در دیپلماسی مدرن، موضع‌گیری یک کشور در برابر فشارهای خارجی تنها یک انتخاب سیاسی نیست، بلکه نمادی از استقلال استراتژیک، هویت ملی و تعهد به اصول حقوق بین‌الملل است. این موضع‌گیری به‌ویژه در عرصه‌های حساس امنیتی و هسته‌ای، معیاری برای سنجش توانایی یک کشور در دفاع از منافع ملی، حفظ حاکمیت و مقاومت در برابر ابزارهای سیاسی - اقتصادی قدرت‌های جهانی محسوب می‌شود. در این چارچوب، جمهوری اسلامی ایران در ماه‌های اخیر با یک حرکت دیپلماتیک غیرمنصفانه و از نظر حقوقی قابل اعتراض از سوی سه کشور اروپایی - آلمان، فرانسه و بریتانیا (E3) - مواجه شده است. این کشورها، با تلاش برای فعال‌سازی مجدد «سازوکار بازگردانی تحریم‌ها» در شورای امنیت سازمان ملل، در پی بازگشت تحریم‌های لغو‌شده تحت قطعنامه 2231 بوده‌اند. این اقدام که بر پایه تفسیری انتخابی و غیرمنطبق با روح و متن توافق هسته‌ای (برجام) و تعهدات حقوقی بین‌المللی صورت گرفته، از سوی ایران و بسیاری از کارشناسان حقوق بین‌الملل، غیرقانونی، غیرواقعی و فاقد مشروعیت تلقی شده است.

ایران در این صحنه، نه‌تنها به‌عنوان یک طرف واکنش‌دهنده، بلکه به‌عنوان یک بازیگر دیپلماتیک آگاه و متعهد به قوانین بین‌المللی ظاهر شده است. موضع‌گیری ایران در برابر این فشارها، نشان‌دهنده «دیپلماسی مقاومت» است - یعنی توانایی حفظ منافع ملی بدون تسلیم در برابر ابزارهای زور و فشار. این رویکرد، درعین‌حال که از حقوق بین‌الملل دفاع می‌کند، به کشورهای دیگر نیز یادآوری می‌کند که در جهان معاصر، قدرت تنها معیار نیست؛ قانون، منطق و اراده ملی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. این موضع، در بلندمدت، نه‌تنها حاکمیت ایران را تقویت می‌کند، بلکه الگویی برای کشورهای دیگر در مقابله با دوگانه‌ استانداردهای غربی و سلطه‌طلبی‌های نهادهای بین‌المللی محسوب می‌شود.

اقدام دفاعی و مشروع از سوی ایران 

در تیرماه 1404، تأسیسات نیروگاه اتمی بوشهر که تحت پوشش توافق پادمانی با آژانس قرار داشت، مورد حمله بمب‌های سنگرشکن قرار گرفت. این حمله که با مشارکت آمریکا و رژیم صهیونیستی انجام شد، باعث آسیب جدی به بخش‌هایی از نیروگاه شد. اگرچه هیچ افزایشی در سطح تشعشعات گزارش نشد، اما ایران این اقدام را نقض آشکار حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود دانست.

در واکنش، ایران اعلام کرد که همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به دلیل بی‌عدالتی و تبعیض در عملکرد مدیرکل آژانس، به تعلیق درمی‌آورد. 

ایران ادعا می‌کند که گروسی نه‌تنها در حفاظت از تأسیسات اتمی صلح‌آمیز ایران ناکام مانده، بلکه با انتشار گزارش‌های جانبدارانه، زمینه‌ساز این تجاوز بوده است.

محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که گفت‌وگوهای فنی با آژانس ادامه دارد و ایران در حال بررسی شکل جدیدی از همکاری است، اما این همکاری، تنها در چارچوب حقوق بین‌المللی و با تضمین حفاظت از منافع ملی ایران انجام خواهد شد.

خط دفاعی ایران در صحنه بین‌المللی

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در ماه‌های اخیر، نقش محوری در دیپلماسی مقاومتی ایران ایفا کرده است. او نه‌تنها با کشورهای عضو شورای امنیت، بلکه با نهادهای اروپایی نیز وارد مذاکره شده تا موضع ایران را به شکلی شفاف و قاطع بیان کند.

عراقچی اخیرا در یک اقدام استراتژیک، با سه کشور عضو غیردائم شورای امنیت، یعنی یونان، اسلوونی و سیرالئون، تماس تلفنی برقرار کرد. در این گفت‌وگوها، او اقدام سه کشور اروپایی را «غیرقانونی، ناموجه و غیرمسئولانه» توصیف و تأکید کرد که ایران در مسیر دیپلماسی ثابت‌قدم است، اما در دفاع از حقوق مشروع خود، انعطاف‌ناپذیر خواهد بود.

این تماس‌ها نشان‌دهنده تلاش ایران برای محدود کردن حمایت بین‌المللی از اقدامات اروپایی و جلب حمایت کشورهایی است که می‌توانند در شورای امنیت موضعی متوازن اتخاذ کنند. مهم‌تر اینکه، وزرای خارجه این سه کشور، در پاسخ، بر ضرورت راه‌حل‌های دیپلماتیک و جلوگیری از افزایش تنش تأکید کردند.

