علی میرغضب در حدود سال 1240 خورشیدی (1861 میلادی) در تهران متولد شد. خانواده او به طور موروثی به شغل جلادی مشغول بودند؛ به طوری که می توان گفت شغل جلادی در خانواده آن ها به مدت هفت نسل منتقل شده بود. پدرش، مشهدی کریم میرغضب، جلاد معروف دوره ناصرالدین شاه بود. از بدو تولد، مطابق سنت آن زمان، علی به این حرفه منصوب شد و برای این مسیر تربیت شد.

از کودکی، یعنی در حدود سن 10 تا 12 سالگی، شاهد اعدام ها و مجازات های سنگین زندانیان بود و تدریجا مسئولیت های پیش پاافتاده تر مانند قطع گوش و بینی را به عهده گرفت تا در نهایت توانایی اجرای اعدام ها و قصاص کامل را به دست آورد. تربیت در این مسیر بسیار سختگیرانه و بیرحم بود تا به عنوان یک جلاد کارکشته شناخته شود. حقوق اولیه او ماهانه حدود 20 تومان از سوی حکومت قاجار بوده، اما برای امرار معاش معمولاً به رشوه گیری و درآمدهای دیگر متوسل می شد.

دوره فعالیت و شروع شغل جلادی

علی میرغضب فعالیت خود را در دوره سلطنت ناصرالدین شاه آغاز کرد و تا پایان دوره مظفرالدین شاه به عنوان جلاد رسمی حکومت قاجار فعالیت داشت. او نقش یک مأمور رسمی را ایفا می کرد که وظیفه اش اجرای حکم های صادرشده از سوی حکومت و دستگاه قضایی بود.

این دوره یکی از پرآشوب ترین و در عین حال حساس ترین دوره های تاریخ ایران بود که در آن احکام قضایی معمولا همراه با اجرای سخت و خشونت آمیز مجازات ها همراه بود. حضور او در این شغل، وی را به چهره ای هراس انگیز در جامعه تبدیل کرد که با لباس قرمز و خنجر به کمر شناخته می شد. جمعیت های بسیاری به تماشای اعدام های رسمی و اجرای قصاص او می آمدند که هم برای ترس بود و هم برای کنجکاوی.

علی میرغضب به اجرا و قصاص صدها محکوم پرداخته است. بیشترین اعدام ها شامل دزدان، جنایتکاران، قاتلان و افرادی بود که به اتهامات مختلف از جمله قتل، دزدی، محاربه و گاهی اتهامات سیاسی محکوم شده بودند. طبق گزارش ها، او مسئول اجرای احکامی بود که در بازارها یا میادین عمومی انجام می شد.

میرغضب خود بیان کرده است که این اعدام ها با خواست حکومت و قانون بودند و تنها او مأمور اجرای آنها بود بدون اینکه انتخاب یا تعصبی در این مورد داشته باشد. برخی محکومان با گریه و التماس پیش او می آمدند، اما هیچ چاره ای جز اجرای حکم برایش باقی نمانده بود. اعدام زنان نیز بخشی از فعالیت های او بود که اتفاقا برایش مسئله ساز و دردناک بود.

میرغضب در مصاحبه ای با مجله “اطلاعات هفتگی” در سال 1336 هجری شمسی، صراحتا از زندگی خود و شغلش سخن گفته است. او می گوید: "پدرم مجبور بود مرا طوری تربیت کند که یک جلاد واقعی باشم، زیرا اگر من این شغل را قبول نمی کردم حکومت از او غرامت می خواست و ادعا می کرد این پسر از روزی که به دنیا آمده طبق رضایت خودت به شغل میرغضبی انتخاب و استخدام شده است، در این مدت نیز حقوق او را مرتب پرداخته ایم و باید ضرر حکومت جبران شود و تمام حقوق و جرایم متعلقه را بپردازی. با این ترتیب ملاحظه می فرمایید که امکان نداشت از این شغل چشم بپوشم و درحقیقت من از شکم مادر میرغضب به دنیا آمدم و مامور شدم جلادی کنم!"

