به گزارش پارسینه ؛ سال ها به مردم گفتند که غم و غصه آن ها نتیجه عدم تعادل شیمیایی است که می توان اصلاحش کرد؛ درست همان طور که انسولین به بیماران مبتلا به دیابت نوع یک کمک می کند.

به نقل از اپک تایمز فارسی، نظریه عدم تعادل شیمیایی مسیر اصلی درمان افسردگی را تحت الشعاع خود قرار داده و باعث افزایش تجویز داروهای ضدافسردگی شده است. با این حال، دکتر جوزف ویت دورینگ، روان پزشک و مقام سابق سازمان غذا و داروی آمریکا، می گوید این نظریه که در دهه 1950 رواج پیدا کرد، هرگز به اثبات نرسیده و پشتوانه علمی هم ندارد.

ویت دورینگ در برنامه رهبران فکری آمریکایی به یان یکیلک، مجری برنامه، گفت: تکیه به روایت عدم تعادل شیمیایی به تجویز بیش از حد دارو منجر می شود؛ وضعیتی که در بسیاری از موارد حال بیماران را بدتر می کند. ویت دورینگ تأکید کرد که تجویز داروهای ضدافسردگی نیازمند بازنگری است.

نظریه عدم تعادل شیمیایی نخستین بار زمانی مطرح شد که پزشکان در کمال شگفتی دریافتند که داروی ایپرونیازید، که برای درمان سل تجویز می شود، با افزایش انرژی و بهبود خلق وخوی بیماران همراه است. روان پزشکان خیلی زود این دارو را روی بیماران مبتلا به افسردگی آزمایش کردند و به نتایج مشابهی دست یافتند.

ایپرونیازید از تجزیه انتقال دهنده های عصبی- پیام رسان های شیمیایی مانند سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین- جلوگیری می کرد و سطح آن ها را در مغز افزایش می داد. پژوهشگران با تکیه به مشاهدات خود این نظریه را مطرح کردند که افسردگی از کمبود مواد شیمیایی در مغز نشأت می گیرد.

این نظریه علم روان پزشکی را متحول کرد و برای نخستین بار برای درد و رنج عاطفی انسان از زیست شناسی کمک گرفت. بدین ترتیب، راه تجویز گسترده داروهای ضدافسردگی هموار شد. نظریه عدم تعادل شیمیایی سال ها در حیطه پزشکی و افکار عمومی حرف اول را می زد.

اما این نظریه که سال ها به عنوان یک اصل پزشکی مورد قبول بوده زیر سؤال رفته است.

ویت دورینگ گفت: خیلی ها تصور می کنند که داروهای ضدافسردگی باعث اصلاح عدم تعادل شیمیایی می شوند و ترکیب شیمیایی مغز را به حالت عادی بازمی گردانند. اما شواهد چیز دیگری می گویند.

برای نمونه، مطالعه مروری نظام مندی که در سال 2022 در نشریه روان پزشکی مولکولی انتشار یافت، نشان داد که شواهد محکمی دال بر ارتباط کاهش سروتونین و افسردگی وجود ندارد. مطالعات بالینی دیگر نیز نشان داده اند که سطح انتقال دهنده های عصبی در افراد افسرده و غیرافسرده تفاوت قابل توجهی ندارد.

ویت دورینگ افزود: اگر شاخص های عینی را در نظر بگیریم، هیچ راهی برای تفکیک بیماران افسرده و غیرافسرده وجود ندارد. از این رو، وقتی نزد روان پزشک یا پزشک خانواده می روید، از شما آزمایش خون نمی گیرد و مغزتان را اسکن نمی کند، بلکه فقط علائم شما را مورد بررسی قرار می دهد.

ویت دورینگ توضیح داد که داروهای ضدافسردگی باعث اصلاح عدم تعادل شیمیایی نمی شوند، بلکه فقط نوعی تأثیر درمانی قابل پیش بینی دارند. اگر رایج ترین داروهای ضدافسردگی را در نظر بگیریم- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین- باید بگوییم که این داروها به واسطه ایجاد بی حسی عاطفی عمل می کنند.

مهارکننده های بازجذب سروتونین باعث افزایش سطح سروتونین در مغز می شوند. سروتونین ماده ای شیمیایی است که به تنظیم خلق وخو و احساسات کمک می کند. روال کار به این صورت است که وقتی سروتونین پیام خود را منتقل می کند، به سلول عصبی اولیه بازمی گردد. داروهای ضدافسردگی سرعت این فرایند را به حداقل می رسانند. از این رو، سروتونین بیشتری در این فاصله در سلول های عصبی جریان پیدا می کند.

افزایش سروتونین به تثبیت خلق وخو و کاهش اضطراب و اندوه کمک می کند، اما ممکن است احساسات بیمار را تا حدی خنثی کند. فرد در این حالت حس هیجان یا شادی کمتری را تجربه می کند و کمتر دچار ناراحتی می شود. به این پدیده بی حسی عاطفی یا تدریجی می گویند.

