به نقل ازاقتصادنیوز، د ر سال های اخیر یکی از موضوعاتی که در ایران مورد توجه قرار گرفته و به تکرار به عنوان یک نگرانی مطرح شده است، کاهش نرخ باروری و پیر شدن جمعیت است. از آنجایی که بنا به گفته تحلیلگران، مهمترین مسئله و عامل بازدارنده برای فرزندآوری موضوع اقتصادی است هر از گاهی طرح های تشویقی از دل دولت یا مجلس بیرون می آید که شاید خانوارها را به سمت بچه دار شدن سوق بدهد. برای همین هم یک روز ایده اهدای زمین مطرح می شود یک روز هم واریز هدیه نقدی و حالا هم کارت هدیه مادران ؛ اما سوال اصلی اینجاست که چقدر این طرح های حمایتی می تواند یک زوج را قانع کند تا فرزندی به دنیا بیاورند؟!

دولت محمود احمدی نژاد که معمولا به خالق طرح های بدون کارشناسی معروف بود و بخش قابل توجهی از اقدامات دولت در آن مقطع هنوز برای کشور هزینه آورست در حوزه طرح های حمایتی خانواده در راستای فرزندآوری، هم دستی بر آتش داشت که یکی از مهمترین طرح ها مربوط می شود به طرح حساب آتیه .

در این طرح که سال 89 تصمیم به اجرای آن گرفته شد قرار بود یک حساب پس اندازی برای نوزاده متولد شده در نظر گرفته شود و دولت سالی 1 میلیون + 100هزارتومان به آن واریز کند و در نهایت در 18 سالگی قابل برداشت باشد؛ اما آنطور که مرضیه وحید دستجردی به خبرآنلاین گفته بود، این طرح در همان زمان هم قابلیت اجرایی نداشت و کنار گذاشته شد چرا که عملیاتی نبود .

در دولت حسن روحانی طرح هایی از جنس یارانه ای برای فرزندآوری کنار گذاشته شد و بیشترین توجه معطوف طرح هایی مانند افزایش مرخصی زایمان و طرح های تبلیغاتی و فرهنگی شد اما با پایان این دولت و روی کار آمدن ابراهیم رییسی بار دیگر طرح هایی از جنس طرح های دولت محمود احمدی نژاد در دستور کار قرار گرفت که در بدو ورود موضوع وام های فرزندآوری جدی شد.

این طرح که از سوی مجلس یازدهم مطرح شد و سردمداران طرح آن زهره الهیان، فاطمه قاسم پور و امیرحسین بانکی پور بودند. این نمایندگان طرح وام برای فرزندآوری (طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت) را به مجلس آوردند و تصویب کردند اما از آنجایی که دولت روحانی در اوج همه گیری کرونا به دلیل نبود منابع کافی برای تامین این وام، از آن استقبال نکرد اجرای آن به دولت رییسی موکول شد و دولت وقت هم آن را ابلاغ کرد. طبق ماده (10) این قانون، دولت موظف شدبه ازای تولد هر فرزند، وام قرض الحسنه فرزندآوری پرداخت کند. مبلغ وام در سال 1401، 20 میلیون تومان برای فرزند اول، با افزایش پلکانی تا 80 میلیون تومان برای فرزند پنجم و بیشتر است و بازپرداخت آن 7 ساله و با سود 4 درصد در نظر گرفته شد.

هرچند این وام همچنان پا برجاست اما آنطور که برخی رسانه ها به آن اشاره کرده بودند متقاضیان برای دریافت این وام باید مدت ها در صف انتظار باقی بمانند به طوری که از 600 هزار درخواستی که در 5 ماه ابتدایی سال 1403 ثبت شده بود تنها پرداخت به 32 درصد آنها محقق شد.

البته این تنها طرحی نبود که در دولت ابراهیم رییسی مطرح شد بلکه طرح جنجالی دیگری روی میز قرار گرفت و آن طرح زمین رایگان برای فرزندان سوم و بیشتر بود؛ طرحی که دولت در راستای قانون جوانی جمعیت مقرر کرده به خانوار های دارای 3 فرزند و بیشتر که فرزند سوم آن ها از 24 آبان 1400 به بعد متولد شده، تعلق می گرفت. این طرح از همان ابتدا اما و اگرهایش آنقدر بود که اجرایی کردنش را سخت تر می کرد تا جایی که دولت مجبور شد محدودیت هایی برای آن در نظر بگیرد مثلا شرطی که سر راه متقاضیان دریافت این زمین ها وجود دارد، این است که نرخ باروری شهرستان محل زادگاه پدر یا فرزند نباید آماری بالای 2.5 درصد داشته باشد.

از سوی دیگر ارزش اراضی در نظر گرفته شده برای خانواده های مشمول طرح جوانی جمعیت یک میلیارد و 172 میلیون تومان است که در صورت بالا بودن ارزش زمین از قیمت تعیین شده در برخی نقاط کشور، به صورت مشاعی به 2 یا 3 خانواده واگذار می شود.

فارغ از خانه و وام بحث یارانه ها و اختصاص سبد معیشت به دهک ها نیز بار دیگر در این دولت بر سر زبان ها افتاد و این بار یارانه یک میلیون تومانی به عنوان گزینه ای برای کمک به هزینه های نوزادان و البته ایجاد انگیزه برای فرزندآوری مطرح شد.

البته مدل طرح به این صورت بود که کودکان پنج ماه تا 6 سال سراسر کشور مراجعه می کنند توسط بهورزان، مراقبین و کارشناسان تغذیه ارزیابی می شوند و اگر حائز شرایط باشند، کد ملی آنها به وزارت رفاه ارائه می شود تا مورد حمایت قرار گیرند.

