به نقل از ایسنا، همچنین به گفته دست اندرکاران سلامت کشور، افزایش سن پرستاران از یک سو و مهاجرت نیروهای باتجربه و همچنین جوان ترها از سوی دیگر، زنگ خطری برای آینده نظام پرستاری کشور است. این در شرایطی است که فشار کاری بالا و شیفت های فشرده در سایه کمبود نیرو و همچنین میزان پرداخت ها موجب فرسودگی شغلی و کاهش انگیزه در میان پرستاران شده است.

بر همین اساس دکتر عبادی معاون پرستاری وزارت بهداشت نیز بر لزوم بازنگری در نظام پرداخت و عدالت مزدی تاکید دارد و می گوید که در برخی موارد کارانه و مزایای پرداختی به پرستاران با حجم و سختی کار آنان تناسب ندارد و این مسأله باید به طور جدی اصلاح شود.

عبادی همچنین افزایش بودجه پرستاری، استخدام سالانه نیروهای جدید، بهبود شرایط کاری و ارتقای منزلت اجتماعی پرستاران و همچنین مباحثی نظیر معافیت مالیاتی، نگهداشت، بورسیه پرستاران و اسکان آنها در سال پیش رو را خواستار شده و تاکید می کند که بدون تقویت جایگاه پرستاران، دستیابی به نظام سلامت کارآمد و پایدار ممکن نخواهد بود.

همزمان با روز پرستار، چالش ها، فرصت ها و درخواست های جامعه پرستاری را با دکتر عباس عبادی معاون پرستاری به گفت وگو نشستیم که در پی می خوانید:

دکتر عباس عبادی به مناسبت هفته پرستار با حضور در استودیو خبر ایسنا در گفت وگویی تفصیلی، درباره پرستاران شاغل در نظام سلامت کشور اظهار کرد: جامعه آماری تمام پرستاران شاغل در مراکز درمانی کشور را در یک سامانه و داشبورد مدیریتی با جزییات در اختیار داریم. آمار و ارقام شاغلان گروه پرستاری که شامل اتاق عمل، هوشبری، کمک پرستار و پرستاران می شود، بیانگر این است که بیش 215هزار نفر در مراکز دولتی و خصوصی خدمت ارائه می دهند. همچنین گروهی از پرستاران نیز در حوزه خدمات پرستاری در منزل فعالیت می کنند و تعداد مراکز پرستاری در منزل نیز بیش از 1600 مورد است.

او با بیان اینکه سازمان نظام پرستاری 290هزار عضو دارد، افزود: به طور قطع، تعدادی از اعضای سازمان نظام پرستاری بازنشسته شده اند و به همین دلیل مشمول آمار معاونت پرستاری وزارت بهداشت نمی شوند. پرستاران، حدود 145هزار نفر از جامعه 215هزار نفری گروه پرستاری شاغل در مراکز درمانی کشور را تشکیل می دهند. سهم گروه اتاق عمل و هوشبری از گروه پرستاری کشور به ترتیب 22هزار و 16تا 17هزار نفر است. کمک پرستاران و بهیاران نیز سایر این گروه شغلی را تشکیل می دهند.

معاون پرستاری وزارت بهداشت درباره نسبت پرستار به تخت در مراکز درمانی کشور گفت: نسبت پرستار به تخت در شرایط خوبی قرار ندارد. در حال حاضر، آمار وارقام بیانگر این است که نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در کشور حدود 0.9 تا 0.95 و این نسبت برای گروه پرستاری نیز 1.2 است؛ این درحالیست که استاندارد وزارت بهداشت 1.8 است. نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در تمام کشورهای جهان یکسان نیست؛ به طور مثال، انگلستان این نسبت را 4 و ژاپن نیز این عدد را بسیار بالا درنظر گرفته اند.

عبادی با بیان اینکه نسبت پرستار به تخت های بیمارستانی کشور در مقایسه با میانگین جهانی پایین تر است، افزود: چنین شرایطی سبب شده که پرستاران شاغل بیش از توان و وظیفه ای که برعهده دارند، خدمات ارائه دهند. ارائه خدمات بیش از توان و وظیفه سبب فرسودگی شغلی زودتر می شود. هنگامی که پرستاران 2 تا 3 برابر وظیفه محوله خدمات ارائه دهند، به احتمال فراوان، بخشی از خدمات مورد غفلت قرار می گیرد و مردم در چنین شرایطی متضرر می شوند و نمی توانند خدمات باکیفیت دریافت کنند. اینطور نباید تصور کرد که مردم فقط به دلیل مورد غفلت قرارگرفتن خدمات آسیب می بینند، بلکه به واسطه فرسودگی شغلی پرستاران نیز آسیب می بینند. پرستاران به دلیل فشار کاری و فرسودگی، به ترک شغل و مهاجرت روی می آورند؛ به دلیل اینکه هزینه تربیت نیروی انسانی از محل بودجه عمومی و مالیات مردم تامین شده، بازهم مردم متضرر می شوند.

