به نقل از رکنا، شهرهای ایران دیگر روی خاکی پایدار بنا نشده اند؛ هر روز شاهد فروچاله ها و فرونشست های وحشتناک هستیم که نشان می دهند زمین زیر پای ما در حال شکستن است.​

برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، بی توجهی به مدیریت شهری و ساخت وسازهای بی رویه باعث شده سفره های زیرزمینی خالی شوند و خاک فشرده شود. نتیجه، فروچاله هایی است که در لحظه می توانند خیابان ها، خانه ها و زندگی مردم را بلعیده و زیرساخت های حیاتی را نابود کنند.

تهران، اصفهان، اهواز و دیگر شهرهای بزرگ ایران با سرعتی شتابان در حال نشست اند و برخی مناطق سالانه بیش از 20 سانتی متر فرونشست را تجربه می کنند.نشانه ای آشکار از نزدیک شدن به یک فاجعه شهری.

این بحران دیگر هشدار نیست؛ یک فاجعه قریب الوقوع است. فرونشست زمین تنها مشکل زمین شناسی نیست، بلکه پیامد مستقیم مدیریت غلط منابع و کوتاهی مسئولان است. هر فروچاله، هر ترک در جاده ها و ساختمان ها، فریاد خاموشی است که می گوید: اگر منابع آب کنترل نشوند و برنامه ریزی شهری اصلاح نشود، بخش های وسیعی از شهرها در دهه های آینده فرو خواهند ریخت. ایران با یک قاتل خاموش روبه روست که آرام، اما بی رحمانه زمین و زندگی ما را تهدید می کند. اقدام فوری و جسورانه تنها راه توقف این فاجعه است.

دکتر مهدی زارع استاد تمام زمین شناسی در خصوص ایران و فروچاله و فرونشست به خبرنگار اجتماعی رکنا چنین توضیح داد : دلایل ایجاد فروچاله ها در شهرها مختلف است. فرونشست زمین اصلی ترین دلیل زمینه ساز است. این پدیده مخرب، بستر و زیرساخت زمین را برای فروچاله ها آماده می کند. حفر تونل های مترو تسریع کننده و محرک فروچاله هاست. ساخت مترو در بستر مستعد فرونشست مانند موارد اصفهان و تهران- مانند یک عامل فشار اضافه عمل می کنند. زیرسازی ناکافی و فرسوده تشدیدکننده فروچاله هاست. شبکه های قدیمی با نشتی آب و فاضلاب، مستقیماً در ایجاد حفره های زیرسطحی نقش دارند.

مهدی زارع با بیان اینکه بارش های شدید و ناگهانی عامل محرک است آب باران، خاک شسته شده و ضعیف شده توسط عوامل بالا را به داخل حفره ها می شوید و فروچاله را نهایی می کند افزود: فرونشست زمین زمینه ساز اصلی است. فرونشست زمانی رخ می دهد که آب های زیرزمینی در مقیاس وسیع و برای مدت طولانی بیش از حد برداشت شوند. وقتی آب از خلل و فرج خاک خارج می شود، ذرات خاک به هم فشرده می شوند و حجم خود را از دست می دهند. این فرآیند در طی زمان و به آرامی رخ می دهد و باعث پایین رفتن دشت ها می شود. این فرونشست آرام اما گسترده، باعث ایجاد ترک ها و حفره های کوچک در لایه های زیرین زمین می شود و ساختار زمین را به شدت سست و آسیب پذیر می کند. زمین مانند یک کیک اسفنجی که هوا و رطوبت خود را از دست داده، شکننده می شود. شهرهای بزرگی مانند اصفهان، تهران، مشهد، کرمان و شیراز بر روی دشت هایی با نرخ فرونشست بسیار بالا (گاهی بیش از 25 سانتیمتر در سال) قرار گرفته اند.

این استاد تمام زمین شناسی با تاکید بر اینکه پروژه های عظیم عمرانی مانند مترو، در شرایطی که زمین از قبل به دلیل فرونشست ضعیف شده، مانند یک شوک بزرگ عمل می کنند توضیح داد: حفر تونل ها و ایستگاه های مترو، تعادل فشارهای درون لایه های زمین را به هم می زند. ماشین آلات حفاری و انفجارها (در روش های سنتی) لرزش های زیادی ایجاد می کنند که می تواند خاک های سست شده را تخریب کند. در بسیاری از پروژه های حفاری مترو، برای جلوگیری از نفوذ آب، چاه های زهکشی حفر می شوند و آب اطراف تونل را تخلیه می کنند. این کار دقیقاً همان عاملی است که باعث فرونشست می شود و آن را در مقیاس کوچک تر و موضعی تر تشدید می کند. بنابراین اگر حفاری مترو بدون مطالعات دقیق زمین شناسی و ژئوتکنیک و در مناطقی با پتانسیل بالای فرونشست یا حفره های زیرزمینی انجام شود، می تواند به صورت مستقیم باعث ریزش ناگهانی و ایجاد فروچاله در سطح شهر شود.

