به نقل از همشهری آنلاین امسال پاییز تهران هنوز شبیه یک پاییز واقعی نشده و گرما هنوز در شهر جولان می دهد، اما آلودگی هوا طبق قرار هرساله، سروقت از راه رسیده و شهر را درگیر خود کرده است. موضوعی که کودکان و سالمندان را بیشتر از سایر گروه ها در معرض خطر و آسیب قرار می دهد.

معمولا سالمندان می توانند با ماندن در خانه، خود را از خطرات آلاینده ها دور نگه دارند اما کودکان باید 3 تا 5 روز در هفته به مدرسه یا مهدکودک بروند و همین قرار گرفتن در معرض مستقیم آلودگی می تواند آسیب های قابل توجهی به آنها بزند.

آلودگی هوا می تواند رشد، درک و یادگیری کودکان را دچار اختلال کند. علاوه بر این آسم را تشدید و بیماری های آلرژیک را تحریک می کند. طبق گفته متخصصین، آمار مراجعه کودکان با مشکلات تنفسی به بیمارستان ها، هر سال در فصل سرما که با وارونگی دما و آلودگی هوا همراه است، افزایش پیدا می کند.

آلودگی هوا چهارمین علت مرگ زودرس در دنیا شناخته می شود و طبق آمارهای جهانی، از هر 10 مرگ کودکان، یک مورد مربوط به آلودگی هوا است. دکتر محمدصادق حسنوند، رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران پیش از این به همشهری آنلاین گفته بود: سالانه 45 تا 50 هزار مرگِ منتسب به آلودگی هوا در ایران رخ می دهد که حدود 1000 مورد آن مربوط به کودکان زیر 5 سال است. او گفته بود که البته بیشترین تعداد موارد مرگ منتسب به آلودگی هوا مربوط به گروه سنی بالای 50 سال است.

متخصصان معتقدند راه اصلی ایمن کردن کودکان در برابر آلودگی ها اصلاح زیرساخت های شهری مثل توسعه حمل و نقل عمومی، سخت گیری درباره خودروهای تک سرنشین، حذف خودروهای فرسوده و استانداردسازی سوخت است، اما حالا که از همه این موارد فاصله داریم، باید به شدت مراقب ودکان خود باشیم تا خطری سلامت آنها را تهدید نکند.

دکتر سید احمد طباطبایی، فوق تخصص بیماری های ریه کودکان در گفت وگویی با همشهری آنلاین درباره دلایل آسیب پذیر بودن کودکان دربرابر آلودگی هوا به موضوع بسیار مهمی اشاره می کند که کمتر مطرح شده است: کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، به سطح زمین نزدیک تر هستند و بنابراین هوای آلوده را بیشتر تنفس می کنند. موضوع این است که غلظت برخی از آلاینده ها مانند ذرات معلق در سطح زمین بیشتر است. این آلودگی برای همه افراد ضرر دارد اما برای کودکان ضرر بیشتری دارد. نکته مهم دیگر درباره رشد ریه آنها است. ریه کودکان در حال رشد است و تماس با عوامل الاینده می تواند رشد و سلامت ریه آنها را مختل کند.

این فوق تخصص بیماری های ریه کودکان توضیح بیشتری می دهد و می گوید: کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، وزن کمتر، تعداد تنفس های بیشتر و سریع تر و داشتن فعالیت بدنی و جنب وجوش بیشتر در فضای باز، میزان تماس شان با آلاینده ها و آلرژن های محیطی بیشتر است. به همین دلیل بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب ها و عوارض ناشی از آلودگی هوا هستند.

تقریبا همه کشورها با مساله آلودگی هوا به خصوص در هوای سرد مواجه اند. در تهران هم در فصل هایی که هوا سرد می شود، با توجه به این که پدیده اینوِرژن یا وارونگی دما یا هوا تقویت می شود، ممکن است افرادی که بیماری های تنفسی دارند، علائم شان تشدید شود.

دکتر طباطبایی در توضیح پدیده اینورژن (Inversion) می گوید: اگر شرایط به گونه ای باشد که هوای مجاور سطح زمین سردتر از سطوح بالایی باشد، آلودگی هایی که به صورت ذراتِ استنشاقی در هوا وجود دارند، نمی توانند متصاعد شوند و به سمت بالا بروند و نزدیک سطح زمین حبس می شوند. این آلودگی ها برای همه ضرر دارد و برای کودکان که قد کوتاه و وزن کمتر و سیستم ایمنی ضعیف تری دارند، ضرر بیشتری دارد.

