در حالی که ایران، روسیه و چین اقدام سه کشور اروپایی در فعال کردن مکانیسم اسنپ‌بک را باطل می‌دانند، هرگونه قطعنامه احتمالی در شورای امنیت علیه ایران نیز نمی‌تواند با استناد به قطعنامه‌های مختومه شده صادر شود.

گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس؛ «مخالفت روسیه و چین با مکانیسم اسنپ‌بک به این معناست که عملا شورای امنیت موفق به اتخاذ تصمیم در رابطه با بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی نشد. این یک گزاره دقیق حقوقی است.» این را سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اسماعیل بقایی 28 مهرماه و دو روز بعد از پایان قطعنامه 2231 بیان کرد.

* اسنپ‌بک اتفاق نیفتاده

از دیگر سو وزیر امور خارجه سیدعباس عراقچی در گفت‌وگویی با شبکه الجزیره با اشاره به اختلاف‌نظر موجود در شورای امنیت و جامعه بین‌المللی درباره اسنپ‌بک می‌گوید: روسیه و چین به‌عنوان دو عضو دائم شورای امنیت معتقدند که اسنپ‌بک اتفاق نیفتاده و عمل اروپایی‌ها غیرقانونی بوده است. چهار عضو دیگر شورای امنیت نیز با ایده اسنپ بک همراهی نکردند. از آن طرف در جامعه بین‌المللی بیش از 120 کشور عضو جنبش عدم تعهد از موضع ایران، چین و روسیه حمایت کردند. 

وی می‌افزاید: الان در شورای امنیت با یک سردرگمی مواجه هستیم که آیا اسنپ بک صورت گرفته یا نه؟ آیا تحریم‌های گذشته برگشته یا نه؟ این نشان می‌دهد که یک اجماع درست و کامل در جامعه بین‌المللی نسبت به موضوع تحریم ایران وجود ندارد. الان یک چالش حقوقی و سیاسی در شورای امنیت در جریان است. نظرات روسیه و چین در تقابل با بقیه اعضای دائم شورای امنیت قرار دارد. معتقدیم که سه کشور اروپایی از نظر قانونی، حقوقی و سیاسی اجازه اسنپ‌بک را نداشتند و لذا از نظر ما، روسیه و چین کاری که این کشورها انجام دادند، غیرقانونی است و تحریم‌های بین‌المللی بازنگشته‌اند. در نامه مشترک چین، روسیه و ایران به شورای امنیت هم تصریح شده که بازگشت تحریم‌ها را قبول نداریم.

* اتفاق مهمی که رخ داده

نامه‌ای که عراقچی به آن اشاره کرد نامه‌ای بود که وزرای خارجه ایران، روسیه و چین در 28 اوت 2025 (دهم شهریورماه) به دبیرکل سازمان ملل و رییس شورای امنیت نوشته و اعلام کردند که شورای امنیت نمی‌تواند بر مبنای ابلاغیه مخدوش سه کشور اروپایی اقدام کند و هرگونه اقدام که برخلاف یا در تعارض با قطعنامه 2231 شورای امنیت باشد، نمی‌تواند تعهدات حقوقی برای کشورهای عضو سازمان ملل متحد ایجاد کند.

به این ترتیب، یک اتفاق مهم رخ داده است. در آینده و هر زمان که کشورهای غربی بخواهند دوباره قطعنامه‌ای را درباره ایران به شورای امنیت ارائه کنند، در همان مرحله پیش‌نویس با یک مانع مواجه خواهند شد. آنها نخواهند توانست شش قطعنامه‌ای را که مدعی هستند احیا شده‌اند را در قطعنامه‌های جدید مورد یادآوری (Recall) قرار دهند و عملا از استناد به آنها محروم شده‌اند. 

مکانیسم یادآوری، از جمله مکانیسم‌های مهم در قطعنامه‌های شورای امنیت است که حالا هر بار بخواهد استفاده شود، با خطر وتو مواجه خواهد شد؛ مگر آنکه روزی موضع رسمی روسیه و چین تغییر کند که چنین چیزی بعید است.

