به نقل از ایسنا، محمدتقی غلامی، در اولین نشست از سلسله نشست های توانمندسازی روان یار با عنوان اصول پیشگیری از اعتیاد و مواد مخدر 30 شهریور که به همت جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، با اشاره به اینکه در گذشته، نگاه به اعتیاد و افراد وابسته به مواد، نگاهی تحقیرآمیز بود، اظهار کرد: امروز متأسفانه شاهد آن هستیم که این مسئله به درون خانواده ها و تقریباً همه قشرها نفوذ کرده است. در گذشته برخی افراد به صورت محدود مصرف می کردند، اما اکنون با گسترش مواد ترکیبی، صنعتی و سنتی، الگوی مصرف به طور کامل تغییر کرده است.

این روانشناس با تأکید بر مسئولیت اجتماعی در قبال این معضل، اظهار کرد: ما به عنوان معلم، مدیر، مشاور یا هر نقش دیگری، در برابر جامعه خود مسئولیم و آمارها گویای عمق فاجعه است، چرا که حدود 11 هزار جانباز و 3 هزار و 800 شهید در راه مبارزه با پدیده شوم مواد مخدر داشتیم، این آسیب اجتماعی هزینه های فراوانی برای ما داشته و بنابراین، باید تمرکز اصلی را بر پیشگیری قرار دهیم.

یک روانشناس مطرح کرد: امروزه برای توصیف دو موضوع مهم اعتیاد و به ویژه اصول پیشگیری از آن بیشتر از واژه وابستگی یا Dependency برای توصیف این پدیده استفاده می شود؛ یعنی زمانی که یک فرد به صورت مستمر و فرایندی به مواد خاصی وابسته می شود.

وی با بیان اینکه وابستگی یک فرایند تدریجی دارد، گفت: اولین گام کنجکاوی است و یک غریزه ذاتی محسوب می شود؛ همچنین باورهای نادرستی مانند (مصرف تفننی مشکلی ندارد) یا (مواد انسان را جوان نگه می دارد) به عنوان دومین مرحله، زمینه ساز قدم بعدی یعنی میل و تمایل هستند، یعنی با شکل گیری باورهای غلط، میل به مصرف ایجاد می شود.

غلامی ادامه داد: در مرحله چهارم، که اولین مصرف فرد رخ می دهد، معمولاً در جمع دوستان اتفاق می افتد و به دلیل تأثیر بر سیستم عصبی و ترشح دوپامین، حالتی خوشایند ایجاد می کند و در نهایت، تکرار مصرف و وابستگی شکل می گیرد؛ بر اساس استانداردهای تشخیصی، تداوم مصرف تا 12 ماه می تواند نشان دهنده اعتیاد باشد.

این روانشناس با بیان اینکه نشانه های اولین مصرف در همه مواد مخدر تقریبا مشابه است، گفت: دو نشانه اصلی که تقریباً در همه مواد مشترک است، تغییر در الگوی خواب و اشتهاست. البته بسته به نوع ماده، نشانه های دیگری مانند قرمزی چشم یا تغییرات رفتاری نیز ممکن است دیده شود.

غلامی با اشاره به اینکه مدل های پیشگیری به سه صورت دسته بندی می شوند، گفت: پیشگیری عمومی شامل؛ آموزش همگانی در سطح جامعه، مدرسه، دانشگاه و محله، پیشگیری انتخابی به معنای هدف گیری گروه های پرخطر مانند نوجوانان دارای نقص عضو یا مشکلات خانوادگی و در نهایت پیشگیری نشانه دار؛ هدف گیری افرادی که اولین تجربه مصرف را داشته اند.

این پژوهشگر و مدرس دانشگاه با بیان اینکه کانون های اصلی پیشگیری از طریق خانواده است، گفت: محیط های آموزشی؛ از پیش دبستانی تا دانشگاه، با رعایت پروتکل های سن محور، محله ها و اماکن مذهبی با استفاده از ظرفیت مساجد و محله های پرخطر، محیط های کاری از ظریق آموزش کارکنان کارخانه ها و مراکز صنعتی، از جمله محیط های موثر در حوزه پیشگیری هستند.

وی با بیان اینکه عوامل خطر و عوامل محافظتی نقش مهمی در این فرآیند دارد، تصریح کرد: عوامل خطر که احتمال گرایش به مواد را افزایش می دهند مانند ضعف درسی، اعتماد به نفس پایین، یا مصرف مواد در خانواده و عوامل محافظتی؛ عواملی که از گرایش به مواد جلوگیری می کنند مانند روابط حمایتی، فعالیت های ورزشی و اجتماعی لذا ما در پیشگیری باید عوامل خطر را کاهش و عوامل محافظتی را تقویت کنیم.

وی اضافه کرد: اعتیاد یک بیماری پیچیده است که مغز را تحت تأثیر قرار می دهد، وقتی مغز به عنوان فرمانده بدن آسیب ببیند، درمان بسیار سخت خواهد بود؛ به همین دلیل، نرخ عود اعتیاد بسیار بالاست و تنها درصد کمی از افراد به بهبودی پایدار دست می یابند.

غلامی در پایان با تأکید بر راهکارهای پیشگیری یادآور شد: راهکارهای پیشگیری شامل، توسعه برنامه های آموزشی، اطلاع رسانی مستمر، توسعه فعالیت های جایگزین، تقویت لنگرهای ارتباطی و در نهایت هرچه فرد، ارتباطات اجتماعی و خانوادگی قوی تری داشته باشد، کمتر به سمت مواد گرایش پیدا می کند.