این واکنش، نشانه‌ای از شکاف موجود در مواضع اروپایی و عدم یکپارچگی در اتحادیه اروپا است.

 دیدار عراقچی با کایا کالاس در دوحه

از سوی دیگر در شامگاه پنج‌شنبه، عراقچی با کایا کالاس، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، در شهر دوحه دیدار کرد. این دیدار در شرایطی صورت گرفت که تنش‌ها در مورد سازوکار ماشه به اوج خود رسیده بود.

در این دیدار، عراقچی با تأکید بر غیرقانونی بودن اقدام سه کشور اروپایی، یادآور شد که کالاس به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام، مسئولیت دارد تا از دیپلماسی حمایت کند و از حرکت‌هایی که به تشدید تنش منجر می‌شود، جلوگیری کند. وی خواستار عملکرد فعال‌تر از سوی کالاس برای خنثی‌سازی اقدامات یک‌جانبه اروپایی شد.

کالاس نیز در پاسخ، دیپلماسی و مذاکره را تنها راه‌حل برای حل بحران دانست و بر ضرورت ارائه فرصت بیشتر به گفت‌وگو تأکید کرد. دو طرف بر ادامه رایزنی‌ها در روزها و هفته‌های آینده تفاهم کردند. این دیدار، اگرچه منجر به توافق فوری نشد، اما فضایی برای کاهش تنش و جلوگیری از فعال‌سازی واقعی تحریم‌ها فراهم کرد.

پشتوانه قانونی و دیپلماتیک ایران

یکی از مهم‌ترین عواملی که مانع از موفقیت اقدام اروپایی شده، حمایت آشکار چین و روسیه از ایران در صحنه بین‌المللی است. این دو کشور، هم به‌عنوان اعضای دائم شورای امنیت و هم به‌عنوان متحدان استراتژیک ایران، از ابتدا اقدام سه کشور اروپایی را غیرقانونی و غیرقابل قبول دانسته‌اند.

چین و روسیه مکررا تأکید کرده‌اند که فعال‌سازی سازوکار ماشه تنها زمانی مجاز است که کشوری که اقدام می‌کند، خود به تعهدات برجام پایبند باشد. از آنجا که اروپا به دلیل ناتوانی در حفظ تعاملات اقتصادی با ایران (به‌ویژه در بخش نفت و بانکداری) از تعهدات خود کوتاهی کرده‌اند، ادعای آن‌ها برای استفاده از ماشه، از نظر حقوقی بی‌پایه است.

علاوه بر این، چین و روسیه اعلام کرده‌اند که در صورت تلاش برای فعال‌سازی تحریم‌ها، حق وتو خواهند کرد. این موضع، نه‌تنها از نظر سیاسی، بلکه از نظر حقوقی، زمینه را برای ایران فراهم کرده تا با اطمینان بیشتری در برابر فشارهای غیرواقعی اروپا مقاومت کند.

ایران تسلیم خواسته‌های غیرواقعی اروپا نخواهد شد

ایران در ماه‌های اخیر، با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، حقوقی و استراتژیک، موضعی روشن و مستحکم اتخاذ کرده است. این موضع، بر چند اصل استوار است. یکی اینکه تعلیق همکاری با آژانس، پاسخی به تجاوز نظامی و بی‌عدالتی بین‌المللی است.

بحث دوم ثبات در مسیر دیپلماسی است، ایران با وجود تنش، درگاه گفت‌وگو را باز نگه داشته و از طریق عراقچی و دیگر نمایندگان، با جهان صحبت می‌کند.

از سوی دیگر حمایت چین و روسیه، هم به‌عنوان ابزار وتو و هم به‌عنوان متحدان دیپلماتیک، ایران را در موقعیت قوی‌تری قرار داده است.

موضوع بعدی این است که واکنش یونان، اسلوونی و سیرالئون نشان می‌دهد که حتی در میان کشورهای عضو سازمان ملل، یکپارچگی در قبال ایران وجود ندارد.

در نهایت، ایران به وضوح نشان داده که تسلیم خواسته‌های غیرواقعی، غیرقانونی و یک‌جانبه اروپا نخواهد شد. این کشور به دنبال تقویت موقعیت خود در صحنه بین‌المللی است و از طریق دیپلماسی هوشمند، حقوق خود را دفاع می‌کند. آینده نشان خواهد داد که آیا اروپا به جای ادامه مسیر فشار، به سمت گفت‌وگو و تعامل واقعی حرکت خواهد کرد یا همچنان در دام سیاست‌های غرب‌زده و وابسته به آمریکا خواهد ماند.

ایران، با تکیه بر قانون، منطق و متحدان استراتژیک، در این میدان دیپلماتیک، نه‌تنها مقاومت کرده، بلکه رهبری یک رویکرد جدید به سمت عدالت بین‌المللی را آغاز کرده است.

