یک متخصص ارتوپدی می‌گوید: هر یک کیلوگرم وزن اضافه، معادل 4 کیلوگرم فشار بیشتر روی زانوهاست.

به گزارش خبرآنلاین، آرتروز که همیشه به‌ عنوان "بیماری سالمندان" شناخته می‌شد، حالا به دلایلی مثل کم‌تحرکی، اضافه‌وزن و سبک زندگی نامناسب، جوانان کشور را هم درگیر کرده است. به خصوص ناحیه زانو را.

همشهری در خبری نوشت:آمارها می‌گویند شیوع آرتروز زانو در ایران بین 15.5 تا 20 درصد و عددی نگران‌کننده است؛ رقمی بالاتر از میانگین جهانی و هشداری جدی برای سلامت جامعه.

شیوع آرتروز در ایران

آرتروز یا همان ساییدگی مفاصل، یک بیماری خاموش و پیش‌رونده است که به‌تدریج غضروف مفاصل را تخریب می‌کند و باعث درد، سفتی و محدودیت حرکتی می‌شود. به گفته کارشناسان افزایش ساییدگی مفصل، صدمه دیدن غضروف، اضافه وزن، انحراف زانو و برخی عفونت‌ها می‌توانند آغازگر این بیماری باشند.

این عارضه می‌تواند هر مفصلی را درگیر کند، اما برخی مفاصل به دلیل تحمل وزن یا استفاده زیاد، بیشتر درگیر می‌شوند. مثل زانوها، لگن، ران‌ها، ستون فقرات (بخش پایین کمر)، مفاصل کوچک دست‌ها و انگشت‌ها به خصوص شست دست و انگشت بزرگ پا. گردن هم می‌تواند درگیر آرتروز شود اما میزان شیوع آن نسبت به مفاصل یادشده کمتر است.

شیوع آرتروز به‌خصوص آرتروز زانو در ایران آمار قابل توجهی دارد. گزارش‌ها شیوع آرتروز زانو در کشور را بین 15 تا 20 درصد اعلام کرده‌اند.

این آمار با توجه به جمعیت جوان کشورمان، هشداری جدی برای آینده سلامت جامعه محسوب می‌شود. در حالی که در کشورهای پیشرفته میزان شیوع آرتروز زانو حدود 13 درصد است، آمار بالاتر در ایران نشان‌دهنده تأثیر عوامل محیطی و سبک زندگی بر بروز این بیماری است.

چرا مفصل‌ها ساییده می‌شوند؟

آرتروز، یک بیماری چندعاملی است که مجموعه‌ای از دلایل در بروز و پیشرفت آن نقش دارند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غضروف محافظ انتهای استخوان‌ها در مفاصل به مرور زمان تحلیل می‌رود. در این حالت، استخوان‌ها روی هم ساییده می‌شوند و همین باعث درد، تورم و کاهش دامنه حرکتی فرد می‌شود. موسی رییسی، متخصص ارتوپدی درباره دلایل بروز آرتروز بیان می‌کند: «افزیش سن، اضافه وزن و چاقی، جنسیت، نداشتن فعالیت بدنی، آسیب‌های مفصلی، سبک زندگی نامناسب و البته سابقه ژنتیکی و خانوادگی مهم‌ترین دلایل و عوامل خطر بروز آرتروز هستند.»

او توضیح بیشتری درباره این عوامل می‌دهد: «با بالا رفتن سن، فرسودگی طبیعی مفاصل آغاز می‌شود و احتمال ابتلا افزایش می‌یابد. اضافه وزن و چاقی هم فشار مضاعفی بر مفاصل تحمل‌کننده وزن وارد می‌کند. مثل زانوها و لگن. هر یک کیلوگرم اضافه وزن، معادل 4 کیلوگرم فشار بیشتر روی زانوها است.»

رییسی می‌گوید: «زنان به خصوص بعد از 50 سالگی و تجربه یائسگی بیشتر از مردها در معرض ابتلا قرار دارند و همان طور که گفتم، سابقه ژنتیکی و خانوادگی هم نقش مهمی در استعداد ابتلا دارد.»

