به گزارش پارسینه به نقل از دیجیتاتو، با انتشار اقتباس جدید گیرمو دل تورو از شاهکار ادبی فرانکنشتاین ، این هیولای مشهور بار دیگر به زندگی بازگشته است. اما آیا از دیدگاه علم مدرن چنین چیزی اصلاً امکان پذیر است؟ آیا می توان بدن مُرده ای را که از اندام پیکرهای مختلف مونتاژشده دوباره به حیات بازگرداند؟

وقتی مری شلی رمان فرانکنشتاین را در سال 1818 نوشت، علم آناتومی در آستانه اکتشافات بزرگ بود. سالن های تشریح عمومی تماشاگران زیادی را به خود جلب می کرد، جسددزدها به طور غیرقانونی اجساد مورد نیاز دانشکده های پزشکی را تأمین می کردند و الکتریسیته نیز تازه داشت باب می شد.

رمان شلی این لحظه تاریخی را به خوبی به تصویر می کشد. ویکتور فرانکنشتاین مستقیماً از مباحث علمی واقعی آن زمان الهام گرفته شده بود: آزمایش های لوییجی گالوانی روی پاهای قورباغه که با بار الکتریکی منقبض می شدند، یا پوزخندی که با الکتریسیته روی صورت مجرمان اعدام شده نقش می بست، برای مخاطبان قرن نوزدهم اینطور به نظر می رسید که حیات واقعاً ترکیبی از آناتومی و الکتریسیته است.

اما از منظر یک آناتومیست مدرن این آزمایش حتی قبل از شروع نیز شکست خورده است. در ادامه به بررسی علمی مشکلات این فرایند می پردازیم.

در رمان، ویکتور فرانکنشتاین استخوان ها را از سرداب ها جمع آوری می کند و با انگشتانی کفرآمیز، به اسرار شگرف کالبد انسان دست می برد . از دیدگاه آناتومیک، این اولین نقطه شکست است. پس از جداشدن بافت ها از بدن، آنها به سرعت رو به زوال می روند.

در ابتدا فیبرهای عضلانی از هم می پاشند، رگ ها فرو می ریزند و سلول ها به دلیل نرسیدن اکسیژن، ظرف چند دقیقه وارد فرایند نکروز (مرگ بافتی) می شوند. حتی سردخانه ها نیز نمی توانند حیات بافت برای پیوند را بیش از چند ساعت حفظ کنند.

همچنین اتصال مجدد اندام ها نیازمند آناستوموز (Anastomosis) است؛ یعنی اتصال دقیق شریان ها، وریدها و اعصاب با استفاده از بخیه هایی که از موی انسان نازک ترند. تخمین زده می شود که فقط برای اتصال دست ها و پاها به بیش از 200 اتصال جراحی دقیق نیاز است. علاوه براین، هر قطعه از بافت باید از نظر ژنتیکی با هم تطابق داشته باشد تا از رد پیوند توسط سیستم ایمنی جلوگیری شود.

درنهایت کل فرایند باید استریل باشد و به تمام قطعات باید به طور مداوم خون رسانی شود تا بافت ها زنده بمانند. درکل ایده دوختن اعضای بدن و بازگرداندن گردش خون در سراسر این اتصالات، هم از نظر فیزیولوژی و هم از نظر جراحی مدرن، غیرممکن است.

بیایید فرض کنیم که بدن به شکلی جادویی مونتاژ شده است. آیا الکتریسیته می تواند آن را دوباره زنده کند؟

پاسخ کوتاه، خیر است. قورباغه های منقبض شونده در کالبدشکافی های قرن نوزدهم بسیاری را گمراه کردند. الکتریسیته خلق حیات نمی کند؛ بلکه سلول های زنده موجود را تحریک می کند. این اتفاق یک شبیه سازی زودگذر از زندگی است، نه احیای آن.

لوییجی گالوانی با جریان برق پاهای قورباغه ها را به حرکت درآورد.

دستگاه های دفیبریلاتور (شوک قلبی) دقیقاً بر همین اصل کار می کنند: یک شوک الکتریکی زمان بندی شده می تواند قلبی را که دچار فیبریلاسیون (لرزش نامنظم) شده، ریست کند؛ اما این کار فقط به این دلیل موفقیت آمیز است که قلب هنوز زنده است و بافت های آن قادر به هدایت سیگنال ها هستند. هنگامی که سلول ها می میرند، غشای آنها تجزیه می شود و شیمی داخلی بدن کامل از کار می افتد. هیچ جریانی، هرچقدر هم که قوی باشد، نمی تواند آن تعادل حیاتی را بازگرداند.

حتی اگر هیولا می توانست حرکت کند، آیا قادر به تفکر بود؟ مغز گرسنه ترین عضو بدن است و به خون غنی از اکسیژن و گلوکز نیازی دائمی دارد. بافت مغز پس از خروج از بدن فقط می تواند 6 تا 8 ساعت زنده بماند، آن هم به شرطی که روی یخ خنک شود یا در محلول ویژه غنی از اکسیژن قرار گیرد. برای مثال امروزه در پزشکی از سردکردن مغز پس از سکته مغزی یا در نوزادان نارس برای محافظت از مغز و کاهش آسیب استفاده می شود.

اما اگر بتوانیم یک مغز اهداکننده را به سرعت به بدن جدید پیوند بزنیم، باز هم با دو مشکل اساسی روبه رو هستیم:

پزشکی مدرن می تواند اعضا را پیوند بزند، خون را در دستگاه ها به گردش درآورد و ریه ها را به طور نامحدود تهویه کند. اما این اقدامات نگهدارنده هستند، نه آفریننده حیات. در بخش مراقبت های ویژه (ICU) مرز بین مرگ و زندگی نه با ضربان قلب، بلکه با فعالیت مغزی تعریف می شود. هنگامی که مرگ مغزی رخ می دهد، پیچیده ترین سیستم های حمایتی نیز فقط می توانند ظاهر زندگی را حفظ کنند. پس نتیجه قطعی این است که خلق هیولای فرانکنشتاین با فناوری های امروزی هم شدنی نیست.

بااین حال باید به یاد داشته باشیم که مری شلی رمان خود را پرومته مدرن نامید و این مسئله دلیلی داشت. این داستان درباره علم نیست، بلکه درباره مسئولیت و اخلاق علمی است. شکست ویکتور فرانکنشتاین در جهل او نسبت به آناتومی نبود، بلکه در کوری اخلاقی او بود: او حیاتی را خلق کرد بدون اینکه بفهمد چه چیزی آن را انسان می سازد.

دو قرن بعد، ما همچنان با سؤالات مشابهی دست وپنجه نرم می کنیم. پیشرفت های زیادی در پزشکی، ارگانوییدهای عصبی و زیست شناسی مصنوعی داشته ایم، اما همچنان نمی توان حیات را فقط به یک مکانیسم تقلیل داد. آناتومی به ما نشان می دهد که بدن چگونه کار می کند؛ اما نمی تواند به ما بگوید که چرا زندگی اهمیت دارد.