ایران با حمایت مسکو و پکن، در برابر اقدام غیرقانونی اروپا ایستاده است

با وجود فشارهای جدید اروپا و گزارش‌های رویترز درباره تحریم‌های پیش‌رو، جمهوری اسلامی ایران به‌ صورت رسمی و قاطع اعلام کرده است که تحت هیچ شرایطی تسلیم خواسته‌های غیرمنطقی و غیرواقعی غرب نخواهد شد.

منابع دیپلماتیک تأکید دارند که ادعاهای مطرح شده درباره «انتقال موشک بالستیک از ایران به روسیه» کاملا بی‌اساس و ساختگی هستند و هدف از تکرار آنها، ایجاد توجیهی برای اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی جدید علیه تهران است.

 ایران در واکنش به این اتهامات، ضمن تکذیب رسمی، تأکید کرده است که هیچ همکاری نظامی با روسیه در زمینه موشک‌های بالستیک ندارد و تمام فعالیت‌های دفاعی‌اش در چارچوب حقوق بین‌الملل و منافع ملی انجام می‌شود.

«این‌گونه اتهامات، تنها ابزاری برای توجیه تحریم‌های جدید است -  ایران نه‌تنها تسلیم نخواهد شد، بلکه در عرصه‌های بین‌المللی با اقدامات قانونی و دیپلماتیک، این فشارها را خنثی خواهد کرد.»

جمهوری اسلامی ایران با حمایت استراتژیک روسیه و چین، عزم خود را برای مقابله با اقدامات یک‌جانبه و غیرقانونی اروپا - از جمله فعال‌سازی مکانیسم «اسنپ‌بک» - جزم کرده و در عرصه‌های بین‌المللی واکنش قاطعی از خود نشان می‌دهد. 

در همین راستا، ایران قصد دارد در نشست پیش‌روی کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (24 شهریور در وین) پیش‌نویس قطعنامه‌ای را با عنوان «غیرقابل‌قبول بودن هرگونه حمله به تأسیسات هسته‌ای» ارائه دهد. این اقدام، پاسخ مستقیمی به تلاش‌های غرب برای تبدیل موضوع هسته‌ای به ابزاری برای فشار نظامی و سیاسی است.

میخاییل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین، با تأیید این اقدام، ضمن تمسخر ادعاهای رسانه‌های غربی (از جمله وال‌استریت ژورنال) تأکید کرد: «تبلیغاتچی‌های ضدروسی بهتر است پیش از ورود به بحث‌ها آمادگی بیشتری داشته باشند تا از چنین سطحی از طنز و تناقض پرهیز کنند.»

این اقدام دیپلماتیک ایران - با حمایت مسکو و پکن - نشان می‌دهد که تهران تنها نیست و در برابر اقدامات غیرقانونی اروپا، با ائتلافی قدرتمند ایستاده است.

فعال‌سازی ماشه توسط اروپا نه‌تنها مشروعیت ندارد، بلکه در عمل با مقاومت قاطع ایران و متحدانش روبه‌رو خواهد شد.

پاسخ ایران به برخی ادعاها

جمهوری اسلامی ایران به ‌روشنی اعلام می‌کند که تحت هیچ شرایطی تسلیم خواسته‌های غیرواقعی و غیرقانونی اروپا نخواهد شد. اقدام اخیر سه کشور اروپایی در تلاش برای فعال‌سازی سازوکار موسوم به «ماشه» نه‌تنها از نظر حقوقی فاقد مشروعیت است، بلکه تلاشی آشکار برای فشار سیاسی بر ایران به نفع آمریکا و رژیم صهیونیستی محسوب می‌شود.

ایران بارها تأکید کرده است که سیاست «فشار و تهدید» هرگز قادر نخواهد بود ملت و دولت ایران را از مسیر استقلال، پیشرفت و دفاع از حقوق مشروع خود باز دارد. تجربه گذشته نشان داده است که تحریم‌ها به جای تغییر محاسبات ایران، تنها به افزایش تاب‌آوری داخلی و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایران منجر شده است.

در این چارچوب، تهران با حمایت روشن و صریح روسیه و چین، دو عضو دائم شورای امنیت، عزم خود را برای مقابله با هرگونه اقدام غیرقانونی جزم کرده است. پکن و مسکو به‌طور مکرر تأکید کرده‌اند که اروپا فاقد صلاحیت برای استفاده از سازوکار ماشه است، زیرا خود به تعهدات برجامی عمل نکرده است. همین حمایت راهبردی، پشتوانه‌ای جدی برای ایران در مقابله با این اقدام غیرواقعی و یک‌جانبه اروپا به‌شمار می‌رود.

بنابراین، جمهوری اسلامی ایران در کنار متحدان بین‌المللی خود، در برابر این اقدام غیرقانونی اروپا ایستادگی قاطع خواهد داشت و از تمامی ابزارهای دیپلماتیک، حقوقی و سیاسی برای خنثی‌سازی فشارها بهره خواهد گرفت. پیام ایران روشن است: هیچ تهدید یا فشاری قادر نخواهد بود اراده ملی ایران را در دفاع از استقلال و حقوق خود در هم بشکند.