این فوق تخصص بیماری های ریه کودکان درباره آسیب های آلودگی هوا برای کودکان این طور توضیح می دهد: آلاینده های متعددی در هوا وجود دارند و فعالند؛ ذرات معلق 2.5 میکرون، ترکیباتی مثل اُزُن (Ozone)، O، N2، S2، CO و SO2 همگی جزو مواد آلاینده به شمار می روند که می توانند جذب چشم های کودک شوند و حساسیت چشمی ایجاد کنند ، جذب سیستم اعصاب شوند و یادگیری را مختل کنند، منجر به خستگی مفرط کودک شوند. ناتوانی، بی حالی و عدم تمایل کودک به ورزش و بازی از نتایج وجود این ترکیبات در هوا هستند. همچنین یکی از مواردی که می تواند آلرژی را در افرادی که زمینه آن را دارند تشدید کند، همین آلودگی هوا است. از طرف دیگر، ارگان هایی مثل ریه، قلب و مغز در کودکان همچنان در حال رشد هستند و رشد این ارگان ها تسط عوامل مختلف ازجمله آلودگی هوا می تواند متاثر یا مختل شود.

دکتر طباطبایی تاکید می کند که آلودگی هوا برای همه کودکان ضرر دارد. نه فقط برای کودکانی که آسم و تنگی نفس و آلرژی دارند.

متخصصان، توصیه های زیادی برای مراقبت از کودکان در روزهای آلوده دارند که در این گزارش 11 توصیه و راهکار را مطرح می کنیم.

1. قبل از خروج از خانه، شاخص کیفیت هوا را بررسی کنید. اگر در وضعیت خطرناک (بالاتر از 150) است، کودک را بیرون نبرید مگر در موارد ضروری.

2. برای مراجعه به مطب پزشک، دندانپزشک یا تزریق واکسن، تا حد امکان ساعات بعدازظهر را انتخاب کنید و صبح ها نوبت نگیرید. چون صبح ها آلودگی بیشتر است.

3. خرید و کارهای بیرون از خانه را به ساعات گرم تر روز موکول کنید یا کودک را همراه تان نبرید.

4. زمان حضور کودک در فضای باز را به حداقل برسانید و سریع به خانه برگردید.

5. کودکان زیر 2 سال را در روزهای آلوده اصلاً بیرون نبرید، حتی با کالسکه یا در آغوش.

6. فعالیت بدنی و بازی کودکان در مدرسه در ساعات ابتدایی صبح کاهش یابد و ترجیحاً در ساعات دیرتر یا فضای سربسته انجام شود.

7. انتخاب مدرسه نزدیک به خانه می تواند میزان تماس کودک با آلاینده ها را کاهش دهد.

8. بردن کودک با موتورسیکلت یا در مسیرهای پرترافیک توصیه نمی شود. اگر اجبار است، از ماسک مناسب استفاده کنید و مسیر کم ترافیک انتخاب کنید.

9. همیشه یک بطری آب همراه کودک باشد و او را تشویق کنید در طول روز آب کافی بنوشد تا دفع سموم و اثرات آلاینده ها در بدنش کاهش پیدا کند.

10 هوای داخل خانه و مدرسه را جدی بگیرید؛ حتی در فضای بسته آلاینده ها می توانند بالا باشند. استفاده از فیلترهای هوا (HEPA) و تهویه مناسب، از سلامت ریه و سیستم ایمنی کودک محافظت می کند.

11. چند سالی است که خرید دستگاه تصفیه هوا برای خانه ها در بین خیلی از ایرانی ها رایج و متداول شده است. دستگاه هایی که ادعا می کنند در پاکسازی هوای خانه بسیار موثرند، اما متخصصان ریه و آلرژی می گویند این دستگاه ها هیچ تاثیری در تمیز کردن هوای خانه ندارند.

یادتان باشد آلودگی هوا صبح زود و شب ها بیشتر و در ظهر و عصر کمتر است. اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم، صبح ها (ساعت 6 تا 9) به علت وارونگی دما و ترافیک صبحگاهی آلودگی هوا زیاد است، ظهر (12 تا 15) به دنبال افزایش دما آلاینده ها کمتر می شوند و عصر و شب (از ساعت 18 تا 23) آلودگی ها مجددا افزایش پیدا می کند. اگر ساعت آلودگی ها را بدانید، نحوه مراقبت از کودک را هم یاد خواهید گرفت.