نان همواره قوت غالب ایرانیان بوده و روزانه بیش از 40 درصد کالری مصرفی خانوارها از این محصول تأمین می‌شود. به همین دلیل دولت سالانه بیش از 250 هزار میلیارد تومان یارانه نان پرداخت می‌کند. با این حال، همچنان نارضایتی‌های زیادی از سوی نانوایان و مصرف‌کنندگان وجود دارد. پرسش اصلی این روزها این است: آیا نان به طرح کالابرگ الکترونیک اضافه خواهد شد و برای برخی دهک‌ها رایگان می‌شود؟

نانوایان می‌گویند با وجود دریافت آرد یارانه‌ای، هزینه‌های روزانه آن‌ها بسیار بالاست.

درآمد روزانه یک نانوایی بربری حدود 4.7 میلیون تومان است اما نزدیک به 4.5 میلیون تومان آن فقط صرف حقوق کارگران می‌شود.

افزایش شدید اجاره‌بها، آب، برق و گاز عملاً سودی برای نانوایان باقی نگذاشته است.

از خردادماه نیز دولت کمک‌هزینه جبرانی نانوایان را پرداخت نکرده و همین مسئله بحران را تشدید کرده است.

از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان نیز از کاهش کیفیت نان دولتی و حتی کاهش وزن چانه‌ها ناراضی‌اند. بنابراین کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که دولت به‌جای یارانه مستقیم به نانوایان، یارانه را به شکل کالابرگ الکترونیک نان به مصرف‌کنندگان بدهد.

رییس اتحادیه نانوایان سنتی تهران اعلام کرده است که دولت می‌تواند نان را برای دهک‌های اول تا سوم جامعه رایگان کند. به این ترتیب:

خانوارهای کم‌درآمد نان رایگان دریافت می‌کنند.

دهک‌های متوسط نان را با قیمت دولتی خواهند گرفت.

دهک‌های پردرآمد می‌توانند نان آزاد بخرند یا از یارانه استفاده نکنند.

این روش می‌تواند هم عدالت اجتماعی را افزایش دهد و هم جلوی سوءاستفاده و قاچاق آرد را بگیرد.

اگر نان وارد طرح کالابرگ الکترونیک شود:

دولت به هر خانوار سهمیه مشخص نان تخصیص می‌دهد.

این سهمیه به‌صورت اعتبار در کارت یارانه یا کالابرگ شارژ می‌شود.

خانوارها هنگام خرید نان از نانوایی‌ها، هزینه را از اعتبار یارانه‌ای پرداخت می‌کنند.

در این مدل، نانوایان می‌توانند آرد را از بازار آزاد تهیه کنند اما مشتری همچنان نان یارانه‌ای دریافت می‌کند.

بسیاری از مردم گلایه دارند که نان دولتی زود بیات می‌شود. دلایل این موضوع:

رطوبت بالای آرد در ایران که با استاندارد جهانی فاصله دارد.

کاهش سهمیه آرد و استفاده از کارگران غیرماهر به دلیل دستمزد پایین.

ترکیب گندم داخلی با کیفیت پایین‌تر نسبت به گندم وارداتی.

با اجرای کالابرگ و امکان خرید آرد آزاد توسط نانوایان، انتظار می‌رود کیفیت نان سنتی و حتی صنعتی بهبود یابد.

تفاوت قیمت آرد یارانه‌ای و آزاد بسیار زیاد است:

هر کیسه آرد یارانه‌ای: حدود 60 هزار تومان

هر کیسه آرد آزاد: بیش از 1.2 میلیون تومان

این اختلاف باعث قاچاق گسترده آرد به کشورهای همسایه شده است. با یکسان‌سازی قیمت آرد در قالب کالابرگ، انگیزه قاچاق کاهش می‌یابد و فساد موجود در سیستم کمتر می‌شود.

امروز بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مشغله یا تغییر ذائقه، از نان‌های صنعتی بسته‌بندی استفاده می‌کنند. این گروه تاکنون از یارانه نان محروم بوده‌اند. در طرح جدید، پیشنهاد شده که نان صنعتی نیز در کنار نان سنتی وارد کالابرگ شود تا همه اقشار جامعه امکان استفاده از یارانه نان را داشته باشند.

مصر: دولت کارت الکترونیکی در اختیار مردم قرار داده و هر خانوار سهمیه مشخص نان دریافت می‌کند.

ترکیه: شهرداری‌ها نان یارانه‌ای را در فروشگاه‌های مشخص عرضه می‌کنند.

ایران (1389-1392): آزادسازی قیمت نان مصرف را کاهش داد اما باعث رقابت نانوایان برای کیفیت بیشتر شد.

الگوی ایران می‌تواند ترکیبی از این تجربیات باشد تا هم مصرف‌کننده راضی باشد و هم قاچاق آرد کاهش یابد.

اجرای کالابرگ نان چالش‌هایی هم دارد:

زیرساخت الکترونیکی ناکافی در برخی نانوایی‌ها.

احتمال کمبود آرد در صورت مدیریت نشدن بازار آزاد.

نیاز به نظارت جدی برای جلوگیری از سوءاستفاده نانوایان یا دلالان.

فشار مالی سنگین بر بودجه دولت برای پرداخت یارانه.

هنوز زمان دقیق اجرای طرح مشخص نشده است. اما کارشناسان می‌گویند:

اگر دولت از پاییز 1404 این طرح را آغاز کند، می‌تواند در مرحله نخست برای دهک‌های پایین اجرا شود.

در مراحل بعدی، نان صنعتی نیز مشمول یارانه خواهد شد.

اجرای کامل طرح نیازمند تصویب و تأمین بودجه در دولت و مجلس است.

نان به عنوان اصلی‌ترین کالای اساسی مردم ایران، احتمالاً به زودی وارد کالابرگ الکترونیک خواهد شد. این اقدام:

می‌تواند نان را برای دهک‌های پایین کاملاً رایگان کند.

کیفیت نان را افزایش دهد و قاچاق آرد را کاهش دهد.

عدالت یارانه‌ای را در کشور گسترش دهد.

با این حال، موفقیت این طرح به پایبندی دولت به تعهدات مالی و نظارت دقیق بر اجرای آن بستگی دارد. اگر این شرایط فراهم شود، مردم ایران به‌ویژه دهک‌های کم‌درآمد می‌توانند امیدوار باشند که نان باکیفیت و حتی رایگان همیشه بر سفره‌هایشان باشد.