رکنا: کم‌خوابی نوجوانان ارتباط مستقیمی با مشکلات رفتاری و روانی مانند افسردگی، مصرف مواد و بی‌تحرکی دارد. اهمیت خواب کافی در دوران بلوغ، چالشی حیاتی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

به گزارش رکنا، نتایج یک پژوهش تازه در زمینه خواب نوجوانان ایرانی، بر اهمیت خواب کافی و برنامه‌ریزی‌شده، به‌ویژه در این دوره حساس از زندگی تأکید دارد. این یافته‌ها که توسط یک دانشگاه داخلی تهیه شده، در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است و اینجا به تفصیل بررسی شده است.

کم‌خوابی نوجوانان؛ چالشی جهانی

مسائلی مانند کم خوابی در میان نوجوانان، به‌عنوان یکی از معضلات جدی سلامت عمومی مطرح می‌شود. در دوران رشد، تغییرات زیستی در چرخه شبانه‌روزی (circadian rhythm) به طور طبیعی موجب می‌شود نوجوانان تمایل بیشتری به شب‌بیداری و دیر بیدار شدن در صبح داشته باشند. این موضوع، در کنار آغاز زودهنگام ساعات درسی در مدارس، معمولاً منجر به اختلالات خواب و محرومیت‌های جدی در این گروه سنی می‌شود.

عوامل موثر بر کم‌خوابی و پیامدهای آن

علل مختلفی پشت کم‌خوابی نوجوانان وجود دارد. از جمله این دلایل می‌توان به تغییرات طبیعی فیزیکی، فشارهای درسی، استفاده بیش از حد از پلتفرم‌های مجازی و به‌ویژه ساعات زود آغاز مدارس اشاره کرد. این عوامل می‌توانند به پیامدهای منفی متعددی منجر شوند، از جمله عملکرد تحصیلی پایین، افزایش استرس و اضطراب، اختلالات روانی و حتی گرایش به رفتارهای پرخطر از قبیل مصرف مواد مخدر و الکل.

تحقیقات نشان داده‌اند که خواب ناکافی در شب‌های مدرسه می‌تواند به رفتارهایی نظیر افزایش مصرف دخانیات، الکل، و حتی تمایل به افکار خودکشی نیز منتهی شود. علاوه بر این، کم‌خوابی باعث کاهش فعالیت فیزیکی، مصرف نوشیدنی‌های ناسالم و استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر می‌شود که در نهایت سلامت روانی و جسمی نوجوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

ابعاد زیستی و اثرات بلندمدت

از دیدگاه زیست‌شناسی، داده‌های حاصل از یک مطالعه روی بیش از هشت هزار کودک چینی حاکی از آن است که خواب ناکافی و زمان خواب دیرهنگام، به‌ویژه در پسران، موجب بلوغ زودرس می‌شود. این مسئله حتی پس از در نظر گرفتن عواملی مانند شاخص توده بدنی و رژیم غذایی همچنان به قوت خود باقی می‌ماند.

همچنین، نوجوانانی که دیر به خواب می‌روند و مسیرهای طولانی‌تری تا مدرسه دارند، عملکرد ضعیفی در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) نشان می‌دهند که شاخصی از افزایش استرس و کاهش سلامت روانی است.

راهکارهایی برای بهبود خواب نوجوانان

برای کاهش مشکلات ناشی از کم‌خوابی، آموزش‌های مرتبط با بهداشت خواب و هماهنگی در زمان آغاز کلاس‌های مدارس می‌توانند بسیار موثر باشند. بررسی نتایج 38 مطالعه حاکی از آن است که تأخیر در زمان شروع کلاس‌ها، بهبودهای قابل توجهی در کیفیت زندگی نوجوانان ایجاد کرده است. از جمله این تأثیرات می‌توان به افزایش مدت زمان خواب شبانه، کاهش تصادفات حین رانندگی، بهبود نمرات تحصیلی و کاهش غیبت‌ها اشاره کرد.

در مطالعات دیگری نیز مشخص شده است که حتی تأخیری مختصر بین 25 تا 60 دقیقه در آغاز کلاس‌ها، می‌تواند منجر به افزایش چشمگیر خواب شبانه (تا 77 دقیقه) شده و در عین حال از افسردگی و خواب‌آلودگی نوجوانان بکاهد.

توصیه‌های مهم برای خواب مناسب

بر اساس توصیه‌های علمی، کودکان بین 6 تا 12 سال به طور منظم باید 9 تا 12 ساعت خواب داشته باشند. نوجوانان 13 تا 18 سال نیز برای حفظ سلامت جسمی و روانی باید بین 8 تا 10 ساعت خواب شبانه را تأمین کنند. رعایت این دستورالعمل‌ها، نه‌تنها بهبود جسمی و ذهنی آنان را به همراه دارد، بلکه باعث افزایش تمرکز و موفقیت تحصیلی نیز می‌شود.