کاهش شدت احساسات در بعضی از بیماران اثر درمانی دارد، اما در بعضی دیگر باعث سرکوب عواطفی می شود که باید مورد رسیدگی قرار بگیرند. از این رو، مشکل اصلی و ریشه ای همچنان پابرجا می ماند.

او گفت: اگر دچار اضطراب شدید هستید و دارویی مصرف می کنید که اضطراب شما را کنترل می کند یا باعث بی حسی عاطفی می شود، طبیعی است که حس بهتری پیدا کنید. و اگر به خودکشی فکر کرده باشید، می توانید بگویید این دارو جان تان را نجات داده است.

آرامشی که داروهای ضدافسردگی به شما هدیه می کنند، بی هزینه نیست. بدن به مرور زمان به تأثیر این داروها عادت می کند.

ویت دورینگ گفت: بدن نسبت به این داروها مقاوم می شود. از این رو، دارو به تدریج تأثیر خود را از دست می دهد، دوز دارو افزایش می یابد و بیمار درنهایت به بالاترین دوز ممکن می رسد، اما همچنان با همان مشکلاتی دست وپنجه نرم می کند که بابت آن ها سراغ درمان آمده بود.

برای جبران این مشکل گاهی از داروهای تثبیت کننده خلق وخو یا داروهای خواب آور استفاده می شود؛ رویکردی که به آن چنددارویی می گویند. با این حال، ترکیب چند دارو اغلب فقط صورت مسئله را پاک می کند و باعث رفع مشکل نمی شود.

او گفت: به همین دلیل است که گاهی می شنوید بعضی ها 4، 5 یا حتی 6 نوع دارو مصرف می کنند.

وقتی داروها تأثیر خود را از دست می دهند، یعنی بدن خود را با آن ها وفق داده است، اما معمولاً به بیمار گفته می شود که افسردگی مقاوم به درمان دارد و داروهای بیشتری برای او تجویز می شود و این چرخه ادامه پیدا می کند. هرچه تعداد داروهای مصرفی بیشتر شود، احتمال بروز عوارض نامطلوب یا خطرناک افزایش یافته و تشخیص این که کدام دارو باعث کدام واکنش شده دشوارتر خواهد شد.

دوزهای بالاتر یا ترکیب چند دارو می تواند خطر بی قراری، رفتارهای تکانشی یا در موارد نادر- به ویژه در بین جوان ها- موجب بروز افکار خودکشی شود یا در هفته های نخست درمان به تشدید این افکار دامن بزند. میزان خطر در بین نوجوانان و جوانان زیر 25 سال بیش از دیگران است. از این رو، سازمان غذا و داروی آمریکا درباره خطر بروز افکار خودکشی بعد از مصرف داروهای ضدافسردگی در این گروه سنی هشدار داده است.

از این گذشته، مشکلات واقعی زندگی مانند روابط پرتنش، فشارهای کاری یا آسیب های روانی اغلب نادیده گرفته می شوند.

خیلی ها بعضاً تصمیم می گیرند که داروهای ضدافسردگی را کنار بگذارند، زیرا حال شان بهتر شده یا می خواهند عوارض جانبی دارو را به حداقل برسانند. بعضی ها نیز احساس می کنند که دارو دیگر مثل گذشته مؤثر نیست.

اما قطع دارو می تواند دشوار باشد. بعضی ها در حین کنار گذاشتن دارو دچار علائم ترک می شوند که از جمله می توان به تغییرات خلقی، سرگیجه یا شوک مغزی اشاره کرد. تحقیقات نشان می دهند که حدود 25 درصد از افرادی که در طولانی مدت از مهارکننده های بازجذب سروتونین استفاده کرده اند، بیش از سه ماه با علائم ترک دست وپنجه نرم می کنند.

ویت دورینگ معتقد است که 5 تا 10 درصد از بیماران برای قطع ایمن دارو به حمایت و نظارت پزشکی نیاز دارند.

او به پرونده برایسون برکس اشاره کرد؛ دانشجوی ورزشکار بااستعدادی که بعد از آسیب دیدگی در فوتبال برای تسکین درد به مصرف سه داروی ضدافسردگی روی آورد. این درحالی است که او هرگز دچار افسردگی نبود. این داروها گاهی برای تسکین دردهای مزمن تجویز می شوند.

برکس که الگوی سخاوت، رهبری و جاه طلبی بود، به گفته مادرش بعد از بهبود جراحت خود شاداب تر و قوی تر به نظر می رسید. با این حال، وقتی پزشکان دستور دادند مصرف دارو را به حداقل برساند و هرهفته یک قرص کمتر بخورد، دچار نوسانات خلقی شدید و ناگهانی شد و در هفته چهارم درمان، درست قبل از تولد بیست سالگی، خودکشی کرد. مادر برکس از آن زمان تاکنون درباره خطرات قطع ناگهانی یا کنترل نشده داروهای روان پزشکی هشدار می دهد.