او درباره نیروی پرستاری مورد نیاز سیستم بهداشتی و درمانی کشور اظهار کرد: هنگامی که از نسبت پرستار به تخت بیمارستانی سخن به میان می آید موضوع کمبود پرستار نمایان می شود. من بر این باور هستم که وزارت بهداشت در حوزه آموزش نسبت به جذب و نگهداشت عملکرد بهتری دارد. آخرین آزمون استخدامی وزارت بهداشت در 27 شهریور ماه سال جاری برگزار شد و تعداد متقاضیان کل کشور حدود 2.5 برابر ظرفیت آزمون استخدامی بود. اما شرایط برخی شهرها مانند تهران شرایط متفاوتی بود، به نحوی که تعداد متقاضی کمتری از سهمیه تخصیص یافته داشتند.

وی با بیان اینکه پرستار تربیت شده به میزان کافی در اختیار داریم، تصریح کرد: اگرچه تعداد پرستار دانش آموخته در کشور مطلوب است اما از نظر پراکندگی جغرافیایی شرایط مطلوبی نداریم. به عنوان مثال سیستم بهداشتی و درمانی کشور با انباشت نیرو در غرب کشور مواجه است؛ در حالی که استان های بوشهر، هرمزگان، تهران و خوزستان و سیستان و بلوچستان به شدت کمبود نیرو دارند. نسبت پرستار به تخت در برخی استان های کشور از میانگین کشوری پایین تر است؛ به طور مثال، نسبت پرستار به تخت های بیمارستانی استان خوزستان 0.6، برخی مناطق استان سیستان وبلوچستان 0.5 و استان بوشهر نیز 0.7 است.

عبادی ادامه داد: اگر قانون گذار یا نهادهای خارج از وزارت بهداشت در نظر دارند به وزارت بهداشت کمک کنند، می بایست برای افزایش ظرفیت رشته پرستاری فشار وارد نکنند؛ بلکه می بایست در ارتباط با جذب و موضوع مهم تر از جذب یعنی نگهداشت نیروی انسانی فشار وارد کنند. گاهی اوقات، موفق به جذب حداقلی نیرو می شویم اما به دلیل اینکه نظام پرداخت کشور یک نظام متعادل نیست، برخی همکاران پرستاران یک تا دو سال پس از جذب، ترک خدمت می کنند. معیشت، نقش مهمی در زمینه نگهداشت پرستاران مهمی دارد. همچنین زنان، بخش بزرگی از گروه پرستاری را تشکیل می دهند؛ این احتمال وجود دارد که به واسطه ازدواج و فرزندآوری نتوانند میان نقش خود در خانواده و شغلی که دارند، توازن ایجاد کنند و به همین دلیل نسبت به ترک خدمت اقدام می کنند.

عبادی در پاسخ به پرسش وزارت بهداشت برای توزیع عادلانه نیروی پرستاری در کشور و تحقق عدالت در سلامت چه برنامه هایی دارد؟ تصریح کرد: وزارت بهداشت به منظور ایجاد تعادل نیروی پرستاری در استان های کم برخوردار و تهران به جذب دانشجوی پرستاری بورسیه از سال گذشته اقدام کرده ایم. به طور مثال، دانشگاه فرهنگیان و بخشی از نیروهای مسلح نسبت به بورسیه کردن دانشجویان خود از بدو شروع تحصیلات عالیه اقدام می کنند و دانشجویان نیز متعهد می شوند که به محل خدمت مشخص شده، مراجعه کنند. بورسیه دانشجویان می تواند یک الگو برای جبران کمبود نیروی پرستار در یک منطقه خاص باشد.

وی با بیان اینکه آیین نامه جذب دانشجوی بورسیه در اسفند 1402 نوشته شده، توضیح داد: مشکلات و مسائل در زمینه جذب دانشجوی بورسیه وجود دارد که در زمان تنظیم و نگارش آیین نامه پیش بینی نشده بود. رییس جمهور در ارتباط با تشکیل یک کارگروه دستور داد و موضوع بورسیه دانشجویان پرستاری در این کارگروه مطرح شد. نامه ای خطاب به رییس جمهور خواهیم نوشت و امیدوارم که این موضع به شکل ویژه در کانون توجه قرار گیرد تا مشکل کشور و دانشگاه های علوم پزشکی در راستای نیروی پرستاری برطرف شود.

عبادی درباره مشکل اصلی پرستاران توضیح داد: مسائلی که در ارتباط با پرستاران مطرح می شود، مختص آنها نیست بلکه به واسطه مطرح شدن آن در رسانه ها اینطور به نظر می رسد که مشکل اختصاصی پرستاران است. پرستاران، فشار شغلی بسیار زیادی را متحمل می شوند و برای خروج از این فشار کاری به ترک خدمت یا کم فروشی روی می آورند که البته میزان کم فروشی نسبت به ترک خدمت بیشتر است.

او درباره پیامدهای ترک موقعیت شغلی اظهار کرد: هنگامی که پرستاران نسبت به ترک موقعیت شغلی خود اقدام می کنند، مردم و اقتصاد سلامت متضرر می شوند. اگر یک بیمار به دلیل ابتلا به یک بیماری می بایست دو روز در بیمارستان بستری شود، مدت زمان بستری به دلیل کاهش کیفیت خدمات افزایش می یابد. افزایش مدت زمان بستری در بیمارستان نه تنها هزینه بیشتری به وزارت بهداشت و مراکز درمانی تحمیل می کند، بلکه سبب افزایش پرداخت از جیب مردم می شود. اگر هزینه هایی از این دست را در زمینه نگهداشت نیروی پرستاری به کار گیریم، بسیاری از مسائل و مشکلات حل می شود.