به گفته این متخصص ارتوپدی، «آسیب‌های قبلی مفصلی ناشی از ورزش یا حوادث هم خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. همچنین سبک زندگی نادرست مثل دوزانو و چهارزانو نشستن - حتی روی مبل و صندلی کار - استفاده مکرر از پله‌ها وقتی مشکل زانو دارید، استفاده از سرویس بهداشتی ایرانی و همچنین مشاغل سخت می‌تواند فشار زیادی بر مفاصل وارد کند. همچنین ضعف عضلات اطراف مفصل به خصوص عضلات ران، فشار روی مفصل را بیشتر می‌کند و زمینه ابتلا به آرتروز را فراهم می‌سازد.»

کدام گروه‌های سنی در معرض خطرند؟

اگرچه آرتروز با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می‌کند و اغلب افراد بالای 65 سال را درگیر می‌کند، اما این بیماری حالا دیگر محدود به سالمندان نیست. مطالعات در ایران نشان می‌دهد که سن ابتلا به آرتروز زانو کاهش یافته و حتی در افراد زیر 50 سال نیز مشاهده می‌شود.

به گفته رییسی، متخصص ارتوپدی، «سبک زندگی کم‌تحرک، چاقی و آسیب‌های ورزشی در جوانان از دلایل اصلی این تغییر الگوی سنی است. تقریبا 20 درصد از مبتلایان به آرتروز زانو زیر 50 سال سن دارند.»

آرتروز؛ فراتر از یک درد ساده

آرتروز کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیامدهای جسمی و روانی متعددی به همراه دارد.

درد مزمن: درد، اصلی‌ترین و آزاردهنده‌ترین علامت آرتروز است که در ابتدا هنگام فعالیت بروز می‌کندو با پیشرفت بیماری، دائمی می‌شود.

سفتی و خشکی مفاصل: خشکی مفاصل به ویژه در صبح‌ها یا بعد از یک دوره بی‌حرکتی، از دیگر علائم شایع است.

کاهش دامنه حرکتی: با پیشرفت بیماری، حرکت دادن مفصل آسیب‌دیده دشوارتر می‌شود و فرد در انجام فعالیت‌های روزمره مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها و یا حتی نشستن و بلند شدن دچار مشکل می‌شود.

تغییر شکل مفصل: در مراحل پیشرفته، ممکن است مفصل تغییر شکل دهد و اصطلاحا "پرانتزی" یا "ضربدری" شود.

پیامدهای روانی: درد مزمن و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزانه می‌تواند منجر به احساس ناامیدی، انزوا و افسردگی در فرد مبتلا شود.

تحلیل عضلات: به دلیل کاهش تحرک ناشی از درد، عضلات اطراف مفصل تحلیل می‌روند و به تدریج ضعیف و ضعیف‌تر می‌شوند.

از پیشگیری تا درمان

گرچه برای آرتروز درمان قطعی وجود ندارد و غضروف تخریب‌شده دیگر به طور کامل بازسازی نمی‌شود، اما با راهکارهای مختلف می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری، درد را کنترل و کیفیت زندگی را بهتر کرد. راهکارهای پیشگیری و مقابله هم اینها هستند؛

کنترل وزن: کاهش وزن یکی از مؤثرترین اقدامات برای پیشگیری و کنترل آرتروز مفاصل تحمل‌کننده وزن است.

ورزش منظم: انجام ورزش‌های سبک و منظم مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری به تقویت عضلات اطراف مفاصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد کمک می‌کند. اصلاح انحراف زانو در سنین پایین، کنترل وزن و فعالیت‌های بدنی منظم مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا می‌تواند از بروز یا پیشرفت آرتروز جلوگیری کند.

اصلاح سبک زندگی: پرهیز از دوزانو و چهارزانو نشستن، استفاده از صندلی مناسب، و استفاده از سرویس بهداشتی فرنگی می‌تواند فشار بر مفاصل را کاهش دهد.

رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامینD و آنتی‌اکسیدان‌ها برای سلامت مفاصل مفید است. رژیم غذایی ضدالتهابی هم می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

درمان‌های پزشکی: در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهابی و مسکن، فیزیوتراپی، تزریق‌های داخل مفصلی و در موارد پیشرفته، جراحی تعویض مفصل را تجویز کند. متخصصان ارتوپدی تاکید دارند که تعویض مفصل زانو، یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش درد، افزایش دامنه حرکت و برگرداندن عملکرد زانو است.