به گزارش پارسینه به نقل از فرادید، ابوالهول بزرگ ، شیری در حالت آرمیده با سر انسان را به تصویر می کشد که به احتمال بسیار زیاد متعلق به فرعون خفرع است؛ فرمانروایی که در دوران پادشاهی کهن (2472 2448 پیش از میلاد) بر مصر حکمرانی می کرد و دومین هرم از مجموعه سه گانه ی اهرام جیزه را ساخت.

صورت آسیب دیده ی پادشاه خفرع، حدود 2520 تا 2494 پیش از میلاد. منبع: موزه متروپولیتن (MET)، نیویورک

جیزه یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری در مصر است و در ساحل غربی رود نیل و روبه روی قاهره ی مرکزی قرار دارد. فلات جیزه مجموعه ای بزرگ از بناهای آیینی از جمله اهرام، کاخ ها، معابد، قایق های خورشیدی و سازه های دیگر را در خود جای داده؛ بناهایی که برای حفظ ابدی و آماده سازی فرعون ها برای خدایی در زندگی پس از مرگ ساخته شده اند.

اهرام جیزه و ابوالهول بزرگ حدود 2600 تا 2500 پیش از میلاد، در دوران دودمان چهارم ساخته شدند و نماد مصر اولیه به شمار می رفتند. این مجموعه بازتاب تمایل فرمانروایانی چون خفرع برای ایجاد نمودهای فیزیکی از قدرت خود و تدارک برای زندگی پس از مرگ است.

این سازه ها توسط نیروی کار ماهری ساخته شدند که در شهری موقت به وسعت حدود 17 جریب نزدیک فلات زندگی می کردند. هِرُدوت به اشتباه ادعا کرده بود این کارگران برده بوده اند؛ باوری که همچنان تا روزگار ما هم تکرار می شود. با این حال، پژوهشگران معتقدند حدود 4000 کارگر اصلی (شامل سنگ تراشان، باربران و بناها) و حدود 20٬000 کارگر کمکی (از جمله سازندگان رمپ و ابزارسازان) در ساخت هرم بزرگ مشارکت داشته اند. گمان می رود تعداد مشابهی هم در ساخت ابوالهول نقش داشته اند.

باستان شناسان بقایای نانوایی ها و مقادیر زیادی استخوان حیوانات را کشف کرده اند که نشان می دهد کارگران با گندم، جو و انواع گوشت و ماهی تغذیه می شدند. همچنین، مقابر کارگران کشف شده و از آنجا که بسیاری از آن ها دست نخورده باقی مانده، دانشمندان با بررسی اسکلت ها به این نتیجه رسیده اند که کمابیش نیمی از افراد زن و 23 درصد کودک یا نوزاد بوده اند؛ امری که نشان می دهد کارگران به همراه خانواده های خود نزدیک محل پروژه زندگی می کردند. این یافته ها همچنین بیانگر سطح بالای سازمان دهی سیاسی و مدیریتی در ساخت این بناهای عظیم است.

شواهد باستان شناسی ابوالهول بزرگ را با خفرع مرتبط می دانند. سال 1853، باستان شناس فرانسوی، اوگوست ماریِ یِت (از پیشگامان مصرشناسی) مجسمه ای هم قد انسان از خفرع را در خرابه های ساختمانی همجوار ابوالهول کشف کرد. ماری یِت همچنین خیابان ابوالهول ها و سراپیوم در سقاره را به همراه موزه ی مصر در قاهره کشف کرد.

سال 1925، ساختمانی مقابل ابوالهول (معبد ابوالهول امروزی) کشف شد که قدمتش به دوران پادشاهی کهن بازمی گردد. زاهی حواس بر این باور است که شواهد انکارناپذیرند؛ مجسمه ی یافته شده از خفرع بخشی جدایی ناپذیر از مجموعه هرم او را تشکیل می دهد.

در دوران پادشاهی کهن، ابوالهول به نماد نیروی الهی تبدیل شد و فرعون ها بدون تردید از این موجود اسطوره ای برای نمایش مشروعیت قدرت و سلطه ی خود بهره می بردند.

ابوالهول بزرگ یکی از نخستین نمونه های شناخته شده از این موجود اسطوره ای است. استفاده از تصویر ابوالهول به عنوان نماد سلطنت در طول زمان ادامه یافت و حتی به سرزمین شام، بین النهرین، آسیا و یونان هم راه یافت. در تراژدی مشهور یونانی ادیپ شهریار ابوالهول نقشی اساسی دارد، چرا که ادیپ پس از حل معمای ابوالهول، گرفتار سرنوشت شوم خود می شود.