معاون پرستاری وزارت بهداشت با بیان اینکه به صورت متمرکز برای تمام مسائل تصمیم سازی می شود، تصریح کرد: واژه نظام هماهنگ پرداخت به بهانه عدالت در نظام پرداخت کشور مطرح شد و چنین مساله ای سبب شده که برخی مشاغل کمتر دیده شوند. سختی کار پرستاران فقط مختص پرستاران ایرانی نیست و در تمام کشورهای جهان وجود دارد. اگرچه کشورهایی مانند انگلستان و ژاپن از منظر نیروی انسانی نسبت به کشور ما شرایط بسیار بهتری دارند اما بازهم پرستاری در این کشورها جزو مشاغل سخت و زیان آور به حساب می آید و تفاوت پرداخت های پرستاران با رده های بالاتر به 2 برابر نمی رسد و متاسفانه، بالانس و تعادل در نظام پرداخت کشور ما وجود ندارد. اگر نگران مردم، نظام سلامت و اقتصاد سلامت هستیم، می بایست به حوزه پرستاری توجه کنیم.

وی با بیان اینکه توجه می بایست به شکل عاطفی_معنوی و مالی باشد، خاطرنشان کرد: توجه عاطفی و معنوی به پرستاران خوب است؛ به نحوی که توجه بزرگان دینی، مقام معظم رهبری و رییس جمهور در مراسم بزرگداشت مقام پرستار کم نظیر است و شاید بتوان گفت کمتر در مورد حرفه های دیگر این چنین با محبت و ملاطفت صحبت شده باشد. حضرت رسول فرموده اند که مراقبت از یک بیمار معادل 70 سال عبادت است که نشان از نگاه آسمانی به این شغل دارد. اگر خواهان نگاه زمینی به شغل پرستاری هستیم، می بایست میان سختی کار و دریافتی پرستاران، تعادل ایجاد کنیم. اغلب گلایه های پرستاران به دلیل عدم تعادل و توازن میان سختی کاری و دریافتی ها است. اگر میان سختی کار و دریافتی پرستاران تعادل ایجاد نشود، ممکن است پرستاران راه و مسیر خود را تغییر داده و در مسیر ترک خدمت یا مهاجرت قرار می گیرند.

عبادی در پاسخ به پرسش کمبود پرستار در کدام بخش ها حادتر است؟ گفت: بررسی ها بیانگر این است که در بخش های مراقبت ویژه "ICU" به استاندارد مدنظر نسبت پرستار به تخت تقریبا نزدیک تر هستیم. استاندارد جهانی نسبت پرستار به تخت در بخش مراقبت های ویژه یک به یک یا یک به دو است و در کشور نیز یک به دو و در نهایت یک به سه است. همچنین استاندارد جهانی نسبت پرستار به تخت در بخش های جراحی یک به چهار تا یک به شش است اما این میزان در کشور ما یک به هشت تا یک به 12 است. براساس این آمار و ارقام می توان گفت که تمام بخش های بیمارستانی کشور به جز بخش مراقبت های ویژه از نظر نیروی پرستاری در شرایط نامناسبی قرار دارند. اگر تصمیم بر جذب و تربیت نیرو است، می بایست به این نکته توجه کنیم که در تمام بخش ها دچار کمبود هستیم.

او در پاسخ به پرسش ادغام آموزش و ارائه خدمات با یکدیگر همواره جزو دستاوردهای وزارت بهداشت قلمداد می شود اما با توجه به عملکرد این وزارتخانه در زمینه تربیت، جذب و نگهداشت نیروی پرستاری می توان گفت که یک خلاء در این زمینه در ارتباط با پرستاری وجود دارد. چرا چنین شرایطی برای پرستاری ایجاد شده؟ گفت: آموزش و ارائه خدمات در سال 1365 با یکدیگر ادغام شد؛ چرا که کشور در زمینه پزشکی و به شکل خاص در دیگر گروه ها بسیار کمبود داشت. در آن بازه زمانی، دو بیمارستان در کشور فعالیت می کردند؛ به نحوی که بیمارستان های آموزشی تحت نظر وزارت علوم و بیمارستان های درمانی نیز زیر نظر وزارت بهداری بودند. کشور به منظور جبران نیروی مورد نیاز کشور از پزشکان خارجی بهره می گرفت و پیش از انقلاب نیز از ظرفیت پرستاران خارجی استفاده می کردیم. حاکمیت وقت بر این باور بود که ادغام آموزش و ارائه خدمات می تواند به جبران کمبود نیروی سلامت کمک کند و از ظرفیت بیمارستان های درمانی نیز می توان برای تربیت نیروی متخصص به میزان کافی استفاده کرد.

