به نقل از دنیای اقتصاد، آمارهای تورم خوراکی در مهرماه نشان می دهد که سهم سبد مواد غذایی استاندارد از حداقل حقوق در این ماه 68.9درصد بوده است. این در حالی است که سهم این سبد مشخص از حداقل حقوق در مهرماه سال گذشته برابر با 55.4درصد بوده است. به عبارتی خانوارهای ایرانی برای تامین حداقل مواد غذایی مورد نیازشان نسبت به سال گذشته 13.5واحد درصد سهم بیشتری از درآمدشان را باید اختصاص دهند. بررسی آخرین آمارها حاکی از افزایش 64.3درصدی قیمت خوراکی ها و آشامیدنی ها در مقایسه با سال گذشته است. در میان اقلام غذایی، گروه نان و غلات با تورم نقطه ای 98.1درصدی بیشترین افزایش قیمت را داشته اند. این افزایش قیمت بیشتر تحت تاثیر گرانی برنج بوده که موجب افزایش نگرانی کارشناسان نسبت به فقر کالری شده است.

فقر کالری یکی از چالش های مهمی است که به دلیل پیامدهای بلندمدت و آثار گسترده ای که بر سلامت و بهره وری افراد جامعه دارد، همواره مورد توجه کارشناسان بوده است. در سال های اخیر تحت تاثیر تحریم، تنش های سیاسی و نابسامانی های اقتصاد کلان قدرت خرید خانوارهای ایرانی به شدت کاهش یافته است. این فشار اقتصادی و کاهش قدرت خرید در ابتدا موجب حذف کالاهای لوکس و غیرضروری از سبد خرید خانوار ایرانی شد؛ ولی بررسی ها نشان می دهد که اثر تورم به سفره ی خانوار هم رسیده و منجر شده خانوارها برخی مواد مغذی مورد نیازشان را کمتر مصرف کنند یا با مواد غذایی با قیمت پایین تر جایگزین کنند.

اولین نگرانی ها مبنی بر کاهش مصرف گوشت توسط خانوارها بود. با این حال خانوارها سعی داشتند مصرف کمتر گوشت را با استفاده بیشتر حبوبات جایگزین کنند. اما بررسی ها نشان می دهد که افزایش قیمت حبوبات نسبت به سال گذشته سرسام آور بوده است. طبق آخرین آمارها لوبیا چیتی نسبت به سال گذشته 255درصد و لپه 135درصد افزایش قیمت داشته اند. از طرفی قیمت سایر حبوبات نیز به طور قابل توجهی گران تر شده است. تورم نقطه به نقطه لوبیا قرمز در مهرماه برابر با 122درصد، نخود 104درصد و عدس 72درصد بوده است. بنابراین در شرایطی که مردم توانایی خرید گوشت قرمز و مرغ را ندارند، دسترسی به حبوبات نیز محدود شده است. این موضوع می تواند خطری جدی در رابطه با کمبود مصرف مواد غذایی مغزی و پروتیین ها در خانوارهای ایرانی محسوب شود.

با این حال کوچک تر شدن سفره خانوار محدود به مواد مُغزی نماند و به کاهش مصرف کربوهیدارت هایی مانند نان و برنج نیز رسیده است. مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی میانگین مصرف کالری سرانه ایرانیان را بررسی کرده است. بر این اساس، میانگین سرانه مصرف کالری در یک دهه اخیر همواره کاهشی بوده است. حتی در سال1401 میانگین کالری مصرفی برابر با حداقل کالری مورد نیاز هر فرد یعنی 2100 کالری بوده و در سال های بعد میانگین کالری مصرفی به ازای هر فرد حتی از حداقل کالری مورد نیاز نیز کمتر شده است. تابلو تورمی مهرماه نیز به وضوح اثر افزایش قیمت گروه نان و غلات را نشان می دهد. طبق آخرین آمارها، گروه نان و غلات با ثبت تورم نقطه ای 98.1درصد بیشترین تورم نسبت به سال گذشته را داشته است.

همچنین میزان افزایش قیمت گروه نان و غلات در مهرماه نسبت به شهریور برابر با 5.7درصد بوده است. این موضوع موجب شده کارشناسان نسبت به خطر فقر کالری به ویژه برای گروه های کم درآمد هشدار دهند. بررسی ها نشان می دهد که بیشترین افزایش قیمت در گروه نان و غلات تحت تاثیر افزایش قیمت برنج در ماه های گذشته بوده است. برنج ایرانی درجه یک نسبت به مهرماه سال گذشته حدود 155.4درصد افزایش قیمت داشت؛ همچنین نسبت به شهریورماه سال جاری نیز حدود 6.4درصد افزایش قیمت داشته است. افزایش قیمت برنج محدود به برنج ایرانی نبوده و کالاهای جایگزین آن از جمله برنج خارجی درجه یک نیز افزایش قیمت داشته است. میزان افزایش قیمت برنج خارجی در بازه یک ماهه حدود 7.7درصد بوده است.

بررسی روند رشد نقدینگی و تورم اقلام خوراکی در دهه اخیر نشان دهنده وجود همبستگی قابل توجهی میان این دو متغیر است. در اقتصاد ایران طی دهه گذشته، هر زمان رشد نقدینگی کاهش یافته، تورم اقلام خوراکی نیز در ادامه کاهشی بوده و بالعکس، در دوره هایی که رشد نقدینگی افزایش یافته، آثار آن در افزایش تورم خوراکی ها نیز به وضوح قابل مشاهده بوده است.

بر اساس آخرین آمارهای پولی، رشد نقطه به نقطه نقدینگی در سه ماه نخست سال جاری روندی صعودی داشته و با ثبت رقم 32.4درصد، بالاترین سطح خود در 26ماه گذشته را تجربه کرده است. همچنین پایه پولی در اردیبهشت ماه با رشد 30.1درصدی به سقف 16ماهه خود رسیده است. از این رو، می توان یکی از عوامل اصلی افزایش تورم اقلام خوراکی در ماه های اخیر را در رشد متغیرهای پولی جست و جو کرد. افزون بر این، ریسک های سیاسی نیز در افزایش تورم نقش بسزایی در ماه های اخیر داشته است. این ریسک ها از یک سو با تاثیرگذاری بر انتظارات تورمی، موجب افزایش قیمت ها می شوند و از سوی دیگر از طریق نوسانات نرخ ارز به رشد سطح عمومی قیمت ها دامن می زنند. بررسی ها نشان می دهد که نرخ ارز در مهرماه نسبت به شهریورماه روندی افزایشی داشته است.

یکی از عوامل اصلی افزایش تورم خوراکی ها، به ویژه در گروه میوه و سبزیجات، رشد هزینه های تولید از جمله افزایش دستمزد نیروی کار و قیمت نهاده هایی مانند کود و سموم کشاورزی است. بررسی ها نشان می دهد که نرخ تورم نقطه ای گروه میوه و خشکبار در مهرماه به حدود 94درصد رسیده و قیمت این گروه از مواد غذایی نسبت به شهریورماه نیز حدود 7درصد افزایش یافته است. از طرفی، کاهش بارندگی ها یکی از عوامل موثر در کاهش عرضه محصولات کشاورزی محسوب می شود. در تابستان انتظار می رفت با آغاز فصل برداشت، قیمت محصولات کشاورزی از جمله میوه و سبزیجات کاهش یابد؛ اما به دلیل کاهش بارش ها در سال جاری، این پیش بینی محقق نشد. اکنون با گذشتن از فصل برداشت، قیمت برخی از انواع میوه ها رشد بیشتری نیز داشته است.