مهدی زارع با گفتن از اینکه زیرسازی ناکافی و فرسوده عامل ایجاد حفره است بیان داشت: شبکه های قدیمی انتقال آب و فاضلاب در بسیاری از شهرهای ایران، عامل مستقیم و محلی ایجاد فروچاله هستند. لوله های فرسوده و ترک خورده دائماً در حال نشت آب هستند. این آب به تدریج خاک اطراف لوله را شسته و با خود به داخل فضای خالی زیر زمین می برد. این فرآیند شستشو، به مرور زمان یک حفره یا "حفره ی کارستی" در زیر سطح خیابان و پی ساختمان ها ایجاد می کند. اگر این نشت آب در منطقه ای رخ دهد که از قبل به دلیل برداشت بی رویه آب های زیرزمینی دچار فرونشست و خالی شدگی شده، سرعت و شدت ایجاد حفره چندین برابر می شود. بارش های شدید و باران های ناگهانی و سیلابی، عامل نهایی و محرک ریزش فروچاله ها هستند . آب باران به داخل ترک ها و حفره های از قبل تشکیل شده در زیر زمین نفوذ می کند. با افزایش وزن و روان سازی آب، خاک باقیمانده در سقف حفره ها را سنگین تر و روان تر می کند. وقتی مقاومت خاک به دلیل اشباع شدن از آب و وزن زیاد از حد تحمل آن کمتر شود، سقف حفره فرو می ریزد و فروچاله به صورت ناگهانی ظاهر می شود.

استاد تمام زمین شناسی با اعلام اینکه وقوع فروچاله ها در اصفهان و تهران از جمله جدی ترین و نگران کننده ترین نشانه های بحران محیط زیستی و زیرساختی در ایران است بیان داشت: در حالی که دلیل مهم در هر دو شهر پدیده فرونشست زمین است، اما زمینه ها، عوامل تشدیدکننده و تظاهرات آن در این دو کلانشهر تفاوت هایی دارد. اصفهان به دلیل قرارگیری بر روی دشت رسوبی بسیار حاصلخیز و همچنین خشکی زاینده رود، به کانونی برای تشکیل فروچاله های بزرگ و چشمگیر تبدیل شده است. ضمن خشکسالی و برای کشاورزی نامتوازن در دشت اصفهان-برخوار برای دهه ها از آب های زیرزمینی برای کشاورزی گسترده برداشت کرده اند. خشکی زاینده رود نه تنها منبع آب را قطع کرده، بلکه باعث شده تا بستر رودخانه دیگر با آب تغذیه نشود و خود به کانالی برای انتقال آب به پایین دست تبدیل شود که رطوبت خاک اطراف را نیز می مکند. یک عامل محرک بسیار قوی حفر تونل های مترو در اصفهان به طور خاص بسیار پرخطر است زیرا این تونل ها از زیر بافت تاریخی و حساس شهر و همچنین از زیر بستر خشک زاینده رود عبور می کنند. هرگونه حفاری و ایجاد ارتعاش در این بستر مستعد و حساس، می تواند مانند یک کاتالیزور عمل کرده و منجر به ریزش های بزرگ شود. نمونه بارز آن، فروچاله عظیم میدان احمدآباد در سال 1400 بود که به طور مستقیم به حفاری مترو نسبت داده شد. فروچاله های اصفهان اغلب بزرگ ، و ناگهانی هستند. بیشتر در حاشیه زاینده رود و مناطقی که خاک های رسی و مستعد فرونشست دارند (مانند منطقه جی) رخ می دهند.

مهدی زارع با تاکید بر اینکه فروچاله ها در تهران نشانه ای از مرگ خاموش یک کلانشهر است توضیح داد: تهران و پیرامونش به عنوان یک کلانشهر با حدود 15 میلیون جمعیت، فشار بی سابقه ای بر منابع آبی زیرزمینی خود وارد می کند. بحران در تهران به اندازه اصفهان "عینی" و متمرکز نیست، اما به مراتب گسترده تر و سیستماتیک تر است.برداشت هزاران چاه مجاز و غیرمجاز برای تامین آب شرب، صنعت و فضای سبز، سفره های آب زیرزمینی دشت های تهران را به طور کامل تخلیه کرده است. نرخ فرونشست در شهرتهران در بعضی نقاط از سی سانتی متر در سال فراتر رفته و دشت جنوبی تهران به ویژه شهریار در غرب تهران به بیش از 25 سانتیمتر در سال می رسد که از بالاترین نرخ ها در جهان است. نقش مترو و زیرساخت های فرسوده نیز مهم است. شبکه عظیم متروی تهران از زیر مناطق مختلفی عبور می کند. حفاری تونل ها در مناطقی که از قبل دچار فرونشست هستند در ً غرب تهران - خطر ایجاد فروچاله های موضعی را افزایش می دهد.

دکتر زارع بیان داشت : شبکه های قدیمی آب و فاضلاب تهران دائماً در حال نشت هستند. این نشت آب، خاک اطراف را شسته و حفره هایی ایجاد می کند که در نهایت منجر به فروچاله های کوچک تر در سطح معابر می شود. فروچاله های تهران اغلب کوچک تر و پراکنده هستند و در سطح خیابان ها و معابر به دلیل شکست خطوط آب ظاهر می شوند. پدیده اصلی در تهران شکاف ها و ترک های بزرگ ناشی از فرونشست در حاشیه شهر در شهریار، چهاردانگه، وحیدیه در غرب تهران است که به اندازه فروچاله ها خبرساز می شوند. این شکاف ها می توانند به سازه ها، جاده ها و خطوط ریلی آسیب جدی بزنند. راه حل این مشکل نیز تنها در یک اقدام ساده خلاصه نمی شود و نیازمند مدیریت یکپارچه آب و کاربری زمین و شهرسازی پایدار شامل مهار برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، نوسازی شبکه های انتقال آب و فاضلاب، و انجام مطالعات زمین شناسی و ژئوتکنیک بسیار دقیق قبل از هرگونه توسعه شهری و هر پروژه عمرانی بزرگ است.