وی ادامه داد: پیش از ادغام آموزش و ارائه خدمات، آموزش پرستاری در مدارس عالی پرستاری انجام می شد. من بر این باور هستم که ورود پرستاری به فضای آکادمیک و تابعیت اعضای مدرسین پرستاری از قوانین اعضای هیات علمی، رشد و جهشی علمی قلمداد می شود. میزان رشد تولیدات علمی و پژوهشی گروه پرستاری کشور نسبت به کشورهای همسایه و قبل از ادغام آموزش و ارائه خدمات بسیار افزایش یافته است و از این منظر می توان گفت که ادغام آموزش و ارائه خدمات یک کار ارزشمند است.

معاون پرستاری وزارت بهداشت با بیان اینکه طرح خودگردانی بیمارستان ها در دهه 70 اجرا شد، توضیح داد: هدف از اجرای طرح خودگردانی بیمارستان ها این بود که از ظرفیت خالی بیمارستان ها برای کاهش صف انتظار مردم استفاده کنیم. به نحوی که پزشکان را تشویق کنیم به جای حضور در بخش خصوصی در بخش دولتی بمانند و نگاه کارمندی نداشته باشند اما از ظرفیت بخش ها بیشتر استفاده شود. نظام پرداخت به کارانه تبدیل شد و ایجاد شکاف میان اعضای گروه های نظام سلامت کم کم شکل گرفت. متاسفانه، این شکاف با گذر زمان بیشتر شد؛ شرایط به نحوی بود که یک بخش بسیار مورد توجه قرار گرفت اما این نگاه را به تناسب برای سایر بخش ها در نظر نگرفتند. چنین مسائلی سبب شده که پرستاران که بخش عمده ای از نظام سلامت را تشکیل می دهند، احساس عدالت نکنند.

وی با بیان اینکه عدالت درک شده در مدیریت مطرح است، گفت: براساس این مولفه، نیروی انسانی معتقد است که دریافتی آنها با حجم کار و شدت سختی کار آنها مناسب نیست و شکاف وجود دارد. متاسفانه، شکاف میان سختی کار و دریافتی پرستاران روز به روز بیشتر شده است. علل متعددی درباره چرایی ایجاد شکاف میان سختی کار و دریافتی پرستاران مطرح می شود و همواره از تعارض منافع سخن به میان می آید که موضوعی قابل تایید است. پس از اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری تلاش شد که شکاف میان دریافتی پرستاران و سختی کار آنها برطرف شود اما رشد نرخ تورم به نحوی بود که رشد قابل قبول تعرفه های پرستاری هم نتوانست شکاف ایجاد شده را جبران کند.

عبادی درباره توسعه مدارس بهیاری و نقش این مولفه در رفع چالش کمبود پرستار اظهار کرد: روش های گذشته، نسخه مناسبی برای حل مشکلات امروز نیستند و مشکلات امروز را نمی توان با راهکارهای قدیمی پاسخ داد. به طور مثال، در یک بازه زمانی به منظور افزایش شاخص های بهداشتی کشور از بومیان روستاها بهره گرفتند و بنابراین افرادی که تحصیلات حداقلی داشتند با عنوان بهورز تربیت شدند. این اقدام و سیاست مدبرانه، سبب رشد شاخص های نظام سلامت در کشور شد؛ اگرچه این روش سبب ارتقای شاخص های نظام سلامت شد اما این پرسش را که آیا این روش در هزار چهاردهم پاسخگو است؟ را مطرح می کنم. دهه 60، کشور با کمبود پزشک عمومی و متخصص مواجه بود و نیاز نظام سلامت را با پزشکان هندی، فلیپینی، بنگلادشی و پاکستانی تامین می کردیم و بر این اساس به بهورز نیاز داشتیم. همچنین به دلیل اینکه پرورش پرستار به میزان کافی نبود، ناچار بودیم که پرستاران را از مقطع دبیرستان تربیت کنیم و آنها را خیلی زود وارد بازار کار کنیم؛ به همین دلیل مدارس بهیاری تاسیس شد. بررسی ها بیانگر این است که تعداد مدارس بهیاری در یک بازه زمانی از تعداد دانشکده های پرستاری بیشتر بود.

وی ادامه داد: گفته می شود که پزشکی کشور پیشرفت کرده و رشته های تخصصی، انواع فوق تخصصی و فلوشیپ ها در دسترس است؛ به طور قطع، تیمی که در روند درمان در کنار پزشکان حضور دارند، می بایست از دانش و مهارت کافی برخوردار باشند. بنابراین، اگر استراتژی ارائه خدمات درمانی و بالینی تغییر کرده استفاده از روش ها و تکنولوژی های پیشرفته را در کانون توجه قرار داده ایم، نمی توانیم از مدل های دهه 50 و 60 برای تربیت نیروی انسانی استفاده کنیم. استفاده از مدل بهورز در یک بازه زمانی اثربخش بود، اما این روزها پاسخگوی نیازها نیست. من بر این باور هستم، بهورزان می توانند بار عمده بهداشت کشور را به دوش کشند، اگر سکان هدایت وزارت بهداشت را دست داشتم، در حوزه بهورزی سرمایه گذاری بیشتری می کردم. منظور از بهورزان، افرادی هستند که کار آنها اصلاح سبک زندگی است و بنابراین در حوزه نیروی انسانی مردم پایه برای پیشگیری از بیماری ها سرمایه گذاری می کردم.

