رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: برای رسیدن به تحول در حکمرانی کشور باید ظرفیت مدیریت زنانه را در کشور آزاد کنیم.

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، «بابک نگاهداری» در نشست تخصصی لزوم سیاست‌گذاری جنسیت محور در حوزه آسیب‌های اجتماعی که امروز (شنبه 12 مهر 1404) با حضور «زهرا بهروز آذر» معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده، «زهرا خدادادی» رییس فراکسیون زنان مجلس و جمعی از محققان و پژوهشگران حوزه زنان در مرکز پژوهش‌های مجلس برگزار شد، گفت: یکی از محورهای تحول در کشور، مدیریت زنانه است و این حوزه فرصتی است که هنوز ظرفیت و انرژی آزاد نشده بسیاری دارد. اگر این فرصت و انرژی را درست درک کنیم، حتما می‌تواند یکی از ستون های اصلی تحول حکمرانی در کشور باشد.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، با بیان اینکه سیاستگذاری جنسیت محور یکی سیاست گذاری پیچیده است، تصریح کرد: سیاستگذاری در این زمینه ساده نیست. چرا که ملاحظات عرفی، مباحث شرعی و فقهی و همچنین مطالبات روز جامعه در آن دخیل هستند. پیدا کردن نقطه تعادل بین این سه مولفه، امر پیچپده ای است. بنابراین در این راه نباید خسته شد.

وی تصریح کرد: در عصر حاضر تاکید بر این نکته است که در حکمرانی هیچ مسئله ای برای همیشه حل نمی شود و هر پاسخی که به مشکلات داده شود خود آن پاسخ مسائل جدید ایجاد می کند. بنابراین به این کار هم نباید به صورت پروژه ای نگاه شود بلکه باید تلاش کنیم یک زیست بوم دائمی که همه ابعاد مسئله زنان را در بر بگیرد، ایجاد کنیم.

باید به دنبال مهندسی بومی برای ایجاد این زیست بوم دائمی باشید

نگاهداری اضافه کرد: باید به دنبال مهندسی بومی برای ایجاد این زیست بوم دائمی باشید تا همه اجزا این زیست بوم در تعامل با یکدیگر و به درستی با هم کار کنند. من از مجموعه صحبت ها اینگونه برداشت کردم که در جامعه زنان یک ذهنیت مشترک شکل گرفته و خیلی تعارض و اختلاف دیدگاهی وجود ندارد.

وی افزود: گلوگاه کار شما وقتی است که ذهنیت مشترک جامعه زنان بخواهد با ذهنیت نظام حکمرانی مواجه شود، چالش ها اینجا شکل می گیرد. اینجاست که آن زیست بوم دائمی به کمک شما می آید.

نگاهداری گفت: یک بخشی از ظرفیت حوزه زنان برای حل این چالش باید تمرکز بر تولید محتوا و ادبیات کارشناسی شود. زنان دانشگاهی و حوزوی باید با استفاده از ظرفیت اجتهاد پویا، بتوانند مسائل عرفی را با مسائل فقهی در کنار هم قرار دهند.

وی بیان داشت: بعد از تولید ادبیات، باید دست به ترویج این ادبیات زد. مباحث را باید در جامعه زنان بسط داد. بخش دیگر راهبری و کاربردی کردن مباحث است.

رییس مرکز پژوهش های مجلس یکی از نکات ضعف حوزه زنان، عدم انسجام کافی در شبکه و زیست بوم زنان در کشور دانست و گفت: آزمایشگاه حکمرانی برای حکمرانی جنسیت محور ایجاد کنید تا الگو ها و روش های جدید را محک بزنید.

وی با بیان اینکه الگوی مدیریت زنان باید شبکه ای باشد و نه هرمی، ادامه داد: وقتی شما مسائل را به راس هرم منتقل کنید کار جلو نمی رود بنابراین کارها باید را به صورت شبکه ای مدیریت کرد.

نگاهداری تاکید کرد: یک بخشی از این زیست بوم هم تصویر سازی جهانی است. کنشگر باشید و شخصیت های ارزنده به عرصه های جهانی بفرستید.