ابوالهول خفرع از یک بلوک سنگ آهکی یکپارچه تراشیده شده و حدود 73 متر طول و حدود 20 متر ارتفاع دارد؛ کمابیش هم ارتفاعِ کاخ سفید آمریکا. در مصر باستان، ابوالهول را نگهبانی روحانی (اغلب با سر مرد و سرآذین فرعونی) می دانستند و آن را در مجموعه های تدفینی و معابد قرار می دادند.

برخی پژوهشگران باور دارند ابوالهول و اهرام جیزه از دید نجومی اهمیت داشته اند و هدف آن ها زنده کردن دوباره ی روح فرعون از طریق نیروی خورشید و دیگر خدایان بوده است. معبد کوچک میان پنجه های ابوالهول دارای سنگ نوشته هایی در ستایش رع (خدای خورشید) بوده و چهره ی ابوالهول رو به طلوع خورشید در شرق است و این دلیلی بر اهمیت نجوم در معماری آنست. رع یکی از مقدس ترین خدایان مصر و نماد نیروی بی کران خورشید و بخشنده ی زندگی به جهان بود، از این رو بسیاری از فرعون ها او را می پرستیدند و بناهایی در بزرگداشت او می ساختند.

تندیس آمون -رع، مربوط به دودمان بیست وششم مصر

پژوهشگران معتقدند این مجسمه در آغاز با رنگ های درخشان نقاشی شده بود. در دوره ی روم، جیزه مقصدی محبوب برای گردشگران و جهان گردان شد و گفته می شود پلینیِ بزرگ در قرن نخست میلادی از ابوالهول دیدار کرده و گزارش داده که چهره ی آن رنگ سرخ تندی داشته است. روشنایی رنگ های مجسمه و سفید براق اهرام شاید موجب ایجاد شگفتی و حیرت در مقابل پس زمینه ی بیابانی کم رنگ پیرامون آن ها می شد.

سرِ تحوتموس چهارم با تاج آبی، مربوط به دودمان هجدهم

در دودمان هجدهم، تحوتموس چهارم از ابوالهول دیدن کرد و در سایه ی آن به خواب رفت. در خواب، ابوالهول که زیر شن ها مدفون شده بود از او خواست که شن ها را کنار بزند تا در عوض پادشاهی مصر علیا و سفلی را به دست آورد. سال 1818، باستان شناسان سنگ نوشته ای گرانیتی میان پنجه های ابوالهول یافتند که امروزه به سنگ نوشته ی رؤیا مشهور است و داستان تحوتموس چهارم و تلاش او برای مشروعیت بخشی به حکومت خود از راه ارتباط الهی را بازگو می کند.

می گویند ناپلئون هم طی لشکرکشی هایش به مصر از ابوالهول دیدار کرد؛ برخی معتقدند نیروهای او به شکل تصادفی با شلیک توپ، بینی ابوالهول را جدا کردند، اما منابع دیگر می گویند این آسیب بسیار پیش تر رخ داده بود.

ابوالهول تا اوایل قرن نوزدهم زیر شن ها مدفون بود تااینکه ماجراجویی به نام جووانی باتیستا کاویلیا با گروهی بزرگ، آن را کاوش کرد. با این حال، تا دهه ی 1930 بود که باستان شناسان توانستند به شکل کامل آن را از زیر شن ها بیرون بیاورند.

امروزه، ابوالهول بزرگ با تهدیدهای طبیعی و انسانی مواجه است. سال 2007 مشخص شد سطح آب زیرزمینی زیر آن به دلیل ورود فاضلاب به کانال نزدیک، در حال افزایش است و این امر موجب فرسایش سنگ آهک می شود. حمل ونقل، لرزش ناشی از معادن و فرسایش ناشی از باد و باران و همچنین آلودگی ناشی از صنعتی سازی و ساخت کارخانه ها از جمله تهدیدات دیگر هستند.

به همین دلیل، این بنا طی چند دهه ی اخیر موضوع تلاش های متعدد مرمت (چه موفق و چه ناموفق) بوده است. برای نمونه، در دهه ی 1980 بخش پایینی مجسمه با بلوک های سنگ آهک پوشانده شد که نه تنها از آن محافظت نکرد، بلکه به شکل آن آسیب رساند. در فوریه ی 1988، قطعه ای سنگ به وزن حدود 700 پوند از شانه ی راست مجسمه جدا شد که نشان دهنده ی حساسیت شدید و وخامت وضعیت آنست.