او با بیان اینکه 220 دانشکده پرستاری در کشور فعالیت می کنند، تصریح کرد: آمار و ارقام بیانگر این است که 13هزار و 500 نفر برای رشته پرستاری طی سال گذشته در دانشگاه های علوم پزشکی کشور پذیرش شدند و تعداد دانشجویان گروه پرستاری با احتساب رشته های اتاق عمل و هوشبری به حدود 18هزار نفر رسید. این در حالی است که ظرفیت رشته پرستاری در یک بازه زمانی حدود 3هزار نفر بود و به طور قطع میزان پذیرش رشته پرستاری در سال جاری نسبت به سال گذشته بیشتر است. هنگامی که آمار و ارقام پذیرش رشته پرستاری را بررسی می کنیم، به این نتیجه می رسیم که تاسیس دبیرستان های بهیاری که در نهایت سالی 500 نفر تربیت می کنند، بی فایده است.

عبادی با بیان اینکه امکان جذب دانش آموختگان دبیرستان های بهیاری در سیستم بهداشتی و درمانی کشور وجود ندارد، گفت: هنگامی که یک کارشناس پرستاری دانش آموخته می شود، می بایست تعهد طرح نیروی انسانی را سپری کند؛ اما چنین موضوعی برای دانش آموختگان بهیاری درنظر گرفته نشده است. همچنین به دلیل اینکه تمام انسان ها میل به رشد دارند، دانش آموختگان بهیاری در کنکور شرکت می کنند و مدرک کارشناس پرستاری می گیرند. هنگامی که می توان یک مسیر را طی 4 سال سپری کرد، هیچ لزومی وجود ندارد که این مسیر را به مسیر 7 ساله تبدیل کرد.

معاون پرستاری وزارت بهداشت افزود: دانش آموختگان دبیرستان های بهیاری که چندین سال است بیکار هستد، کمپین و پویشی را با هدف تعطیلی مدارس بهیاری ایجاد کرده اند. تلاش می کنیم که حداقل از رشد مدارس بهیاری جلوگیری شود و از ظرفیت نیروی بهیاری برای مناطق کم برخوردار کشور استفاده کنیم. همچنین با رشد تحصیلی بهورزان درنظر داریم نیاز یک منطقه را پوشش دهیم. به طور قطع، با رشد تکنولوژی و رشته های تخصصی، تربیت بهورزان هیچ ضرورتی ندارد اما باید بدانیم که بخشی از کار بیماران بر زمین مانده و این نیاز را می بایست جبران کنیم. در گذشته، کارهای بر زمین مانده با استفاده از ظرفیت نیروی کمک پرستار پوشش داده می شد که توفیقات و چالش هایی به همراه داشته است.

وی درباره چرایی و علل کمبود پرستار در کشور توضیح داد: به دلیل اینکه ضعف در استخدام و نگهداشت داریم با چنین مسائلی مواجه هستیم. همچنین به دلیل اینکه افرادی که شرح وظایف و حقوق پرستاران را تعریف می کنند، درکی از سختی کار پرستاران ندارند. بروز چنین مسائلی شاید با سیاستگذاران حوزه پرستاری و همچنین رسانه هایی باشد که با خیرخواهی به پای کار آمده اند اما این موضوع سبب بزرگنمایی مشکلات شده است. برخی سیاستگذاران، پرستاران را در مجامع خصوصی گروهی زیاده خواه تلقی می کنند اما در مجامع عمومی چنین اظهارنظرهایی نمی کنند. بخشی از تقصیرات برای تصمیم گیران است که البته خود من هم عضوی از این گروه هستم؛ ما برای حل یک مشکل گام برمی داریم اما هنگامی که یک طرح هنوز به دستاورد تبدیل نشده آن را در رسانه ها مطرح می کنیم. وقتی چنین مسائلی در رسانه ها مطرح می شود که یک امتیاز را برای پرستاران درنظر گرفته اند، مردم تصور می کنند که آن امتیاز لحاظ شده است. متاسفانه، چنین مسائلی سبب شده که تصویر پرستاری در اذهان مردم مخدوش شود.

او با بیان اینکه مردم همواره قدردان پرستاران هستند، تصریح کرد: من از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که مردم را نمایندگی می کنند، درخواست می کنم که به حوزه پرستاری توجه کنند. توجه به پرستاری به معنای توجه به مردم است و بی توجهی به پرستاری نیز به معنای بی توجهی به سلامت مردم است. من از نمایندگان مجلس درخواست می کنم که درخواست های پرستاری در قوانین و اعتبارت لحاظ شود. برخی اقشار نظام سلامت از معافیت پلکانی مالیات برخوردار هستند اما این معافیت برای سایر گروه های نظام سلامت وجود ندارد و همچنین از نمایندگان مجلس می خواهم که موضوع بورسیه پرستاری و ردیف های شغلی به یک الزام تبدیل شود. همچنین از نماینگدان مجلس می خواهم هزینه ای که برای تربیت نیروی انسانی لحاظ می شود برای نگهداشت نیروی انسانی هزینه شود. متاسفانه، جاذبه شغلی در شهر تهران و مناطق کم برخوردار وجود ندارد؛ به نحوی که یک پرستار شاغل در شهر تهران می بایست 90 درصد درآمد خود را صرف اسکان کند و از نماینگدان مجلس می خواهم که به اسکان پرستاران به شکل عام یا خاص توجه کنند.