* آیین‌کار معیوب

سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس بامداد ششم مهرماه و یک ماه بعد از کلید زدن مکانیسم اسنپ‌بک (بازگشت خودکار تحریم‌های خاتمه یافته شورای امنیت) عنوان کردند که شش قطعنامه1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) بازگشته است.

ایران به همراه روسیه و چین این اقدام را به لحاظ حقوقی و آیین کار معیوب و فاقد وجاهت حقوقی خواندند و عنوان کردند که این سه کشور که از اجرای تعهداتشان ذیل برجام و قطعنامه 2231 خودداری کرده و روند مقرر در «سازوکار حل‌وفصل اختلافات» را طی نکرده‌اند، صلاحیت استناد به مفاد آن را ندارند.

در همین ارتباط نیز الکسی ددوف سفیر روسیه در تهران در گفت‌وگو با فارس گفت که روسیه مکانیسم اسنپ‌بک را فعال شده و قانونی نمی‌داند و از نظر ما فعال‌ سازی آن توسط غربی‌ها غیرقابل قبول و غیرقانونی است.

پس از آن هم در تاریخ 26مهرماه سالجاری (18 اکتبر 2025) مهلت مقرر قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل پایان یافت. عراقچی هم در این باره به دبیرکل سازمان ملل و رییس‌ شورای امنیت نامه نوشت و با اعلام پایان این قطعنامه نوشت: هرگونه ادعای «احیا» یا «اعاده» قطعنامه‌های خاتمه‌ یافته، از اساس باطل بوده، فاقد مبنای حقوقی است و قادر به ایجاد اثر الزام‌آور نیست.

حال با توجه به اینکه قطعنامه 2231 پایان یافته در صورتی که در آینده اروپایی‌ها و آمریکا درصدد پخت و پز قطعنامه‌ای جدید علیه ایران در شورای امنیت باشند، نمی‌توانند به شش قطعنامه‌ای که از نظر ایران، روسیه و چین پایان یافته‌، استناد کنند.

در همین رابطه نیز در بیانیه وزارت خارجه ایران که 26 مهرماه درباره خاتمه قطعنامه 2231 منتشر شد، آمده است: شورای امنیت سازمان ملل به دلیل مخالفت صریح دو عضو دائم، یعنی چین و روسیه، هیچ تصمیمی برای بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته اتخاذ نکرده است 

از سوی دیگر عراقچی ششم مهرماه در نامه‌ای به همتایانش در پی اقدام 3 کشور اروپایی و آمریکا اعلام کرد: نه ایران و نه هیچ دولت عضو سازمان ملل هیچ الزامی برای تبعیت از این ادعاهای غیرقانونی ندارند و بالعکس، شناسایی یا اجرای چنین تدابیری خود نقض حقوق بین‌الملل است.

* حرف ما را گوش نکردند

در همین خصوص نیز کاظم غریب‌آبادی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه دیشب (سه‌شنبه) در گفت‌وگویی تلویزیونی بیان کرد: سه کشور اروپایی اسنپ‌بک را فعال کرده و فکر کردند از طریق آن فشار سنگین به ایران وارد می‌کنند و شاید بتوانند به اهدافشان برسند و در حوزه‌های گفت‌وگویی و مذاکراتی، ایران را به عقب‌نشینی وادار کنند. ما به آنها هشدار داده بودیم که اسنپ‌بک ابزار خوبی در دست شما نیست و آخرین تیر شماست و اگر شلیک کنید در رابطه با ایران چه دارید که بخواهید صحبت کنید؟ حرف ما را گوش نکردند. به طرح‌های ایران برای تعامل و گفت‌وگو به ویژه در حاشیه مجمع عمومی توجه نکردند و اسنپ‌بک را انجام دادند و برای اولین بار در شورای امنیت انشقاق ایجاد شد و 121 کشور عدم تعهد حمایت نکردند و روسیه و چین هم مخالفت جدی و اصولی کردند. چه اتفاقی افتاد؟