به نقل از رکنافر ونشست زمین در دشت اصفهان دیگر یک هشدار نیست؛ اینک یک فروپاشی تدریجی اما قطعی است. رخدادی که ریشه های آن نه در اقلیم جهانی، که در سوءمدیریت ساختاری و تکرار سیاست های کوتاه مدت داخلی است. اصفهان اکنون نه تنها قربانی بی تدبیری مدیران آب، بلکه شاهدی زنده بر خیانت به اصول پایه ای علم و آینده سرزمین است.

دشت اصفهان بر روی رس های تراکم پذیر و زمین های حساس به افت سطح ایستابی قرار دارد. هر کارشناس هیدروژئولوژی می داند که چنین ساختاری تحمل برداشت بی رویه آب زیرزمینی را ندارد. اما طی سه دهه گذشته، سیاست گذاران بدون توجه به این واقعیت، مسیر توسعه صنایع فولاد، پتروشیمی و دیگر صنایع آب بر را در قلب خشک ترین نقطه ایران در پیش گرفتند.

این تصمیم ها عملاً توسعه را در تقابل با جغرافیا قرار دادند. امروز فرونشست 20 تا 30 سانتی متر در سال نه یک آمار خشک، که نشانه ای از بی اعتنایی کامل به مبانی علمی است.

صدای کارشناسان؛ روایت های نادیده گرفته شده

کاوه مدنی متخصص منابع آب و مدیر ارشد سازمان ملل پیشتر در گفت و گو با رکنا تاکید کرده بود: تمرکز سیاسی و اقتصادی کلان شهرها توجیه گر تصمیمات پرهزینه انتقال آب می شود. در اصفهان، فشار اجتماعی کشاورزان و صنایع به جای اصلاح الگوی مصرف، به صدور طرح های انتقال آب منجر شد؛ طرح هایی که بدون محاسبه دقیق ظرفیت منابع موجود اجرا شدند.

به بیان او، آب بیماری مزمنی است، نه زخم سطحی. همان طور که بیماری های مزمن پزشکی با داروی مسکن درمان نمی شوند، بحران آب نیز با انتقال های مقطعی و تصمیمات واکنشی پایان نمی یابد. او هشدار داده است که این مسیر تنها مسکّن موقتی است که درد را پنهان می کند و ریشه بیماری را عمیق تر.

عیسی کلانتری رییس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست نیز در گفت و گو با دیده بان ایران گفته بود:زیر اصفهان 10 متر خلأ ایجاد شده است . این خلأ، یعنی سفره های زیرزمینی عملاً تهی شده اند و لایه های زمین فشرده گشته اند. او بارها تأکید کرده که فرونشست به معنای مرگ تدریجی خاک و زیرساخت ها است؛ خطری که مستقیماً حیات آثار تاریخی و فرهنگی اصفهان از میدان نقش جهان تا پل های زاینده رود را تهدید می کند.

هشدارهای کارشناسان که فقط در کشوی ادارات خاک خوردند

مطالعات دانشکده های زمین شناسی و آب دانشگاه صنعتی اصفهان و تهران در دو دهه اخیر بارها اعلام کرده اند که افت سطح ایستابی در برخی مناطق دشت اصفهان به بیش از 20 متر رسیده است. آن ها پیش بینی کرده بودند که در صورت ادامه روند موجود، فرونشست به پدیده ای غیرقابل بازگشت تبدیل خواهد شد. اما این هشدارها یا در کشوی ادارات خاک خوردند، یا زیر فشارهای سیاسی نادیده گرفته شدند.

مسئولان در برابر فشار کشاورزان، صنایع تصمیم غیر علمی گرفتند

الگوی تصمیم گیری در اصفهان و ایران به طور کلی، بر واکنش های کوتاه مدت استوار بوده است. مسئولان در برابر فشار کشاورزان، صنایع یا گروه های ذی نفوذ، راه ساده تر یعنی انتقال آب و صدور مجوز بیشتر را انتخاب کردند.

اما بحران آب ذاتاً سیستمی و چندبعدی است. ترکیبی از مدیریت مصرف، تخصیص عادلانه، سرمایه گذاری در بهره وری و بازچرخانی منابع. نادیده گرفتن این واقعیت، بحران را از سطح یک تهدید زیست محیطی به یک خطر ملی و امنیتی ارتقا داده است.

اصفهان؛ آینه آینده ایران

امروز شکاف های زمین در اصفهان چیزی بیش از ترک های خاک هستند؛ این ها دست خط تاریخ در محکومیت سوءمدیریت منابع هستند. هر متر فرونشست نه فقط نابودی یک زمین کشاورزی، که تهدیدی برای میراث جهانی، سرمایه های ملی و اعتماد اجتماعی است.

اگر این روند اصلاح نشود، اصفهان تنها نخستین قربانی است. دیگر دشت های ایران از کرمان و خوزستان تا تهران و سیستان در مسیر مشابهی گام برمی دارند.

اصفهان به ما می گوید که زمین، برخلاف مسئولان، مماشات نمی کند. وقتی آبخوان ها فرو می ریزند، هیچ انتقالی و هیچ طرحی قادر به بازگرداندن آن ها نیست.

امروز پرسش اصلی این است: آیا ساختار مدیریتی کشور توان شنیدن صدای زمین را دارد؟ یا اینکه همچنان قرار است با تصمیم های مقطعی، آینده یک سرزمین قربانی شود؟