معاون وزیر بهداشت ادامه داد: من از نمایندگان مجلس می خواهم که به معافیت مالیاتی، نگهداشت، بورسیه پرستاران و اسکان آنها در سال پیش رو توجه کنند. اگر چنین مسالی در کانون توجه قرار گیرد، شاهد اتفاق های خوبی در حوزه پرستاری خواهیم بود. کشور در مسیر سالمندی جمعیت قرار دارد و ابتلا به بیماری های غیرواگیر رو به افزایش است. بنابراین در حال حاضر در نقطه جوش قرار داریم و اگر از این فرصت استفاده نکنیم، به زودی طی سال های آینده وا مصیبت ها خواهیم گفت و می گوییم که چرا دیروز به فکر امروز نبوده ایم.

وی با بیان اینکه 27 سال سابقه حضور در بالین را دارم و از سختی کار بالین آگاه هستم، افزود: معافیت مالیاتی برای حفظ و نگهداشت نیروی نخبه یک کار ارزشمند است؛ چرا که به پژوهشگران، پزشکان و اساتید دانشگاه نیاز داریم و نباید از آنها غافل شویم. نیاز بیمارستان ها به پرستاران یک نیاز همیشگی است؛ شرایط به نحوی است که اگر یک گروه شغلی یک روز در بیمارستان ها حاضر نشود، پرستاران می توانند خدمات آنها را ارائه دهند. این در حالی است که اگر تمام گروه ها در بیمارستان حضور داشته باشند اما پرستاران حضور نداشته باشند، بیمارستان قادر به ارایه خدمت نخواهد بود. به طور مثال، ضمن احترام به تمام صنوف شاغل در مراکز درمانی باید گفت نقش پرستاری به قدری مهم است که غیبت آنها سبب توقف ارائه خدمات می شود.

معاون وزیر بهداشت درباره اختلاف دریافتی پرستاران با سایر گروه های نظام سلامت سلامت توضیح داد: میزان دریافتی اقشار نظام سلامت تا حدودی به یکدیگر نزدیک است؛ دریافتی همکاران پاراکلینیک، پیراپزشکی، گروه مامایی و گروه بهداشت به یکدیگر نزدیک است و اگر اختلافی وجود داشته باشد، اختلاف بارزی نیست. پس از اجرای نظام خودگردانی مراکز درمانی در دهه 70، شکاف دریافتی ایجاد شد. سیاستگذاران نظام سلامت که پزشکان بودند، باور داشتند که پزشکان چرخ نظام سلامت را به حرکت در می آورند و اگر در کانون توجه قرار گیرند، تمام چرخ های نظام سلامت به حرکت درمی آید. این دیدگاه می توانست درست باشد ولی تمام گروه ها و به حرکت درآمدن آنها می بایست به طور همزمان در کانون توجه قرار می گرفت اما چنین موضوعی صورت نگرفت و سبب ایجاد یک شکاف شد و همچنان وجود دارد.

وی ادامه داد: فاصله پرداختی ها در کشورهایی که به عنوان الگو قرارداده ایم، به طور معمول بیش از 2 برابر نیست یا حداکثر بیش از 2.5 برابر نیست. متاسفانه موارد نادری وجود دارد که اختلاف در دریافتی ها بیش از ده ها برابر است.

عبادی با اشاره به دیدگاه ها و انتقادها درباره تعرفه های پرستاری گفت: پرستاران بر این باور هستند که تعرفه گذاری خدمات پرستاری مشابه تعرفه گذاری خدمات پزشکی است و همچنین انتقادهایی نسبت به پایه ریالی خدمات پرستاری دارند و من در این راستا یعنی قیمت پایه خدمات پرستاری با آنها موافق هستم. بودجه تخصیص یافته خدمات پرستاری در سال 1401 بسیار محدود بود و با فشارهای فراوانی در اواخر اسفند ماه تخصیص یافت. بودجه ای که در آن بازه زمانی برای خدمات پرستاری در نظر گرفتند، 5هزار میلیارد تومان بود اما تمام این مبلغ تخصیص نیافت. به دلیل اینکه ناچار بودیم که کل بسته های خدماتی را برمبنای بودجه تخصیص یافته تعریف کنیم، به ناچار روی به مهندسی معکوس آوردیم و آن را تعدیل کردیم. براساس این شرایط، به عنوان معاون پرستاری وزارت بهداشت 2 راهکار داشتم؛ نخست اینکه زیربار اجرای تعرفه های پرستاری نروم که در این صورت امروز این پرسش چرا تعرفه های پرستاری پس از 18 ال اجرا نشده است؟ را مطرح می کردید.