نگاهداری به آسیب شناسی حوزه زنان پرداخت و گفت: یکی از موضوعات دیگر لابی گری است. هر سیاستی برای موفق شدن و به تصویب رسیدن نیازمند لابی گری است. قاعده پیش بردن یک سیاست در یک میدان مبارزه لابی گری است. خانم ها توان لابی گری کمتری دارند. شاید به خاطر عفت و زنانگی که دارند باعث این امر شده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: رهبر معظم انقلاب الگویی را تحت عنوان الگوی سوم زن را مطرح کردند. ایشان در کنار نقش مادری به نقش آفرینی اجتماعی زن هم باور دارند. سران سه قوه هم بسیار با مسائل زنان و رفع دغدغه‌های آنان همراه هستند.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، با بیان اینکه حکمرانی پیچیده است اما توان و ظرفیت شبکه زنان هم بالا است، ادامه داد: مدیریت زنان به دلیل سلامت، ظرافت و جزیی نگری در برخی حوزه ها، از مدیریت مردانه موفق تر است. پس باید آن حوزه ها را شناسایی و ظرفیت ها حوزه زنان را به آن سمت هدایت کنید.

ساختار معاونت زنان متناسب با مطلبات گسترده زنان نیست

زهرا بهروز آذر نیز در این نشست بیان کرد: ما در دنیا جزو معدود کشورهایی هستیم که موضوع زنان و خانواده در قانون اساسی مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است. در اصل 10 قانون اساسی تاکید شده که خانواده اصلی ترین و بنیادی ترین نهاد اجتماعی است. همه قانون گذاری ها باید به نحوی باشد که به تشکیل و تقویت خانواده کمک کند.

معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده ادامه داد: در اصل 20 قانون اساسی هم مطرح می شود که همه مردم تحت حمایت یکسان قانون و مقررات قرار دارند. در اصل 21 هم اصل زنان است به صورت تخصصی درباره رفع موانع شکوفایی زنان اشاره شده و به طور خاص به زنان سرپرست خانوار اشاره شده است.

وی ادامه داد: در سیاست های کلی هم ما سیاست های کلی خانواده را داریم و در برنامه های توسعه هم به مسائل زنان توجه شده و در برنامه هفتم ما چند بند به زنان اختصاص پیدا کرده است. این نشان دهنده اهمیت خانواده برای حکمرانان کشور است.

بهروز آذر افزود: موضوعات زنان و خانواده در همه ابعاد زندگی جاری و ساری است. برای همین تلاش شده با ایجاد معاونت زنان و خانوده و مشاور زنان و خانواده دستگاه ها بیشتر مورد توجه قرار گیرد. اما این سازوکار فعلی با توجه به گستردگی حوزه زنان پاسخگو نیست.

وی توضیح داد: معاونت زنان ساختار بسیارکوچکی دارد و بیشتر ستادی است و بیشتر تمرکز بر کمک به اصلاح قوانین و نظارت است و ابزار اجرایی دیگری هم ندارد. در برنامه هفتم قید شده که ساختار معاونت زنان و مشاورین زنان و خانواده ارتقا پیدا کند اما ما متولی زنان و خانواده را کل مجموعه قوای سه گانه می دانیم.

معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده در بخش دیگری از سخنان خود بیان داشت: اگر ما می خواهم موضوعات مهم در کشور حل شود باید در سیاست گذاری خود به حوزه زنان توجه کنیم.

وی با اشاره به مشکل آلودگی هوا، گفت: در ظاهر این موضوع هیچ ربطی به حوزه زنان ندارد ولی در عمل و در مطالعات علمی اینگونه نیست. برای حل مشکل آلودگی هوا باید حمل و نقل عمومی راه اندازی شود و الگوی رفت و آمد زنان و مردان متفاوت است و ما در حمل و نقل عمومی باید به این الگو توجه کنیم.

