرات منفی متعددی بر روان دارد. انسان مدرن اغلب بدون اینکه خود بداند، دلتنگ طبیعت و عناصر آن است. روان شناسی طبیعت تلاش می کند این فاصله را کم کند و رابطه گمشده انسان و محیط طبیعی را دوباره زنده سازد.

یکی از مفاهیم مهم در این حوزه فرضیه زیست دوستی است. این نظریه می گوید انسان به طور طبیعی و غریزی به موجودات زنده، گیاهان و مناظر طبیعی جذب می شود. ما به طور ناخودآگاه از دیدن یک درخت، صدای آب یا منظره آسمان حس خوبی می گیریم. این حس خوب فقط یک واکنش احساسی ساده نیست؛ ریشه در تکامل دارد. مغز انسان طی میلیون ها سال در محیط های طبیعی شکل گرفته است. بنابراین عناصر طبیعی می توانند به سرعت سیستم عصبی را آرام کنند و احساس امنیت ایجاد نمایند.

تحقیقات نشان داده اند که بودن در طبیعت می تواند هورمون کورتیزول، که عامل استرس است، را کاهش دهد. این کاهش باعث می شود تنفس آرام تر شود، ضربان قلب متعادل شود و ذهن از حالت درگیری و فشار بیرون بیاید. به همین دلیل قدم زدن آرام در پارک یا نشستن کنار رودخانه می تواند بیش از چند ساعت استراحت در خانه موثر باشد. طبیعت به بدن کمک می کند به وضعیت طبیعی خود بازگردد، حال آنکه زندگی شهری مدرن مدام بدن را در حالت آماده باش و تنش نگه می دارد.

از دیگر تأثیرات مهم طبیعت بر روان انسان افزایش تمرکز و توان ذهنی است. پژوهشگران دریافته اند که مغز پس از کار طولانی یا مواجهه با اطلاعات زیاد، دچار خستگی توجه می شود. این خستگی باعث می شود نتوانیم خوب فکر کنیم، تصمیم های درست بگیریم یا خلاق باشیم. طبیعت توانایی منحصربه فردی در ترمیم این خستگی دارد. رنگ سبز، نظم طبیعی گیاهان، الگوهای تکرارشونده در برگ ها و شاخه ها، همگی برای ذهن قابل پردازش اند و بدون فشار ذهنی دیده می شوند. به همین دلیل بعد از حضور کوتاه در طبیعت، ذهن ما دوباره شفاف تر و آماده تر می شود.

ارتباط انسان با طبیعت فقط جنبه ذهنی ندارد؛ احساسات نیز تحت تأثیر آن قرار می گیرند. وقتی در طبیعت هستیم، اغلب احساس شادی، امید و آرامش بیشتری می کنیم. دلیل این احساسات می تواند ترکیبی از عوامل زیستی، ذهنی و حتی معنوی باشد. بسیاری از افراد بیان می کنند که وقتی در طبیعت قدم می زنند، احساس می کنند بخشی از چیزی بزرگ تر هستند. این حس می تواند اضطراب های وجودی، نگرانی ها و افکار منفی را کاهش دهد. طبیعت برای انسان نوعی پاسخ به نیاز عمیق معناجویی نیز هست.

در روان شناسی ارتباط انسان با طبیعت، تعامل حسی نقش مهمی دارد. یعنی هر یک از حواس ما در این ارتباط نقش مستقل و اثرگذاری بازی می کنند. دیدن رنگ ها و مناظر طبیعی، شنیدن صدای پرندگان و جریان آب، لمس خاک و برگ، بوییدن عطر خاک پس از باران و حتی مزه آب تازه کوهستان، همگی تجربه هایی هستند که به مغز پیام آرامش می فرستند. این تجربه ها نه تنها ذهن را آرام می کنند بلکه باعث می شوند احساس زنده بودن و حضور در لحظه افزایش یابد. زندگی مدرن اغلب ما را از این حس ها دور کرده و باعث شده است بیشتر در فکر آینده یا گذشته باشیم. طبیعت انسان را دوباره به لحظه اکنون بازمی گرداند.

یکی از مهم ترین فواید طبیعت برای انسان، کمک به کاهش بیماری های روانی است. مطالعات زیادی نشان داده اند که حضور در طبیعت می تواند علائم افسردگی را کاهش دهد. دلیل آن تنها افزایش آرامش نیست. نور خورشید باعث افزایش ترشح سروتونین می شود که هورمون شادی است. حرکت در طبیعت باعث افزایش اندورفین می شود که حس لذت و انرژی را بالا می برد. ترکیب نور، حرکت، هوا و سکوت، طبیعت را به یک درمانگر طبیعی تبدیل کرده است. حتی در برخی کشورها پزشکان توصیه مستقیم درمان طبیعت گردی را به عنوان نسخه درمانی برای بیماران تجویز می کنند.

