دکتر الهام رجایی، فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز پوکی استخوان را از دست دادن استحکام طبیعی استخوان و افزایش قدرت شکنندگی آن دانست و توضیح داد: استخوان از ستون هایی به نام ترابکولار ساخته شده که نازک شدن آن ها، استحکام استخوان را کاهش داده و منجر به استئوپروز می شود. پوکی استخوان به قاتل خاموش معروف است و از هر سه زن یک نفر و از هر پنج مرد یک نفر ممکن است به این بیماری مبتلا شود.

این فوق تخصص روماتولوژی علت اصلی بروز این بیماری را کاهش هورمون استروژن پس از یائسگی عنوان کرد و افزود: استروژن به استخوان سازی کمک می کند و با از دست رفتن آن، روند بروز پوکی استخوان در زنان سریع تر شده و در آقایان نیز رسیدن به سن آندروپوز (یائسگی مردانه) این احتمال را افزایش می دهد.

وی خاطرنشان کرد: پوکی استخوان تا زمانی که منجر به عارضه جدی مانند شکستگی نشود، ممکن است سال ها بدون علامت باقی بماند. شایع ترین محل شکستگی به علت پوکی استخوان نیز شامل ستون فقرات، استخوان لگن و مچ دست هستند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار داشت: شکستگی های مخفی در ستون فقرات می توانند با علائمی چون کمردرد، کوتاهی قد یا تغییر فرم کمر به صورت قوز (کیفوز) خود را نشان دهند.

دکتر رجایی عوامل ایجاد پوکی استخوان را به دو دسته غیرقابل تغییر نظیر نژاد، سن و جنس و قابل تغییر مانند سیگار و الکل تقسیم کرد و گفت: ژنتیک در بیماری پوکی استخوان نقش مهمی دارد و افرادی که سابقه خانوادگی شکستگی در سنین پایین دارند، باید حتماً مورد بررسی قرار گیرند.

وی تاکید کرد: گروه های مستعد ابتلا به پوکی استخوان باید تست تراکم استخوان را انجام دهند. افرادی که به هر علت عمل هیسترکتومی (برداشت رحم) یا برداشت تخمدان داشته اند و همچنین بیمارانی که شیمی درمانی انجام داده اند، جزو این گروه ها هستند؛ وجود سرطان به ویژه سرطان پستان و پروستات می تواند پوکی استخوان در افراد را تشدید کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: مصرف کنندگان برخی داروها مانند وارفارین، داروهای تنظیم کننده تیرویید و به خصوص ترکیبات خانواده کورتون مانند پردنیزولون به صورت تزریقی، خوراکی یا استنشاقی، افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای نظیر نارسایی کبد و کلیه و همچنین بیماران دیالیزی یا سرطانی گروه دیگری از افراد مستعد ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند.

این فوق تخصص روماتولوژی در مورد زمان انجام تست تراکم استخوان تأکید کرد: تمام خانم های بالای 65 سال و آقایان بالای 70 سال، حتی بدون داشتن عامل خطر، باید به صورت دوره ای تست تراکم استخوان را انجام دهند.

وی افزود: افرادی که ریسک فاکتور دارند، از جمله کسانی که داروهای نامبرده را مصرف می کنند، نارسایی کلیه دارند، داروهای ضدتشنج استفاده می کنند یا به دلیل ضربه نخاعی، بی حرکت شده اند، باید زودتر و فارغ از این محدوده سنی برای سنجش تراکم استخوان اقدام کنند.

دکتر رجایی گفت: حداکثر توده استخوانی در سن بلوغ به دست می آید و تا 30 سالگی حفظ می شود، بنابراین برای استحکام استخوان در سنین قبل از بلوغ باید از طریق تغذیه و ورزش پایه ریزی مناسبی صورت بگیرد. پس از 30 سالگی، به طور ناخواسته برداشت استخوان آغاز می شود، از این رو داشتن یک ذخیره استخوانی مناسب ضروری است.

این فوق تخصص روماتولوژی نسبت به انجام پیشگیری و ضرورت استحکام استخوان تاکید کرد و اظهار داشت: تغذیه مناسب و دریافت کلسیم کافی یکی از موارد مهم در این زمینه است که افراد باید به آن توجه داشته باشند. میزان کلسیم موردنیاز روزانه پس از یائسگی به 1200 میلی گرم و در سن بلوغ به 800 تا 1000 میلی گرم می رسد. مصرف روزانه شیر، ماست، پنیر، سبزیجات دارای برگ سبز پررنگ مانند کلم بروکلی، همچنین تخم مرغ، ماهی، گردو، بادام و پودر سنجد یا پودر کنجد نیز توصیه می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به نقش ویتامین D در بدن و استحکام استخوان گفت: آفتاب منبع اصلی این ویتامین است اما در برخی مناطق که تابش آفتاب باعث آسیب می شود، در کنار آن باید از مکمل ها یا مواد غذایی حاوی ویتامین D استفاده گردد.

وی ادامه داد: استعمال دخانیات و الکل از عوامل خطر مهم و قابل حذف برای پیشگیری از پوکی استخوان است، همچنین انجام 30 دقیقه ورزش و فعالیت بدنی مستمر در روز و سه بار در هفته به ویژه پیاده روی به استحکام استخوان کمک می کند.

دکتر رجایی عنوان کرد: با پیشرفت سن، سلول های تخریب گر (استئوکلاست ها) بر سلول های سازنده (استئوبلاست ها) پیشی می گیرند و تخریب استخوان بالا می رود. بنابراین می توان با اقدام به موقع و انجام سنجش تراکم استخوان از بروز این بیماری پیشگیری کرد و یا با تشخیص به موقع، روند درمان در زمان مناسبی برای بیمار آغاز شود.

این فوق تخصص روماتولوژی توصیه کرد: در خصوص مراقبت از سالمندان مبتلا به پوکی استخوان، علاوه بر پیگیری روند درمان آن ها، باید سبک و محیط زندگی فرد اصلاح شود. برای این منظور اقداماتی مانند برداشتن برخی موانع نظیر سیم برق از روی زمین و یا باز کردن لبه تاشده فرش، تأمین روشنایی کافی در محل تردد و استفاده از عصا برای جلوگیری از زمین خوردن و بروز عوارض ناشی از شکستگی در سالمندان باید انجام شود.