هرچند طرح های مختلف برای تشویق و در حمایت از مادران و پدران مطرح شد اما یا به در بسته برخورد کردند و قابلیت اجرایی نداشتند یا آنقدر حرف و حدیث بر سر اجرایشان وجود داشت که دست کم در مقام عمل و اجرای آن با مشکلات فراوان همراه شد .

طی روزهای اخیر خبری با عنوان با اهدای کارت امید مادر، یارانه جدید 2 میلیون تومانی به مادران تعلق می گیرد این سوال را به ذهن متبادر کرد که این بار دولت چهاردهم چه برنامه ای برای حمایت از خانواده ها دارد.

در این مصوبه که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید، آمده است: در راستای سیاست های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و به منظور حمایت مادی و فرهنگی از خانواده و ارتقای سلامت مادر و کودک؛ تمامی مادران باردار کشور که از یکم فروردین ماه 1405 فرزند خود را به دنیا می آورند، مشمول دریافت کارت امید مادر خواهند بود، که این کارت به مدت 24 ماه، ماهیانه 20 میلیون ریال شارژ خواهد شد. این کارت به مدت 24 ماه، ماهیانه 20 میلیون ریال شارژ و صرفاً برای تأمین بخشی از هزینه های ضروری شامل خوراک، پوشاک و ملزومات کودک اختصاص خواهد یافت.

اما این 2 میلیون تومان که طراح اصلی آن ستاد ملی جمعیت بود چه بخش هایی از هزینه های ماهانه یا حتی روزانه نوزادان را پوشش می دهد؟

در این گزارش، چند قلم اساسی از نیازهای یک نوزاد یعنی پوشک، شیرخشک، دارو و لباس و لوازم بهداشتی را از نظر قیمتی مورد بررسی قرار گرفته است.

شیرخشکی که نوزادان به طور متوسط مصرف می کنند از حدود 80 هزار تومان تا 150 هزار تومان قیمت خورده است. قیمت پوشک نوزاد 24 عددی نیز با 310 هزار تومان شروع می شود و در صورتی که سایز پوشک و تعداد آن در هر بسته تفاوت داشته باشد، قیمت پوشک نیز افزایش می یابد. به عنوان مثال پوشک 62 عددی 340 هزار تومان در سایت ها قیمت گذاری شده است که با توجه به تجربه خانواده هایی که نوزاد دارند متوسط 3 الی 4 بسته پوشاک مصرف می کنند که چیزی حدود

یک دست بلوز و شلوار نوزادی در سایت های اینترنتی از 250 هزار تومان قیمت خورده است، البته این لباس برای نوزاد پسر است اما برای نوزاد دختر یک دست لباس از 669 هزار تومان قیمت دارد. با فرض این نکته که یک نوزاد در طول یک ماه به چندین لباس نیاز دارد و در ماه دوم، نمی تواند لباس ماه گذشته را استفاده کند.

آخرین قلم که در کنار سه کالای ذکر شده برای نوازدان کاربرد دارد، دارو است. به عنوان مثال قطره کولیک که برای دل درد نوازدان به عنوان یکی از داروهای پرکاربرد مورد استفاده قرار می گیرد از 38 هزار تومان قیمت گذاری شده است.همچنین قیمت قطره آهن در سایت های اینترنتی از 109 هزار تومان قیمت دارد.

در جدول زیر تلاش شد تا از طریق فروشگاه های آنلاین هزینه های معمول یک نوزاد در یک ماه را بررسی کنیم؛ قطعا این قیمت ها می تواند بیشتر یا کمتر باشد.

بر اساس جدولی که اقتصادنیوز آن را بررسی کرده، هزینه های معمول یک نوزاد در یک ماه حدود 5 میلیون و چهارصدهزار تومان است که البته با هزینه های جانبی مانند شیشه پستانک، اسباب بازی و غذاهای کمکی این مبلغ به مراتب بیشتر خواهد بود. مسلما وقتی این هزینه ها با مبلغ کارت هدیه مقایسه می شود این موضوع که آیا این سیاست می تواند یک سیاست تشویقی موفق برای متقاعد کردن زوج ها به فرزندآوری باشد جای سوال قرار می گیرد.

در این زمینه، فضل الله رنجبر عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با اقتصادنیوز می گوید: من معتقدم به جای این کارها، همان زمین را برای فرزندآوری و تسهیلاتی که در قانون آورده ایم، دولت محقق کند و از این حاشیه رفتن ها و جزیی نگری ها بپرهیزد. آن امتیازاتی که مجلس در گذشته قرار داده است بار دیگر بررسی کنید ببینید چقدر تحقق یافته است. اگر تحقق یافته بود، آن زمان این رقم ها اضافه شود.

این نماینده مجلس با بیان اینکه مبلغ ذکر شده در کارت امید مادران فقط برای کمک هزینه است، گفت: اگر می خواهیم خانواده ها را تشویق و ترغیب کنیم که در راستای سیاست افزایش جمعیت قدم بردارند، باید با تمام توان مصوبات قبلی را اجرایی کنیم. مشوق های زیادی در قانون جوانی جمعیت آمده است. الان به نظر شما اضافه کردن یک یا دو میلیون تومان به دخل و خرج دولت، بار مالی جدید محسوب نمی شود؟

رنجبر با بیان اینکه اگر این مبلغ، مصوبات دیگر را تحت الشعاع قرار ندهد، خوب است، بیان کرد: الان مراجعان زیادی داریم که پنج یا ده هزار نفر جلوی آنها هستند تا زمین مربوط به طرح فرزندآوری را دریافت کنند اما کسی به آنها توجه نمی کند.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تاکید کرد: همه این طرح ها که دولت می دهد باید در قالب لایحه دولت باشد چون دولت بر مبنای دخلش، خرجش را باید تنظیم کند.