از سوی دیگر طبیعت می تواند حس تعلق و ارتباط اجتماعی را تقویت کند. وقتی افراد در محیط های طبیعی با یکدیگر وقت می گذرانند، احساس صمیمیت بیشتری تجربه می کنند. دلیل آن این است که طبیعت سطح استرس را پایین می آورد و فضای امن تری برای ارتباطات انسانی ایجاد می کند. خانواده ها و دوستان اغلب در طبیعت گفت وگوهای بهتری دارند، کودکان بازی خلاقانه تری انجام می دهند و روابط عاطفی صمیمانه تر می شود. طبیعت نه تنها فرد را آرام می کند بلکه روابط انسانی را نیز بهبود می بخشد.

طبیعت همچنین یکی از بهترین منابع برای افزایش خلاقیت است.

افراد خلاق معمولاً زمانی که در طبیعت قدم می زنند یا به منظره ای طبیعی نگاه می کنند ایده های تازه پیدا می کنند. دلیل این امر ترکیبی از آرامش ذهن، آزادی درونی و تحریک ملایم حواس است. بر خلاف محیط شهری که ذهن را با محرک های قوی و سریع درگیر می کند، طبیعت الگوی آرام تری دارد و به مغز اجازه می دهد ایده ها را بازسازی کند. به همین دلیل بسیاری از نویسندگان، نقاشان و اندیشمندان بزرگ، بخش زیادی از آثار خود را در محیط های طبیعی خلق کرده اند.

در عین حال طبیعت می تواند به شکل گیری هویت فردی کمک کند. انسان ها در طبیعت راحت تر درباره خود فکر می کنند، ارزش هایشان را بازبینی می کنند و به درک بهتری از احساسات و نیازهای واقعی خود می رسند. سکوت و آرامش طبیعت مانند آینه ای است که ذهن را شفاف می کند. در این فضا افراد راحت تر می توانند تصمیم بگیرند، امکانات زندگی را بسنجند و حتی مسیر آینده خود را انتخاب کنند. این اثر روانی طبیعت یکی از دلایلی است که مردم در زمان های بحران، فشار یا سردرگمی به کوه، جنگل یا دریا پناه می برند.

اما چرا با وجود این فواید، بسیاری از افراد امروز از طبیعت دور شده اند؟ پاسخ این پرسش در تغییر سبک زندگی نهفته است. رشد شهرنشینی، کارهای پشت میزنشینی، افزایش استفاده از گوشی و اینترنت، و کاهش فضاهای سبز باعث شده است ارتباط انسان با طبیعت کم رنگ شود. مغز ما هنوز همان مغزی است که برای زندگی در طبیعت ساخته شده، اما بدن ما در میان بتن، شلوغی و فضای بسته گیر افتاده است. این فاصله گرفتن از محیط طبیعی می تواند اثرات طولانی مدت بر روان داشته باشد؛ از جمله خستگی مزمن، اضطراب های دائمی، بی خوابی و حتی کاهش توان توجه.

برای بازسازی این ارتباط از دست رفته، لازم نیست حتماً به جنگل یا کوه برویم. حتی حضور کوتاه در یک پارک نزدیک خانه، داشتن چند گلدان در اتاق، نگاه کردن به آسمان، گذاشتن زمان برای قدم زدن آرام در فضای باز و حتی شنیدن صدای طبیعت می تواند مفید باشد. مغز انسان نسبت به نشانه های طبیعی بسیار حساس است و همین نشانه ها می توانند اثرات مثبتی ایجاد کنند.

طبیعت در مدارس نیز نقش مهمی دارد. کودکانی که در مدارس دارای فضای سبز درس می خوانند تمرکز بیشتری دارند و یادگیری آنها بهتر است. تماس با خاک سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و بازی در فضای باز باعث رشد ذهنی و جسمی سالم تر می شود. کودکان امروز بیش از هر زمان دیگری به تماس با طبیعت نیاز دارند زیرا فناوری بخش زیادی از بازی های فعال را از آن ها گرفته است.

علاوه بر سطوح فردی طبیعت برای جامعه نیز ارزش روانی دارد. شهرهایی که پارک ها، مسیرهای پیاده روی طبیعی و فضاهای سبز بیشتری دارند، میزان خشونت کمتر، سلامت روانی بالاتر و کیفیت زندگی بهتری دارند. طبیعت بخشی از زیربنای سلامت عمومی است. بدون طبیعت، جامعه دچار خشکی، تنش و بی روحی می شود.

ارتباط انسان با طبیعت یک پیوند ساده نیست. این ارتباط بخشی از هویت ما، بخشی از تاریخ ما و بخشی از سلامت روانی ماست. هرچه بیشتر این ارتباط را تقویت کنیم، زندگی متعادل تر، شادتر و سالم تری خواهیم داشت. طبیعت به ما یادآوری می کند که آرامش چیزی بیرون از ما نیست؛ در هماهنگی با جهان اطراف است. وقتی با طبیعت هماهنگ می شویم، با خودمان نیز هماهنگ تر می شویم.