بهروز آذر، در ادامه به بحث اشتغال زنان پرداخت و گفت: با توجه به افزایش تحصیلات دختران ایران اما در بازار کار مشارکت کمتری دارند. در اینجا هم الگوی اشتغال مردان و زنان متفاوت است بنابراین باید سیاستگذاری در این زمینه هم بر اساس جنسیت باشد.

وی ادامه داد: با یک نسخه واحد و یکپارچه نمی توانیم به مسائل زنان و مردان نگاه کنیم و حتی خود زنان هم بر اساس طبقه اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات و دیگر موارد متفاوت هستند و در سیاست گذاری باید به این تفاوت ها توجه کنیم.

معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده در پایان خاطر نشان کرد: تمام تلاش خود را به کار گرفتیم تا الزامات جنسیت را در سیاست گذاری وارد کنیم و بتوانیم قوانین موجود در حوزه زنان را با کمک مجلس عملیاتی کنیم.

توجه به حوزه زنان به معنی توانمند کردن جامعه است

زهرا خدادی رییس فراکسیون زنان و خانواده مجلس هم در این نشست با اشاره به اهمیت سیاست گذاری در حوزه زنان از منظر اجتماعی، علمی و فقهی گفت: وقتی این سخنان را می گویم برخی فکر می کنند ما بر اساسی دیدگاه های فمینیستی این مسائل را مطرح می کنیم در حالی که در دین خود بر در پیش گرفتن کرامت در مواجه با زنان تاکید شده است.

وی بیان داشت: نگاه ما این است که فرصت زندگی برابر و عادلانه در جامعه برای زنان و مردان باید فراهم شود.

وی سپس به معنا و مفهوم سیاست گذاری جنسیت محور اشاره کرد و گفت: این مفهوم به معنای توجه به نیازهای زنان و مردان و تفاوت این دو در سیاست گذاری ها است. این رویکرد به توانمندی زنان می انجامد و توانمندی زنان هم به نفع کل جامعه است.

وی با اشاره به نزدیک شدن به فصل بودجه سال آینده توضیح داد: تلاش دولت و مجلس برای کنشگری موثر در بودجه است تا اولویت های زنان مورد توجه قرار گیرد. البته به دلیل محدودیت های بودجه ای باید دست به اولویت بندی بزنیم تا منابع هدر نرود.

این نماینده مجلس با تاکید بر اهمیت نظارت پذیر بودن قوانین و شفافیت در مرحله اجرا، گفت: ما در تلاش هستیم ساختار معاونت زنان و مشاورین زنان و خانواده دستگاه ها را ارتقا بدهیم و ردیف بودجه مشخص برای این ها تعیین کنیم تا ما هم بتوانیم بر عملکرد این ها نظارت کنیم.

وی با اشاره به تعداد نمایندگان زن مجلس گفت: ما 14 نفر بیشتر نیستم و برای تحول در حوزه زنان نیازمند همراهی نمایندگان آقا هستیم. تا در سازوکار رای گیری مجلس بتوانیم اقدامات خود را به پیش ببریم.

انتقاد از عدم توجه کافی به جنسیت در سیاستگذاری‌های آسیب‌های اجتماعی

فاطمه محمدی، مدیر گروه آسیب‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نیز در این نشست با انتقاد از عدم توجه کافی به جنسیت در سیاست‌گذاری‌های حوزه آسیب‌های اجتماعی گفت: متأسفانه در ارائه خدمات به آسیب‌دیدگان اجتماعی، مسئله جنسیت را آنگونه که باید دخیل و پررنگ ندیده‌ایم و سیاست‌گذاری‌مان را بر همین مبنا پیش نبرده‌ایم.

مدیر گروه آسیب‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به مشکل بودجه‌ریزی در این حوزه افزود: ما در تخصیص اعتبار و بودجه‌ریزی به هیچ وجه جنسیت را در نظر نگرفته‌ایم. وقتی می‌گوییم بودجه آسیب‌های اجتماعی، حتی در تفسیر و اجرا باز هم تفکیک اعتباری نداریم.

