به نقل از اقتصاد نیوز ، بازگشت تحریم های شورای امنیت، چقدر زمینه ساز فشار معیشتی و اقتصادی بر مردم خواهد شد؟ سوالی که با یحیی آل اسحاق، اقتصاددان و عضو اتاق ایران در میان گذاشتیم.او ضمن تاکید براینکه اثر روانی اسنپ بک را نمی توان نادیده گرفت، می گوید؛ از شش قطعنامه شورای امنیت، تنها براساس یک قطعنامه این احتمال وجود دارد بررسی کالاهای وارداتی به ایران مسئله ایجاد کند یا بعضی کشورها از حمل کالا خودداری کنند. از این زاویه بالاخره اسنپ بک اثری خواهد داشت.

این تحلیلگر اقتصادی می گوید؛ در شرایط فعلی کشور که ویژه است، باید وحدت فرماندهی از نظر مدیریتی داشته باشیم؛ الان وقت دستور و اجرا هست نه وقت جر و بحث و اختلاف سلیقه.

آقای آل اسحاق! مکانیسم ماشه فعال شد و روند بازگشت تحریم های شورای امنیت کلید خورده است. این تحریم ها از نگاه شما کدام قشر را بیشتر هدف خواهد گرفت؟

اسنپ بک در واقع شش مصوبه پیشین را عملیاتی می کند. هیچ یک از این شش مورد مربوط به امور عمومی مردم نیست و بیشتر در حوزه های نظامی، کالاها و محصولات نظامی است. فقط یک مورد وجود دارد که اجازه می دهد کشورهایی که می خواهند به ایران کالا صادر کنند، اگر بخواهند، محموله ها یا حمل هوایی و زمینی را می توانند بازرسی کنند. این احتمال وجود دارد بررسی کالاهای وارداتی به ایران برای برخی ها مسئله ایجاد کند یا بعضی کشورها از حمل کالا خودداری کنند. از این زاویه بالاخره اسنپ بک اثری خواهد داشت.

البته اثر روانی این موضوع قطعی است. یعنی نمی توان گفت اسنپ بک هیچ اثری ندارد و حرف درستی نیست. مکانیسم ماشه یک اثر روانی در اقتصاد دارد و برخی معاملات به ویژه در حوزه های مالی و ارزی تحت تأثیر قرار می گیرد اما اثر آن به اندازه ای که بزرگنمایی می شود نیست. در رابطه با کالا، فقط کالای نظامی و مسائل مربوط به آن تحت تأثیر قرار می گیرد.

نکته مهم این است که بیشتر این تحریم ها را آمریکا همین حالا هم با شدت اجرا می کند. یعنی همین الان هم در جریان است و اقدام جدیدی در اصل اتفاق نیفتاده است. اگر بخواهم با یک ضرب المثل عامیانه توضیح بدهم: در فضایی که شتر ارزش واقعی خود را ندارد، بارکش هایی مثل الاغ هم وزن چندانی نخواهند داشت. یعنی وقتی آمریکا بخش اصلی تحریم ها را اعمال کرده، بقیه موارد اثر چندانی ندارد و این تحریم ها در دل تحریم های قبلی رفته است. در واقع اگر آمریکا صد واحد فشار وارد کند، این اقدامات جدید شاید 10 تا 15 واحد هم فشار وارد کند؛ یعنی اندازه اثر آن همین حدود است.

البته این سخن به معنای خوش بینی نیست. همان اثر روانی روی جامعه و به ویژه روی کالاهای اساسی و نرخ ارز تأثیر گذاشته است. اما این طور نیست که همه چیز را به هم بریزد. دولت و مسئولان باید هوشیار باشند و در نظر بگیرند که شرایط عادی نیست. مدیریت شرایط عادی با شرایط غیرعادی در حوزه اقتصاد تفاوت دارد. حاکمیت در همه حوزه ها به ویژه در اقتصاد باید با طرح ها و دستورالعمل هایی فراتر از رویکردهای معمول عمل کند.

در این باره مثالی از تجربه مان در اتاق ایران می زنم. در رابطه با عراق، همان طور که همیشه در فصل های خاص شاهد هستیم به دلیل رسیدن محصولات کشاورزی داخلی، عراق محدودیت هایی برای واردات کالاهای کشاورزی ایجاد می کند.امسال هم طبق روال 40 قلم کالا را شامل تعرفه یا ورود ممنوع کرده است. این رویه همیشه وجود داشته و ارتباطی به فشارهای آمریکا ندارد. حتی برای کشورهایی که به عراق کالا صادر می کنند، دستور یکسان صادر شده است اما برخی رسانه ها اعلام کرده اند که عراق در راستای اسنپ بک، تعرفه ها را برای ایران بالا برده است.

در خود ایران هم بارها پیش آمده که برای تنظیم بازار، گندم، برنج یا دیگر کالاها واردات را ممنوع یا آزاد کنیم. این جزیی از نظام مدیریت تجاری کشورهاست. متاسفانه برخی رسانه ها این مسئله را به سیاست های آمریکا ربط دادند، در حالی که چنین نیست. یا در همین شرایط به جای اینکه تسهیلات بیشتری در نظر گرفته شود، تعزیرات بیشتری در نظر گرفته می شود. یعنی مثلاً اگر نرخ مالیات بر صادرات 10 درصد است، آن را 20 درصد کنیم. در حالی که 15 کشور همسایه ما حدود 1200 میلیارد دلار واردات دارند و گاهی صادرات شان به 2 هزار یا 2500 میلیارد دلار هم می رسد. ما الان می توانیم بخش زیادی از نیازهای خود را از طریق همین کشورها تأمین کنیم؛ چه در صادرات و چه در واردات و حتی تأمین ارز.