معاون وزیر بهداشت ادامه داد: راهکار دوم این بود که تعرفه های پرستاری را اجرا کنم و تعرفه ها را در گذر زمان اصلاح کنیم. راهکار دوم را به عنوان راه حل اجرای تعرفه های پرستاری در کشور در نظر گرفتیم. شرایط به نحوی بود که از تمام حمایت های معنوی برخوردار بودیم و مقام معظم رهبری نیز از حامیان طرح بودند و همچنین دوران کرونا را پشت سرگذاشته بودیم. دولت وقت با فشار رهبری معظم مجبور شد نسبت تعرفه اولیه اقدام کند، چرا که طرح تعرفه پرستاری به مدت 14 سال بر زمین مانده بود. هنگامی که دولت سیزدهم مسئولیت اجرای امور را در دست گرفت، فرمایش مقام معظم رهبری درباره تعرفه های پرستاری به حجت شرعی تبدیل شد و بنابراین اجرای تعرفه های پرستاری آغاز شد اما سطح تعرفه ها پایین بود.

وی با بیان اینکه تعرفه های پرستاری از سال 1400 تا به امروز به میزان قابل توجهی رشد کرده، توضیح داد: اگرچه تعرفه ها به میزان چشمگیری رشد کرده اما به دلیل اینکه پایه تعرفه های پرستاری ضعیف است، رشد تعرفه ها دیده نمی شود. من از مجلس و دولت می خواهم که نادیده انگاری گذشته در ارتباط با تعرفه های پرستاری را طی بازه زمانی دو تا سه ساله افزایش دهند و ارزش نسبی تعرفه های پرستاری را افزایش دهند. شرایط به نحوی است که ارائه خدمت داریم اما احیای درآمد نداریم.

او درباره دیدگاه های پرستاران درباره تعرفه های پرستاری نیز توضیح داد: پرستاران بر این باور هستند که برای تعرفه های پرستاری مانند تعرفه های پزشکی از الگوی پرداخت به ازای خدمت استفاده کنیم. این احتمال وجود که چنین ایده ای بسیار آرمانی باشد اما بسیاری از ایده ها قابلیت پیاده سازی ندارند و این موضوع را به عنوان یک پرستار که سابقه حضور در عرصه بالین را دارد و همچنین به عنوان پژوهشگر و معاون پرستاری وزارت بهداشت مطرح می کنم. در حال حاضر، بخش عمده ای از زمان پرستاران به جای حضور بر بالین بیمار برای مراقبت غیرمستقیم صرف می شود. اگر بخواهیم تمام خدماتی که برای بیماران ارائه می دهیم با جزییات ثبت کنیم، در وهله نخست، دچار نیاز به خدمات القایی می شویم و همچنین این احتمال وجود دارد که زمان چنین کاری را در اختیار نداشته باشیم. بنابراین، از مدل بسته های خدمتی که یک الگوی استاندارد جهانی است، استفاده می کنیم؛ به طور مثال، محاسبه می کنیم که یک بیمار در بخش داخلی به چه خدماتی طی 24 ساعت نیاز دارد، سپس ارزش ریالی برای آن خدمت در نظر می گیریم.

عبادی افزود: این مدل، الگوی مناسبی برای محاسبه خدمت است اما به زعم پرستاران که ارزش ریالی خدمت مناسب نیست، موافق هستم. بنابراین تعریف بسته های خدمتی می تواند یک الگوی خوب باشد؛ مشروط بر اینکه پایه ارزش نسبی افزایش یابد.

وی در پاسخ به پرسش به گفته یکی از اعضای شورای عالی نظام پرستاری، ابلاغ شیوه جدید بازتوزیع تعرفه های پرستاری در انتظار امضای وزیر بهداشت است. آخرین وضعیت چگونه است؟ گفت: امور مربوط به این موضوع انجام شده و در انتظار ابلاغ وزیر بهداشت است. به تازگی، درباره این موضوع با معاون درمان گفت وگو کردم و تصمیم بر این است که جلسه ای با وزیر بهداشت برای بازنگری بازتوزیع تعرفه های پرستاری برگزار کنیم. مقام عالی وزارت به طور معمول با تصمیم معاونان خود موافق است اما این موضوع می بایست مورد شور نهایی قرار گیرد و ابلاغ شود. ابلاغ موضوع بازنگری توزیع تعرفه های پرستاری هیچ ارتباطی با احصا درآمد ندارد اما معایبی که دستورالعمل گذشته داشت و به این موضوع در گذر زمان پی بردیم را برطرف می کند. متاسفانه، شرایط به نحوی بود که در حق همکاران اتاق عمل، درمانگاه ها و اورژانس اجحاف می شد؛ بنابراین تلاش کرده ایم که نواقص را برطرف کنیم.