محمدی خطاب به مسئولان سازمان امور اجتماعی تأکید کرد: خواهش من این است که امسال تعامل مؤثری با هم داشته باشیم و این موضوع را کاملاً تفکیک کنیم تا بتوانیم به کاهش این چرخه معیوب کمک کنیم.

وی با اشاره به ناکارآمدی خدمات فعلی هشدار داد: خدماتی که ارائه می‌کنیم اصلاً در مسیر توانمندسازی زنان نیست. مسئله اصلی ما در آسیب‌های اجتماعی، عدم توانمندی فرد آسیب‌دیده است، اما خدمات فعلی صرفاً به نگهداری موقت افراد محدود شده است.

این مقام مسئول با بیان مثال‌های عینی هشدار داد: ما مواردی داریم که 5 بار، 10 بار و حتی 20 بار به این چرخه معیوب بازمی‌گردند. یعنی فرد به مراکز ماده 16 بازمی‌گردد. این نشان می‌دهد کل چرخه ما ناتوان است و ما برنامه‌ای برای حوزه توانمندسازی نداشته‌ایم.

محمدی از آماده‌سازی گزارش‌های سیاستی مفصل خبر داد و گفت: پژوهش‌های ما کاملاً مسیر ریل‌گذاری را می‌تواند برای مسئولان مشخص کند. قطعاً برخی قوانین نیاز به اصلاح دارند و شاید نیاز باشد تغییراتی ایجاد کنیم و جنسیت را به عنوان ملاک اصلی در نظر بگیریم.

وی به تفاوت‌های بنیادین در آسیب‌شناسی جنسیتی اشاره کرد و افزود: در موضوع آسیب‌های اجتماعی، یک زن معتاد متجاهر، یک زن خیابانی و یک زن آسیب‌دیده، دنیای کاملاً متفاوتی از مردان دارد و حوادثی که برایش اتفاق می‌افتد، به مراتب سخت‌تر از مردان است.

مدیر گروه آسیب‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان با اشاره به تجارب ارزشمند خانم دکتر صدر، از ایشان دعوت کرد تا در حد 5 دقیقه به بیان نقطه نظرات و راهکارهای خود بپردازند.‎

زنان زندانی پس از آزادی، هیچ راهی جز بازگشت به چرخه آسیب ندارند

فرحناز خسروشاهی، مشاور امور زنان و خانواده قوه قضاییه، در این نشست با بیان اینکه ما بیش از هزار خانم قاضی در کشور داریم و پرسنل زن زیادی داریم زیرا لازم است بانویی بتواند مسائل و مشکلات و نیازهای بانوان را به بالاترین مقام قضایی منتقل کند.

خسروشاهی با اشاره به ظرفیت‌های قانونی موجود گفت: ما در بعد قانون‌گذاری، قانون در حوزه زنان کم نداریم. مثلا در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، تسهیلات زیادی در نظر گرفته شده است اما اعتقادم این است که ما در بحث اجرا ضعیف عمل می‌کنیم.

وی با بیان مثال‌های عینی از مشکلات اجرایی افزود: زنان زندانی پس از آزادی، هیچ راهی جز بازگشت به چرخه آسیب ندارند.

مشاور امور زنان قوه قضاییه با هشدار درباره وضعیت زنان آسیب‌دیده، گفت: ما مواردی داریم که 6 ماه بعد دوباره در زندان هستند. وقتی می‌پرسیم چرا، می‌گویند: کجا بروم؟ خانواده‌ام ترکم کرده، همسرم طلاقم داده، بچه‌هایم رهایم کرده‌اند.

وی راه‌حل این مشکل را پیگیری کانالیزه زنان آسیب‌دیده دانست و تصریح کرد: باید از همان لحظه خروج از زندان، به صورت کانالیزه آنان را به مراکز حرفه‌آموزی هدایت کنیم. نیاز به مددکار اجتماعی، مشاور و روانشناس دارند. باید شغلی برایشان ایجاد کنیم.

خسروشاهی با انتقاد از سیستم مشاوره فعلی گفت: ما امروز مشاوره را 5-10 جلسه گذاشته‌ایم. اما آیا مشاور 24 ساعته خانواده داریم؟ همانطور که پزشک خانواده داریم، نیاز به مشاور خانواده شبانه‌روزی داریم.

