به نقل از اطلاعات بر اساس آمار منتشر شده ، سالانه حدود 127میلیون تن انواع مختلف محصولات کشاورزی در ایران تولید می شود که از این میزان تولید ، حدود 35تا 40در صد در مراحل مختلفی نظیر برداشت، حمل، انبارداری و مصرف نابود و دورریز می شود که تقریباً حدود 50میلیون تن از محصولات تولیدی را شامل می شود . این در حالی است که در اتحادیه اروپا با 27کشور عضو، حدود 90میلیون تن مواد غذایی دور ریز می شود.

از سویی دیگر آب تلف شده ناشی از ضایعات و دورریز محصولات کشاورزی در کشور ،سالانه معادل 20درصد از حجم تقریبی تمامی سدهای کشور بوده که این حجم آب معادل حجم آب شرب موردنیاز کل جمعیت 85میلیونی کشور در سال است.

نظر یک کارشناس

پروفسور هوشنگ قمرنیا از صاحب نظران برجسته حوزه آب کشور و استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه رازی، درباره چالش تلفات آب ناشی از هدر رفت و ضایعات محصولات کشاورزی در کشور می گوید: کش ایران، فلاتی است با اقلیم غالب خشک و نیمه خشک با بارندگی کم و توزیع نامناسب. ضمناً منابع آب سطحی و زیرزمینی کشور محدود است. طی سالیان مختلف توسعه کشاورزی بر اساس پتانسیل های واقعی آب وخاک کشور برنامه ریزی نشده و شعار اشتباه خودکفایی مسئولان در زمینه های مختلف باوجود کمبود و محدود پتانسیل های آبی کشور همچنان ادامه دارد. از طرفی اطلاع کافی از میزان آب مصرفی موردنیاز برای تولید همه محصولات برای اقدامات مدیریتی امری ضروری است.

از مسائل مهم دیگر این که باید مورد توجه مردم و مدیران و برنامه ریزان کشوری قرار گیرد همین موضوع و چالش تلفات تقریبی آب ناشی از هدر رفت محصولات کشاورزی از کاشت تا مصرف در کشور است که کمتر مورد توجه واقع شده است و هیچ نهادی پاسخگوی این هدر رفت سرمایه ملی نیست.

وی می افزاید: بر اساس آمار منتشرشده سالانه حدود 127میلیون تن انواع مختلف محصولات کشاورزی در ایران تولید و بر اساس تحقیقات به عمل آمده، از این میزان تولید محصولات کشاورزی حدود 35تا 40در صد در مراحل مختلفی نظیر برداشت، حمل، انبارداری و مصرف نابود و دورریز می شود که تقریباً معادل 50میلیون تن از محصولات تولیدی است که این مقدار برای27 کشور عضو اتحادیه اروپا جمعاً معادل 90میلیون تن گزارش شده است .

همچنین میزان تلفات مواد غذایی در کشورهای چین و هند هر کدام با جمعیتی حدود یک میلیارد و 300 میلیون نفر (15برابر ایران) معادل 91و 68میلیون تن و در ایالات متحده آمریکا برابر 19میلیون تن گزارش شده است. در مقایسه با حجم بسیار بالای تلفات مواد غذایی در کشور ما برای کشورهای ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلستان، روسیه، اسپانیا، و استرالیا، به ترتیب مقادیر تلفات مواد غذایی سالانه 8، 6، 5، 5،4، 3و 2میلیون تن گزارش شده است.

قمرنیا تاکید می کند: بر اساس اعلام سازمان خواروبار جهانی (فائو) و تحقیقات انجام شده در داخل در کشور مان، آبی معادل 11میلیارد مترمکعب در سال از طریق ضایعات محصولات کشاورزی تلف می شود.

میزان تلفات محصولات کشاورزی می تواند تأمین کننده غذای سالانه در حدود 15میلیون نفر را پوشش دهد. آب تلف شده ناشی از ضایعات و دور ریز محصولات کشاورزی در کشور معادل 20درصد از حجم تقریبی تمام سدهای کشور است. همچنین این حجم آب معادل حجم آب شرب موردنیاز کل جمعیت 85میلیونی کشور در سال است .

این کارشناس توضیح می دهد: آمار بسیار دقیقی از تعداد چاه های غیرمجاز و میزان برداشت آب از آن ها در کشور رسماً اعلام نشده است. با این وجود بر اساس آمار منتشر شده در اقصی نقاط کشور حدود 400هزار حلقه چاه غیرمجاز با حجم برداشت آبی معادل 8.4میلیارد مترمکعب گزارش شده است. حال اگر مقایسه ای انجام شود، تلفات آب ناشی از ضایعات کشاورزی در کشور بیش از 2 برابر برداشت آب از چاه های غیرمجاز در کل کشور است.

قمرنیا، درباره سیاست ها و راهکارهای کاربردی برای جلوگیری از تلفات آب تاکید می کند: به طور کلی تلفات ناشی از ضایعات کشاورزی با حجم تقریبی معادل 11میلیارد متر مکعب، تقریبا معادل حجم آب شرب مصرفی کل کشور است. همچنین میزان هدر رفت آب از شبکه های انتقال و توزیع کشور معادل مصرف سالانه بیش از 17میلیون نفر تلقی می شود؛ به عبارت دیگر اگر هدر رفت واقعی آب کنترل شود، زمینه تامین نیاز آب 20درصد از جامعه مهیا خواهد شد.

مصرف205 میلیون مترمکعب آب برای کشت هندوانه !

وی ادامه می دهد: رعایت نشدن الگوی کشت و نبود برنامه ای مدون و علمی برای کنترل آن ،سبب شده است تا در کشور کم آبی مانند ایران اکثر کشاورزان اقدام به کشت های پر مصرفی نظیر هندوانه و سایر محصولات آب بر کنند که تولید هر کیلوگرم آن ها به مصرف آبی معادل 300لیتر نیاز دارد.

سال 1400نزدیک به 913هزار تن هندوانه، یعنی حجم آبی معادل 228میلیارد لیتر آب برای تولید هندوانه در کشور مصرف شد. به عبارتی طی سال گذشته 228میلیارد لیتر آب مجازی از کشور ما به خارج از کشور صادر شد. این مقدار معادل 228میلیون مترمکعب یعنی بیش از حجم کل ذخیره سد کرج(205 میلیون مترمکعب) است که صرف آبیاری هندوانه صادراتی می شود.