وی درباره ایده ال تعرفه های پرستاری در سال آینده نیز به ایسنا توضیح داد: تعرفه ها چه پزشکی و چه پرستاری از دو بخش ضریب ریالی و ارزش نسبی تشکیل می شود. ضریب ریالی تعرفه های پرستاری مانند تمام کارشناسان پروانه دار است؛ به طور مثال، تعرفه های سال جاری حدود 35 درصد افزایش یافت، میزان بهره مندی پرستاران از این موضوع مانند یک کارشناس توان بخشی یا پزشک عمومی است. موضوع ارزش نسبی از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ ما در جلسات پیش کارشناسی که در ارتباط با تعرفه های پرستاری داشته ایم، پذیرش شده که ضریب ریالی، حداقل 50 درصد رشد ارزش نسبی داشته باشد. پیشنهاد معاونت پرستاری وزارت بهداشت، افزایش 120 درصدی بود اما بار مالی این موضع را محاسبه کرده اند و معتقدند که افزایش 120 درصدی در توان سرانه نظام سلامت کشور نیست و تصمیم بر این است که به صورت خردخرد افزایش یابد. پیشنهادات خود را مطرح می کنیم اما می بایست از خزانه نیز خبر داشته باشیم. دولت می بایست در سطح کلان برای تمام کشور تصمیم بگیرد البته در این میان مشخص است که برخی وزارتخانه ها جزو بخش های کلیدی هستند و کار آنها تعطیلی ندارد. به طور مثال، مراکز درمانی مشمول تعطیلی پنج شنبه ها نمی شوند. هرچند تعطیلی پنج شنبه یک موضوع کوچک است اما خود به یک چالش تبدیل شده است.

عبادی در بخش دیگری از صحبت هایش در پاسخ به سوال ایسنا درباره مهاجرت پرستاران نیز توضیح داد: سازمان های نظام پرستاری و نظام پزشکی گواهی صلاحیت شغلی پرستاران و پزشکان را صادر می کنند. براساس گزارش سال 1402 سازمان نظام پرستاری، حدود 3هزار گواهی صلاحیت شغلی صادر شده که این میزان با کاهش 35 درصدی در سال گذشته به 1800 مورد رسید. همچنین سازمان نظام پزشکی کاهش 18 درصدی صدور گواهی صلاحیت شغلی در سال گذشته را تجربه کرده است.

وی با بیان اینکه برخی پرستاران نیز با ویزای کار از کشور خارج می شوند، توضیح داد: آمار و ارقام پلیس مهاجرت نیز می تواند معیاری برای محاسبه میزان مهاجرت پرستاران باشد. من بر این باور هستم که محاسبه میزان مهاجرت برمبنای آمار و ارقام پلیس مهاجرت نسبت به تعداد گواهی صلاحیت شغلی صادر شده دقیق تر است. این احتمال وجود دارد که برخی با ویزای توریستی یا دانشجویی از کشور خارج شوند که وضعیت آنها قابل پیگیری نیست.

معاون وزیر بهداشت توضیح داد: موضوع مهاجرت پرستاران را از دانشگاه های علوم پزشکی پیگیری کردیم؛ چرا که آنها از وضعیت نیروی خود مطلع هستند. بنابراین تعداد مهاجران برمبنای آمار دانشگاه های علوم پزشکی و پلیس مهاجرت بیانگر این است که رشد مهاجرت در سال گذشته متوقف شده است. آمار و ارقام بیانگر این است که رشد مهاجرت پرستاران از 570 مورد در سال 1402 به 568 نفر در سال گذشته رسیده است اما وضعیت مهاجرت سال گذشته نسبت به سال 1401 افزایش یافته است. میزان مهاجرت در سال 1401 بیش از 300 نفر است.

وی ادامه داد: برخی اظهار نظر می کنند که تمام کشورهای جهان برای جذب پرستاران، خواهان گواهی صلاحیت شغلی نیستند اما اشتغال در کشور دیگر به ویزای شغلی نیاز دارد. افرادی که بدون ویزای شغلی از کشور خارج شده اند، نمی توانند اشتغال داشته باشند. بررسی ها بیانگر این است که میل به مهاجرت بسیار زیاد است اما مواردی که منجر به مهاجرت می شود از میل به مهاجرت کمتر است.

او درباره مهاجرت شغلی پرستاران نیز گفت: برخی پرستاران از حوزه ارائه خدمت خارج می شوند و به حوزه زیبایی، شرکت تجهیزات پزشکی یا موقعیت شغلی دیگر ورود می کنند. میزان مهاجرت شغلی پرستاران نیز حدود 2هزار نفر است و به طور کلی می توان گفت که حدود 2500 نفر سالانه نیروی انسانی از دست می دهیم. همچنین 1900 نفر نیز وارد دوران بازنشستگی می شوند و این در حالی است که سالانه حدود 4هزار تا 5هزار نفر جدید جذب می شوند. در بهترین شرایط ممکن می توانیم تعداد نیروهای خارج شده را پوشش دهیم و این در حالی است که افزایش ظرفیت تخت های بیمارستانی در حال انجام است.

عبادی در پایان درباره شگفتانه پرستاران برای سال جاری گفت: ترجیح می دهم که شگفتانه پرستاران از زبان رییس جمهوری و وزیر بهداشت مطرح شود. مواردی مانند معافیت مالیات، بورسیه دانشجویان و مجوزهای استخدامی سالانه پرستاران و اسکان پرستاران که از نکات مهم و اساسی هستند در کانون توجه قرار گیرد و برخی از این موارد تصویب شود.