وی با اشاره به ظرفیت‌های علمی کشور گفت: در دانشگاه الزهرا خانم‌های مجتهده زیادی در مقطع دکترا و فوق دکترا داریم. اگر در دادگاه خانواده مشاور مذهبی، روانشناس و مددکار داشته باشیم، آمار طلاق روز به روز زیاد نمی‌شود.

هیچ کشوری به اندازه ایران به زنان و جایگاه آنان توجه نداشته است

فاطمه بهرام‌آبادیان، روان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه نیز در این نشست در سخنانی مبسوط به تشریح چالش‌های حوزه زنان در عرصه‌های بین‌المللی و داخلی پرداخت. وی با اشاره به زمینه‌های فعالیت خود در سطح ملی و بین‌المللی، تأکید کردند: متأسفانه شاهد آن هستیم که کوچکترین فرصت‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی با بیان جزییات مشکلات موجود در عرصه بین‌الملل افزود: در چند سال اخیر، حتی اجازه حضور در برخی عرصه‌های بین‌المللی مانند نیویورک از ما سلب شده است. این امر نشان‌دهنده خلاء جدی در ارائه گزارش‌های دقیق و مستند از فعالیت‌های انجام‌شده در کشور است.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل متحد تشریح کرد: این کمیته ابتدا با مأموریت دو ساله و با تمرکز بر امور زنان تشکیل شد، اما در نشست مارس نه تنها تمدید شد، بلکه دامنه آن به تمامی امور جامعه گسترش یافت. این کمیته ابعاد فراطبعی‌ای یافته و اکنون بر سیاست‌ها و برنامه‌های کلان متمرکز شده است.

وی در ادامه با اشاره به حذف ایران از کمیسیون مقام زن، تأکید کرد: هیچ کشوری به اندازه جمهوری اسلامی ایران به زنان و جایگاه آنان توجه نداشته است. حتی کشورهایی که ادعای پیشرفت دارند، در عمل با تبعیض‌های جنسیتی گسترده‌ای روبرو هستند، اما با بهره‌گیری از رسانه‌های قدرتمند، تصویری مطلوب از خود ارائه می‌دهند.

بهرام‌آبادیان در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح دقیق وضعیت آسیب‌های اجتماعی پرداختند و اظهار داشت: در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی با محوریت اعتیاد، اگرچه آمارها حاکی از آن است که تنها 10 درصد از جمعیت آسیب‌دیده را زنان تشکیل می‌دهند، اما این امر به معنای عدم نیاز به برنامه‌ریزی تخصصی برای این قشر نیست.

وی با اشاره به جزییات مشکلات مراکز حمایتی افزود: متأسفانه مراکز تخصصی برای پذیرش زنان آسیب‌دیده - بدون برچسب‌زنی و با حفظ کرامت و محرمانگی - بسیار محدود است. مراکز کاهش آسیب اعتیاد که قبلاً فعال بودند، به دلایل مختلف از جمله مشکلات بودجه‌ای، تقریباً تعطیل شده‌اند.

عضو هیات علمی دانشگاه با تأکید بر وضعیت نوجوانان دختر گفت: جمعیت نوجوانان دختر حدود 8 تا 10 میلیون نفر است و متأسفانه مراکز تخصصی برای این قشر بسیار اندک است. وقتی نوجوانی دچار آسیب می‌شود، مراکز حمایتی زیر 18 سال تقریباً وجود ندارند.

وی در پایان با تشریح ضرورت تصویب قانون حمایت از زنان در برابر خشونت، خاطرنشان کرد: خشونت یک مفهوم علمی و تخصصی در روان‌شناسی است و تعاریف مشخص و دقیقی دارد - اعم از کلامی و غیرکلامی. اجازه ندهید به بهانه اختلاف نظر، این قانون مهم مسکوت بماند. زنان ایران - به‌ویژه در شهرهای کوچک و مناطق محروم - به این حمایت قانونی نیاز فوری دارند.