از هر 100 نفر در ایران، یک نفر مبتلا به اختلال اوتیسم است. با این حال بسیاری از خانواده های ایرانی، هیچ گونه شناختی از این اختلال و علائم آن ندارند و نتیجه این می شود که بسیاری از کودکان درمان درست نمی گیرند و خیلی از آنها نیز با علائم اوتیسم وارد دوران بزرگسالی می شوند. با توجه به شناخت اندک جامعه از اوتیسم، این اختلال اغلب با اختلالاتی مثل افسردگی و بیش فعالی اشتباه گرفته می شود و در خیلی از موارد نیز برچسب های مختلفی به آنها زده می شود؛ مثل دست وپاچلفتی، گوشه گیر، زودرنج، درونگرا، خجالتی، کم هوش و ... .

والدین به این موارد حساس باشند

اوتیسم (Autism) یک اختلال عصبی ـ رشدی است که در سه سال اول زندگی بروز می کند. درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است. در این اختلال بخش های مختلف مغز هماهنگی لازم را ندارند و کودک در درک و بیان احساسات و ارتباط با محیط دچار مشکل می شود. اوتیسم طیف خفیف، متوسط و شدید دارد و علائم آن در افراد مختلف، متفاوت است. مشکل در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی، داشتن علایق محدود، رفتارهای تکراری، تکرار مدام کلمات، ردیف کردن یا چرخاندن اشیا، ضعف در تماس چشمی، ناتوانی در پوشیدن لباس یا کفش و حساسیت زیاد یا کم به صدا و بو و نور بخشی از مهم ترین علائم اوتیسم هستند. البته همه کودکان اوتیسم، همه این علائم را ندارند.

دکتر محمدعلی میری، روانشناس کودک و نوجوان و مدیر بخش مطالبه گریِ انجمن اوتیسم ایران در گفتگو با همشهری آنلاین تأکید می کند که برای تشخیص اوتیسم، والدین باید روند رشد فرزندشان را در همه زمینه ها دنبال کنند؛ از صدا درآوردن و گفتن اولین کلمات تا توانایی نشستن و سینه خیز رفتن و ... . باید دید کودک لبخند اجتماعی دارد یا نه، در پاسخ به لبخند دیگران لبخند می زند یا نه، موقع دیدن آدم ها واکنش نشان می دهد یا نه، با اسباب بازی ها چطور بازی می کند. به گفته میری، علاقه شدید به اشیای چرخشی یا مشکل در بازی طبیعی هم می تواند نشانه اوتیسم باشد. او توصیه می کند در صورت مشاهده این علائم، کودک حتما برای بررسی بیشتر، نزد روانپزشک کودک و نوجوان برده شود.

علائم اوتیسم از همان کودکی معلوم است

خیلی ها تصور می کنند تشخیص اوتیسم توسط والدین کار دشواری است. درحالی که دکتر مرتضی پودینه، متخصص اختلال اوتیسم از آمریکا و متخصص گفتاردرمانی به همشهری آنلاین می گوید: این اختلال معمولا از همان کودکی علائم مشخصی دارد. البته همه کودکان اوتیسم همه نشانه ها را با هم ندارند و شدت اختلالشان متفاوت است، اما معمولا در عملکردهای شناختی مشکل دیده می شود؛ مثل پایین تر بودن سطح هوش نسبت به هم سن ها، نداشتن مهارت های اولیه مثل لباس پوشیدن یا غذا خوردن مستقل، واکنش ندادن یا دیر واکنش دادن به اسمشان یا اضطراب شدید در برابر تغییرات کوچک.

به گفته پودینه، معاشرت و ارتباط اجتماعی این کودکان در بسیاری موارد بسیار ضعیف است؛ ممکن است تماس چشمی نداشته باشند یا دیگران را وارد رابطه اجتماعی خود نکنند. او توضیح می دهد که برای تشخیص اوتیسم باید به سه حوزه ارتباطی، اجتماعی و رفتاری توجه کرد. در بازی های ارتباطی، کودکان اوتیسم بازی نمادین ندارند؛ مثلا عروسک را عروسک نمی بینند یا ماشین اسباب بازی را صرفا می چرخانند. در حوزه اجتماعی، تقلید برایشان دشوار است و در حوزه زبانی هم ممکن است بسیار کم کلام یا بی کلام باشند و رفتارها یا کلمات را زیاد تکرار کنند.

با آن که علائم اوتیسم واضح و مشخص است و تشخیص آن کمی دقت و هوشیاری نیاز دارد، اما کارشناسان می گویند مواردی از اوتیسم هم هستند که تا بعد از 40 سالگی تشخیص داده نمی شوند. البته این موارد عمدتا در طیف خفیف قرار دارند و افراد این طیف حتما طی این سال ها چالش های متعددی را از سر گذرانده اند و مثل بقیه افراد، زندگی عادی نداشته اند.

چرا بعضی ها اوتیسمی می شوند؟

درباره علت بروز اوتیسم در برخی کودکان هنوز پژوهشگران و متخصصان به شناخت دقیقی نرسیده اند اما گفته می شود که هم ژنتیک در این مساله دخالت دارد و هم عوامل محیطی. مدیر بخش مطالبه گریِ انجمن اوتیسم ایران می گوید: علاوه بر عوامل ژنتیکی و ارث، عوامل محیطی مثل آلودگی هوا، پارازیت ها، سرب و جیوه موجود در غذا، استرس مادر در دوران بارداری، داروهایی که زن باردار مصرف می کند، زایمان سخت و پیچیده و حتی زردی نوزاد می توانند در بروز این اختلال اثرگذار باشند.

آیا ممکن است روزی با کمک غربالگری بتوان به وجود اوتیسم در جنین پی برد؟ میری پاسخ می دهد: الان با کمک تکنولوژیِ هوش مصنوعی و مواردی از این دست گفته می شود که از روی قرنیه می توان این اختلال را تشخیص داد. اما تشخیص قطعی نمی توان داد.

این روانشناس کودک و نوجوان می گوید: اوتیسم هم مثل سایر اختلالات، پایه ژنتیک دارد. اما این لزوما به این معنی نیست که هرکسی که زایمان زودرس، یا زایمان سخت، یا ازدواج فامیلی یا بارداری ناخواسته داشته، حتما کودکش بعد از تولد دارای اوتیسم خواهد شد. موضوع این است که در بروز اوتیسم چند عامل هم زمان اثرگذارند.

منبع: همشهری آنلاین