به نقل از رویداد24، جنگ ایران و اسراییل و آتش بسی که بعد از 12 روز حاصل شد، یکی از مهم ترین مسائل جهان در روزهای گذشته بوده و همچنان زیر ذره بین رسانه ها است. در همین راستا، کریستین امانپور خبرنگار سی ان ان در یکی از حساس ترین گفت وگوهای رسانه ای روزهای اخیر، طی مصاحبه ای با سید حسین موسویان، مذاکره کننده پیشین هسته ای ایران به بررسی آینده برنامه هسته ای و احتمال بازگشت ایران به میز مذاکره پرداخته است.

موسویان در این گفت وگو، ضمن هشدار نسبت به تبعات ادامه مسیر تقابل و تهدید، تأکید می کند که اگر هدف آمریکا تغییر حکومت در ایران باشد، ایران گزینه های غیرقابل تصوری از جمله بازنگری در سیاست ساخت بمب اتم را را روی میز خواهد گذاشت. اظهارات موسویان، بازتابی از پیچیدگی فضای پساجنگ و شکاف عمیق بی اعتمادی میان تهران و واشنگتن است. مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید:

امانپور: ما پیش تر به تفصیل صحبت کردیم که چطور توان نظامی اش در داخل و همچنین توان نیابتی اش در خارج که همان نیروهای ضربتی اش هستند، تضعیف شده است. ایران در این زمینه واقعاً در وضعیت نامناسبی قرار دارد. اما رهبر ایران باید تصمیم می گرفت که دقیقاً چه کاری انجام دهد تا به زعم خود، از واکنش شدیدتر آمریکا جلوگیری کرده و بقای نظام را حفظ کند. به نظر شما، آیا این محاسبه در درون حاکمیت در زمان تصمیم گیری درباره واکنش انجام شده بود؟

موسویان: به نظرم همیشه هم از طرف ایران و هم از سوی طرف های مقابل، از جمله کشورهای غربی، "اشتباه محاسبات"صورت گرفته است. ما جنگ هشت ساله را به یاد داریم، زمانی که ایالات متحده، اروپا، اتحاد جماهیر شوروی و همه کشورهای عربی متحد شدند تا از تجاوز صدام حمایت کنند. آنها پول، سلاح و پیشرفته ترین تجهیزات را در اختیار متجاوز قرار دادند. حتی در آن زمان، ایران موشک هم نداشت. روایت این بود که شاه رفته و ارتش ایران در هرج ومرج است، پس این بهترین زمان برای حمله و تجزیه ایران است. اما با وجود اجماع جهانی از بلوک شرق تا غرب و کشورهای عربی در حمایت از متجاوز، و با وجود صدها میلیون دلار کمک و سلاح پیشرفته به متجاوز، ایران مقاومت کرد و حتی یک میلی متر از خاک کشور را از دست نداد. صدام رفت و جمهوری اسلامی باقی ماند. یعنی همیشه این روایت ها اشتباه بوده اند...

امانپور: بسیار خوب. پس اجازه دهید ادامه دهم. درباره دهه 1980 صحبت می کنیم. آن زمان رهبر وقت، آیت الله خمینی گفت: جام زهر را می نوشم تا جنگ پایان یابد. آیا اکنون هم ایران مجبور است همین کار را بکند؟ چون ترامپ گفته یا تسلیم شوید یا با پیامدهای آن مواجه شوید. آیا رهبر ایران مجبور است به گزینه ای فراتر از این واکنش فعلی بیاندیشد؟

موسویان: وقتی در سال 1988 آیت الله خمینی گفت جام زهر را می نوشد، به این دلیل بود که پیش از آن گفته بود تا زمانی که صدام سرنگون نشده، جنگ را ادامه خواهد داد. تنها تصمیمی که گرفت این بود که جنگ را بدون برکناری صدام پایان دهد. وگرنه او تحت رهبری خود، توانست تمامیت ارضی کشور را حفظ کند.

اما درباره بحران فعلی، مهم ترین مسئله ای که روی میز است، چیست؟ آیا فقط مسئله هسته ای است یا فراتر از آن؟ من شخصاً معتقدم که هدف اصلی نتانیاهو، موضوع هسته ای نیست، بلکه تغییر حکومت و حتی تجزیه ایران است.

اینکه آیا این هدف، هدف آمریکاست یا نه، پرسش بزرگی است. آیا ترامپ واقعاً فقط درباره بمب هسته ای نگران است؟ یا او هم به دنبال تغییر حکومت است؟ اگر هدف او تغییر رژیم باشد، آن گاه می توان انتظار تشدید بحران، جنگ منطقه ای یا حتی فرامنطقه ای، و فاجعه ای کامل را داشت.

