به نقل از ایسنا، قنات تاریخی نبادان در ابرکوه یزد که قدمتش به پیش از اسلام می رسد و در سال 1397 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، این روزها در کانون یک مناقشه جدی قرار دارد. این قنات که طول آن بیش از 11 کیلومتر است و در مسیر خود از چهار آسیاب، یک سرداب، یک یخچال و باغ های بی شماری عبور می کند، منبع اصلی آب سرو ابرکوه ـ یکی از قدیمی ترین موجودات زنده جهان ـ به شمار می رود.

با این حال، کمتر از یک سال پیش در جلسه ای با حضور مسئولان امور آب ابرکوه، هیأت امنای قنات و بهره برداران محلی، فوت قنات نبادان را اعلام کردند.

گفته می شود خشکاندن مظهر قنات نبادان، نتیجه اقدامی بود که طی آن، کشاورزان به جای لایروبی و احیای مسیر سنتی قنات، با نصب موتور پمپ روی مادر چاه، آب را از سفره برداشت کرده و سپس با لوله کشی به زمین های کشاورزی منتقل کردند. بهانه این بود که آب قنات به دلیل تبخیر و فرونشست، به طور کامل به کشاورزان نمی رسید. این روند باعث شد مظهر قنات خشک شود، هرچند آب، همچنان در مادرچاه جریان دارد.

کارشناسانی همچون محمدحسین گلستانی پور، کنشگر میراث فرهنگی ابرکوه، و ذات الله نیکزاد، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی اعلام فوتی نبادان را اشتباهی بزرگ می دانند و تأکید می کنند که قنات هنوز زنده است و می توان با لایروبی و مرمت مسیر، جریان آب را دوباره برقرار کرد . همچنین نیکزاد هشدار داده است که حذف قنات از مدار آبیاری به معنای حذف سنت های کهن مدیریت آب در ایران است و به نابودی یک سازه تاریخی و فرهنگی منجر خواهد شد.

اما در واکنش به نگرانی ها، محمدرضا فلاحتی، معاون میراث فرهنگی استان یزد، با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی به دنبال احیای قنات نبادان است ، به ایسنا گفت: این قنات سال ها برای آبیاری سرو کهنسال منطقه مورد استفاده قرار می گرفت، اما در دهه 90 فوت آن اعلام شد. در آن زمان، آبی که در مسیر قنات جریان داشت، در واقع آب چاه بود؛ چرا که آب قنات بسیار کم شده بود و برای جبران کمبود، کشاورزان آب کشاورزی را نیز به آن اضافه می کردند.

او ادامه داد: تا چند سال پیش، کشاورزان به دلیل اینکه آب چاه هدر می رفت و میزان آن زیاد بود، آب را از مسیر قنات خارج کرده و داخل لوله انداختند. این موضوع اکنون از طرف ما در حال پیگیری حقوقی است و ان شاءالله جلساتی با جهاد کشاورزی و آب منطقه ای خواهیم داشت تا برای احیای دوباره قنات اقدام شود.

معاون میراث فرهنگی استان یزد با تاکید بر اینکه در مادرچاه قنات همچنان آب وجود دارد، گفت: لازم است روی مادرچاه کار شود و کل مسیر قنات احیا شود. ما پیگیر هستیم که این جلسات برگزار شود و اعتبارات لازم هم از سوی جهاد کشاورزی و میراث فرهنگی پیش بینی شود تا بتوانیم این قنات را دوباره زنده کنیم.

فلاحتی درباره پرونده حقوقی این موضوع نیز توضیح داد: یک دوره ای آب چاه به جای آب قنات استفاده شد و بعد هم از مسیر قنات خارج کردند. این موضوع در حال پیگیری است. البته با توجه به اینکه آب چاه متعلق به کشاورزان است، احتمال دارد بحث حقوقی به نتیجه نهایی نرسد، اما ما همچنان پیگیر هستیم. موضوع اصلی برای ما احیای قنات است، چون چه آب چاه داخل قنات باشد و چه داخل لوله، قنات در عمل احیا نمی شود. هدف این است که روی مادرچاه کار شود تا خود قنات دوباره زنده شود.

او با اشاره به راهکارهای موجود برای احیای قنات، تاکید کرد: نیاز است روی مادرچاه جدید کار شود، مسیر بازسازی شود و به تدریج دوباره به آب دهی برگردد.

فلاحتی در پایان از برگزاری جلسات مرتبط در آینده نزدیک خبر داد و افزود: پیگیری می کنیم که ظرف یک ماه آینده این جلسات در شهرستان برگزار شود. با مدیر شهرستان ابرکوه و همچنین فرمانداری هماهنگ خواهیم کرد تا روند جدی تر پیگیری شود.