یکی از روش هایی که می توان در شرایط فعلی استفاده کرد، تهاتر و تسهیل صادرات و واردات با کشورهای همسایه است. ما تجربه موفقی هم داشته ایم؛ مثلاً زمانی برای عراق و افغانستان استثنائاتی در تعهدات ارزی قائل شدیم. حالا هم وقت آن است که چنین تسهیلاتی ایجاد شود؛ این موضوع می تواند به ساماندهی واردات و صادرات کمک کند.

در موضوع مکانیسم ماشه، یک شوک اولیه اقتصادی از سوی تحلیلگران پیش بینی می شود ولی در دراز مدت فکر می کنید چطور باید از این شوک خارج و به سمت مقاوم سازی اقتصاد رفت؟ بستر آن فراهم است؟

اولین اثر مکانیسم ماشه روی نرخ ارز است که قیمت ارز را بالا می برد و انتظارات تورمی ایجاد می کند اما بعد از مدتی چون واقعیت ها چیزی نیست که آسمان ریسمان شود، قیمت ها دوباره سر جای خود بر می گردد.

نکته مثبت این است که دو کشور مهم یعنی چین و روسیه رسماً اعلام کردند که در هیچ موردی این تحریم ها را اجرا نمی کنند. بخش عمده واردات و صادرات ما نیز با این کشورها و بیش از 70 تا 80 درصد مبادلات مان با چین است؛ بنابراین تغییر جدی در روابط اقتصادی مان با آنها ایجاد نمی شود. تقریبا همه نیازهای ما از کالا گرفته تا دانش و مواد اولیه و خط تولید از چین می توانیم بگیریم.

باید در نظر داشت اگر با دید ملی نگاه کنیم، بله مشکلاتی است اما وقتی از بیرون به کشور حمله می شود، اگر خسارتی باشد متوجه کل کشور است، نه یک حزب یا گروه خاص. بنابراین همه باید دست به دست هم دهند و مانند روزهای جنگ با وحدت عمل کنند.

راهکارهای پیش روی دولت برای افزایش تاب آوری اقتصادی مردم و جلوگیری از شوک معیشتی به مردم در این دوران چیست؟ خصوصا که در چند سال اخیر هم فشارهای معیشتی به مردم افزایش یافته است...

ابتدا باید وحدت فرماندهی از نظر مدیریتی داشته باشیم؛ الان وقت دستور و اجرا هست نه وقت جر و بحث و اختلاف سلیقه. ما در جنگ تحمیلی هشت ساله تجربه ای موفق داشتیم. کالاهای مورد نیاز مردم را به سه دسته تقسیم کردیم: کالاهای حساس مثل برنج، روغن و گوشت، کالاهای ضروری مثل لاستیک، لوازم التحریر و کالاهای عادی.

با موافقت همه دست اندرکاران، تأمین و توزیع کالاهای ضروری به هر قیمتی انجام شد و زنجیره تامین، ذخیره سازی و توزیع تا رسیدن به دست مردم به هر قیمتی کامل شد.

الان هم باید همین سیاست با ابزارهای نوین پیاده شود. ما ذخایر استراتژیک داریم که باید به درستی مدیریت شوند. ابزارهای هوش مصنوعی و سیستم های اطلاعاتی نیز می توانند کمک کنند، در حالی که آن زمان با جدول کشی و آمارگیری این کارها را می کردیم. بانک مرکزی امکانات کافی دارد و اعلام کرده است 17 میلیارد دلار کالای اساسی و دارو ثبت سفارش کرده است.

به موضوع کالاهای اساسی و دارو اشاره کردید، تجربه نشان داده کوچک ترین اختلال در دسترسی به دارو، انرژی و کالاهای اساسی بلافاصله به نارضایتی اجتماعی منجر می شود. دولت با چه دست فرمانی باید حرکت کند که مسیر برای اعتراضات باز نشود؟

همان طور که گفتم، در شرایط غیرعادی باید وحدت فرماندهی برقرار شود. وقتی مردم برای خرید برنج یا روغن به مغازه می روند و قیمت ها سر به فلک کشیده، دیگر شعار و وعده کارساز نیست. آنچه اهمیت دارد ، عمل است. دولت باید تضمین کند که کالاهای اساسی با قیمت مناسب به دست مردم برسد. واقعیت ها با شعارها قابل قیاس نیست.

هر چه با شعار به مردم بگوییم قرارم این است که برای کالاهای اساسی تلاش کنم، اما وقتی برنج 300 هزار تومان می شود، همه این حرف ها به هوا می رود. وقتی لوبیا چیتی کیلویی 400 هزار تومان می شود دیگر شعار کارساز نیست. چند دقیقه پیش از این که با شما مصاحبه کنم یک فقیر آمد و از من کمک خواست. من می خواستم به او نقدی کمک کنم اما به من گفت این پول مشکل من را حل نمی کند، به من یک مشت لوبیا چیتی بده!

بنابراین تامین لوبیا چیتی و برنج و روغن سخت نیست. آقای فرزین هم که 17 میلیارد دلار ارز کالاهای اساسی می دهد که با این قیمت برنج و لوبیا چیتی باید 60 هزار تومان بشود. نمی شود هم چوب را بخورید هم پیاز را. هم ارز 28 هزار تومانی به کالاهای اساسی اختصاص یابد هم مردم فقیر بیایند دم در و طلب یک مشت لوبیا چیتی کنند.