اما اگر موضوع فقط برنامه هسته ای ایران باشد، سه مسئله اصلی وجود دارد:

اول، همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی برای حل سؤالات فنی و ابعاد احتمالی نظامی است. جان کری گفته بود که توافق هسته ای سال 2015 بالاترین سطح شفافیت، راستی آزمایی و بازرسی را در خود داشت؛ بنابراین در این زمینه می توان همان پارامترهای شفافیت توافق قبلی را مجدداً اجرا کرد، چون آن توافق قبلاً به طور کامل اجرا شده و تمامی ابهامات فنی آژانس برطرف شده بود.

مسئله دوم، ذخایر اورانیوم ایران است. جان کری گفت ایران قرار نداشت چنین ذخیره بزرگی داشته باشد. ترامپ از توافق خارج شد در حالیکه ایران هنوز به طور کامل به آن پایبند بود. اما در پاسخ به خروج ترامپ و اعمال مجدد تحریمها، ایران نیز تعهداتش در چارچوب برجام را کاهش داد و سطح و ظرفیت برنامه هسته ای خود را به عنوان اهرم چانه زنی افزایش داد.

امانپور: متوجه هستم. اما روشن است که این اهرم فشار به ضررشان تمام شد. اسراییل را بعد از 7 اکتبر اشتباه ارزیابی کردند، ترامپ را هم همین طور؛ بنابراین پرسش واقعی این است که آیا برای بازگشت به میز مذاکره، حاضرند—همان طور که کری اشاره کرده—دست از تعهد به نابودی اسراییل بردارند و وارد کنسرسیومی شوند که شما هم در گذشته از آن صحبت کرده اید؟ کنسرسیومی که غنی سازی برای برنامه صلح آمیز در قلمرو رسمی ایران را ممکن می سازد. آیا چنین گزینه ای را در نظر خواهند گرفت؟

موسویان: من واقعاً نمی دانم موضع نهایی دولت ایران چه خواهد بود، چون در دولت نیستم. اما دو سه سال است که مرتب گفته و نوشته ام و معتقدم باید به تقابلات اسراییل و ایران پایان داد و دو طرف باید آتش بس کنند. آنها باید به منشور سازمان ملل بازگردند و از تهدید دست بردارند.

دوم، درباره توافق هسته ای و مسئله ذخایر اورانیوم است. من شنیدم که آقای عراقچی در اولین دور مذاکرات به آقای ویتکوف گفته بود که اگر توافقی حاصل شود، ایران آماده است 400 کیلوگرم ذخایر خود را صادر یا رقیق کند؛ بنابراین دیگر نگرانی ای درباره ساخت 10 بمب هسته ای باقی نمی ماند؛ و نهایتاً، نگرانی درباره این است که غنی سازی ایران نظامی است یا غیرنظامی. اگر ایران زیر 5 درصد غنی سازی کند، قطعاً غنی سازی صلح آمیز است.

در میان مدت و بلندمدت، همان طور که نوشته ام، می توان یک کنسرسیوم منطقه ای میان ایران، عربستان، امارات، قطر و دیگر کشورها تشکیل داد که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد، مشابه کنسرسیوم اروپایی "یورنکو". این طرح می تواند چندجانبه و تحت نظارت جامعه جهانی باشد.

امانپور: و نهایتاً، چون شما مذاکره کننده هسته ای سابق بوده اید، از معاون وزیر خارجه، آقای روانچی، پیش از ورود آمریکا به این جنگ پرسیدم که اگر حکومت باقی بماند—چون شما گفته اید اسراییل به دنبال تغییر حکومت است—آیا ایران ممکن است در خفا تصمیم بگیرد بمب بسازد؟ او گفت: نه، هرگز. ما هرگز نخواستیم و نخواهیم. اما شما فکر می کنید اگر مذاکره ای شکل نگیرد، ممکن است چنین گزینه ای مثل کره شمالی روی میز قرار بگیرد؟

موسویان: بستگی دارد به نحوه پایان وضعیت بحران فعلی. اگر آمریکا و اسراییل حملات را متوقف کنند، ایران هم متوقف خواهد شد. اگر آمریکا به میز مذاکره بازگردد، ایران هم بازخواهد گشت. اگر آمریکا به قوانین بین المللی، از جمله معاهده NPT، احترام بگذارد، ایران آماده است توافقی با بالاترین سطح شفافیت، برنامه هسته ای باز داشته و نهایتا هم مشارکت در کنسرسیوم داشته باشد. اما اگر هدف، تغییر حکومت باشد و برنامه هسته ای فقط بهانه ای برای نابودی کامل کشور باشد، فکر می کنم در نهایت ایران به سمت ساخت بمب هسته ای خواهد رفت.

امانپور: خُب، خدای من! این یک هشدار بود. آقای سید حسین موسویان، بسیار سپاسگزارم.