یکی از چالش‌های همیشگی بازار سرمایه ایران، به‌ویژه در بازار پایه فرابورس، مساله نقدشوندگی و کشف منصفانه قیمت بوده است. ابزار «حجم مبنا» سال‌هاست در بورس تهران و فرابورس به‌عنوان مکانیزمی برای کنترل نوسانات قیمت به‌کار گرفته می‌شود؛ اما شکل سنتی آن، به دلیل ثابت بودن و بی‌توجهی به شرایط معاملاتی هر سهم، بعضاً باعث قفل شدن قیمت‌ها و کاهش جذابیت معاملات شده است.

در این راستا به تازگی شرکت فرابورس ایران با طرح «حجم مبنای پویا» به دنبال آن است که این مکانیزم را متناسب با حجم واقعی معاملات و شرایط بازار تنظیم کند. به زبان ساده، اگر سهمی با استقبال بیشتر سرمایه‌گذاران روبه‌رو باشد، حجم مبنای آن افزایش می‌یابد و در مقابل، در روزهای کم‌معامله، حجم مبنا متناسب با کاهش دادوستدها پایین می‌آید.

در خصوص آثار مثبت پویا شدن حجم مبنا در بازار پایه فرابورس ایران بر معاملات نمادها این بازار و کلیت بازار سرمایه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. بهبود نقدشوندگی: یکی از مشکلات جدی سهامداران در بازار پایه، گیر افتادن در صف‌های خرید و فروش است. حجم مبنای پویا باعث می‌شود قیمت‌ها سریع‌تر به ارزش واقعی خود نزدیک شوند و معاملات روان‌تر شود.

2. کاهش دستکاری قیمتی: وقتی حجم مبنا انعطاف‌پذیر باشد، امکان سفته‌بازی و بازی با حجم محدود برای تغییر قیمت کمتر خواهد شد.

3. افزایش جذابیت برای سرمایه‌گذاران خرد: شفافیت و پویایی بیشتر، اعتماد سرمایه‌گذاران را بالا می‌برد و می‌تواند بخشی از نقدینگی خارج‌شده از بازار را بازگرداند.

4. همسویی با منطق بازارهای جهانی: سازوکارهای مبتنی بر عرضه و تقاضا در بورس‌های پیشرفته دنیا، همواره پویا طراحی شده‌اند و کمتر شاهد قواعد دستوری خشک هستند.

در بسیاری از بورس‌های معتبر دنیا مانند NYSE آمریکا یا بورس لندن، مفهوم «حجم مبنا» به شکل بازار سرمایه ایران آن وجود ندارد. آن‌ها بیشتر از ابزارهایی مثل حجم مبنای پویا (Dynamic Thresholds)، دامنه نوسان شناور و مکانیسم توقف معاملات (Circuit Breaker) استفاده می‌کنند. این سازوکارها به‌جای قفل‌کردن قیمت، اجازه می‌دهند بازار سهام بر اساس واقعیت عرضه و تقاضا تنظیم شود.

برای نمونه در بورس بمبئی (BSE) هند، حجم معاملات در تعیین دامنه نوسان و توقف‌های موقت معاملات نقش دارد، چیزی شبیه به ایده حجم مبنای پویا که برای بازار پایه فرابورس ایران پیشنهاد شده است.

از سوی دیگر در بورس استانبول نیز با سازوکار Volatility Based Breaks حجم معاملات و میزان تغییرات قیمت به‌صورت لحظه‌ای پایش می‌شود تا نقدشوندگی حفظ شود.

در مجموع باید گفت اجرای «حجم مبنای پویا» در بازار پایه فرابورس را می‌توان گامی مثبت در راستای مدرن‌سازی زیرساخت‌های معاملاتی بازار سرمایه ایران دانست. این تغییر، اگر با آموزش و شفاف‌سازی همراه شود، می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی، کاهش هیجان‌های کاذب و نزدیک‌تر شدن بورس ایران به استانداردهای جهانی منجر شود.

انتهای پیام/