ویت دورینگ افزود که ایجاد تغییر ناگهانی در مصرف داروهای روان پزشکی در موارد نادر اما جدی باعث بی قراری شدید یا واکنش های روانی می شود. وقوع حوادث ناگوار در سال های اخیر باعث شده که پرسش هایی در رابطه با نقش احتمالی تغییر ناگهانی دوز داروها در بروز رفتارهای خطرناک مطرح شود.

متعاقب حادثه تیراندازی سال 2012 در سینمای شهر آرورا در ایالت کلرادو، پزشکی قانونی اعلام کرد که جیمز هولمز، عامل تیراندازی، اندکی قبل از حمله در پی افزایش دوز داروی ضدافسردگی خود دچار تغییرات رفتاری قابل توجهی شده بود.

به گفته ویت دورینگ، دکتر دیوید هیلی، که بعدها با هولمز مصاحبه کرد، معتقد بود که هم زمانیِ این دو اتفاق مستلزم ارزیابی های علمی بیشتر است. دادگاه تأثیر افزایش دوز دارو را به لحاظ حقوقی مردود دانست، اما این پرونده از اهمیت نظارت دقیق پزشکی در حین تغییر یا قطع داروهای ضدافسردگی به ویژه برای بیماران جوان یا آسیب پذیر حکایت دارد.

بسیاری از بیماران با تحمل یک ناراحتی موقتی موفق می شوند داروهای ضدافسردگی را کنار بگذارند. ویت دورینگ می گوید: علائم ترک دارو در عرض یک یا دو ماه آزاردهنده می شوند، اما مغز تطبیق پیدا می کند و فرد به زندگی عادی بازمی گردد. می توان گفت این افراد مغز سالم و انعطاف پذیری دارند.

با این حال، شمار اندکی از بیماران دچار علائم حاد می شوند و بی خوابی، بی قراری، وزوز گوش و مه مغزی را تجربه می کنند که ممکن است ماه ها یا حتی سال ها ادامه پیدا کند. کاهش دوز دارو در بازه دوماهه برای این افراد بیش از حد سریع است.

از آن جا که پزشکان معمولاً انتظار طولانی شدن علائم ترک دارو را ندارند، نشانه ها اغلب با بازگشت افسردگی اشتباه گرفته می شوند. از این رو، از نو برای بیمار دارو تجویز می کنند و به آن ها می گویند که نمی توانند بدون دارو زندگی کنند.

بعضی از بیماران در موارد نادر اما حاد با طولانی شدن فرایند ترک مواجه می شوند که با حساسیت افراطی دستگاه عصبی برای یک مدت طولانی همراه است. ویت دورینگ می گوید: مثل این است که ضربه مغزی شده باشید. بهبود دستگاه عصبی در این حالت از 18 ماه تا 2 سال یا حتی بیشتر به طول می انجامد.

سرگذشت افرادی مانند برکس- با این که بیمار ویت دورینگ نبود- نگاه او را به حرفه روان پزشکی متحول کرده است. ویت دورینگ کلینیک ویژه ای را برای کاهش تدریجی دوز داروها راه اندازی کرده تا بیماران را با نظارت و راهنمایی دقیق در فرایند ترک دارو همراهی کند.

او به کسانی که قصد دارند داروهای ضدافسردگی را کنار بگذارند توصیه می کند که این کار را به تدریج و طی چند ماه یا چند سال انجام دهند. ایمن ترین روش این است که آهسته پیش بروید و از پزشکان کمک بگیرید.

بیشتر داروهای روان پزشکی از سوی پزشکان عمومی، متخصصان زنان یا دست اندرکاران خط مقدم درمان تجویز می شوند که به لحاظ زمان کاری تحت فشار شدیدی قرار دارند. نظام درمانی کنونی اغلب راه حل های سریع را به سلامت پایدار ترجیح می دهد.

ویت دورینگ چشم انداز متفاوتی را برای درمان ترسیم کرده که در چارچوب مراقبت های اولیه انجام می گیرد، اما بر رفع ریشه مشکلات تمرکز دارد. بیماران باید در رابطه با چهار عامل اصلی اضطراب و افسردگی آموزش ببینند و تحت راهنمایی جمعی قرار بگیرند: روابط سالم، مشارکت معنادار- از طریق کار، ایمان یا فعالیت اجتماعی- سلامت جسمانی و مصرف مواد مخدر.

او می گوید: تصور کنید پزشک خانواده به شما بگوید که در روابط و سلامتی خود مشکل داری. این آزمایشات را انجام بده و بعد به گروه درمان ملحق شو تا زیر نظر متخصصان درباره این مسائل آموزش ببینی و درباره آن ها صحبت کنی.

این رویکرد فشارِ تجویز دارو به عنوان تنها راه حل افسردگی را از روی دوش پزشک برمی دارد و ابزارهای مؤثری را برای بهبود کیفیت زندگی در اختیار بیمار می گذارد.