او در این گفتگو می گوید: "10-12 سال بیشتر نداشتم که ناظر اعدام و شکنجه چند تن از دزدان و جنایتکاران شده بودم. وقتی که یکی از میرغضب های مبتدی گوش مجرمی را برای عبرت سایرین می برید می دیدم شخص گوش بریده از فرط درد و رنج فریاد می کشد و به زمین و زمان فحش و ناسزا می گوید ولی میرغضب مبتدی و تازه کار گوش دیگرش را هم بریده کف دستش می گذاشت. این که گفتم میرغضب مبتدی و تازه کار؛ معمولا شاگرد میرغضب ها پس از چند سال که کار می کردند در اوایل مامور می شدند فقط گوش و بینی و دست مجرمین را قطع کنند و به تدریج همین که لیاقت خود را به ثبوت رساندند و تخصص یافتند تازه نوبت سر بریدن به آن ها می رسید. من در چنین محیطی بزرگ شدم؛ در محیطی که هر چند روز ناظر کشتن جنایتکاران می شدم. 13 سال بیشتر نداشتم که روزی با بچه های محله عرب ها که در آن زمان ما هم ساکن آن جا بودیم بازی می کردم، همان طور که قبلا توضیح داده ام اکثر بچه های محله حتی پسران 16-15 ساله نیز از من حساب می بردند و می گفتند تو علی میرغضب هستی و پدرت آدم می کشد. آن روز من بچه ها را دور خود جمع کرده گفتم: بیایید با هم میرغضب بازی کنیم. بچه ها قبول کردند و البته مرا به عنوان جلاد انتخاب نمودند و یک پسر لاغرمردنی هم به جای محکوم انتخاب شد. سایر بچه ها نیز مامور حکومت و تماشاچی شدند. خوب به خاطر دارم که مثل یک جلاد واقعی کت او را از پشت بسته بودم و اتفاقا چون بعدازظهر یکی از روزهای گرم تابستان بود هیچ عابری هم در کوچه دیده نمی شد. پسرک محکوم می خندید و من به روی او داد می زدم: پسر! نخند. یا گریه کرده از خداوند طلب بخشش نما و یا اصلا سکوت اختیار کن و چشمانت را ببند. ولی او مرتب می خندید و مرا مسخره کرده می گفت: آهای بچه ها ریخت میرغضب را تماشا کنید!"

او توضیح می داد: "من که عصبانی شده بودم، گفتم: بچه ها شروع کنید و کلک این محکوم خیره سر را بکنیم. بعد چاقوی کوچکی را که در جیب داشتم درآوردم و مثل پدرم که دو انگشت خود را در دو سوراخ بینی محکوم فرو برده سر او را به عقب می کشید و سینه اش را جلو می داد رفتار کردم و در همین لحظه ناگهان میدان اعدام و منظره سر بریدن محکومین در نظرم مجسم شده و پرده سیاهی جلوی چشمانم را گرفت و این خیال به قدری در من قوت گرفت که تصور نمودم جلاد واقعی هستم و چاقور را به گردن پسر گذاشتم فشار مختصری وارد آوردم. پسرک فریاد کشید و تمام بچه ها از ترس و وحشت پا به فرار گذاشتند و در همین لحظه که می خواستم بر فشار چاقو افزوده سر او را ببرم دفعتا یک دست قوی از پشت سر دست کوچک مرا گرفت و با یک تکان شدید چاقو را از دست من ربود. سر برگرداندم و چهره خشن پدرم را دیدم که با خشم و غضب به صورت من می نگریست. نگاه او به حدی رعب آور بود که بی اختیار بر خود لرزیدم. پدرم سیلی محکمی بر بناگوشم نواخت و بی درنگ دست های پسرک را آزاد کرد. لبه کند چاقوی کوچک من زخم بسیار مختصری در گردن او ایجاد کرده و چند قطره خون به شکل شیاری از گردنش جاری شده بود. پدرم او را به خانه آورد و جای زخم را که مثل خراش تیغی بود مرهم گذاشت. این واقعه سر و صدای عجیبی در محله عرب ها برپا کرد. اکثر پدران و مادران به بچه های خود توصیه و تاکید نمودند که دیگر مرا در بازی های خود شرکت ندهند. پدرم مرا نصیحت کرد و گفت: همان طور که برایت توضیح داده ام ما محکومین را به علت این که آدم کشته اند و حکومت آن ها را مجرم تشخیص داده و مستوجب مرگ دیده است می کشیم و الا قرار نیست هرکس که به دست مان افتاد سرش را ببریم. خلاصه آن قدر برایم حرف زد، و نصیحت نمود و تلقین کرد که بالاخره در آن سن و سال چیزهایی دستگیرم شد و به منظور او پی بردم.

میرغضب ادامه می دهد: "هنوز دو روز از آن واقعه سپری نشده بود که پدرم مرا همراه خود به قهوه خانه ای که آن زمان در کنار سنگلج بود برد، اکثر جلادان و شاگردان آن ها و حتی باشی ها نیز به این قهوه خانه می آمدند. در آن موقع به رییس و سردسته جلادان باشی می گفتند و البته سردسته جلادان یعنی باشی ها ازجمله میرغضب هایی انتخاب می شدند که در حرفه و شغل خود سابقه ممتدی داشته و به اصطلاح متخصص شده بودند و بعدها پدر من نیز به این سمت رسید یعنی باشی شد. توضیح این نکته را هم ضروری می دانم که شما تصور نفرمایید قهوه خانه ای که پاتوق جلادان بود کار نمی کرد زیرا قطع نظر از جلادان و شاگردان آن ها، عده زیادی از اقوام و آشنایان و رفقای محکومین به اعدام به آن جا آمده از جلادی که قرار بود فلان محکوم را سر ببرد تقاضا می کردند لااقل طوری این کار را انجام دهد که محکوم درد و رنج نکشد و روی این اصل قهوه خانه مزبور کاروبارش خوب بود. به هر حال آن روز که همراه پدرم به قهوه خانه رفتم دیدم عده ای از جلادان معروف و من جمله باشی در آن جا نشسته اند. باشی مشغول قلیان کشیدن بود. آن ها به مجرد این که من و پدرم را دیدند از جای خود برخاستند و باشی با صدایی که تا مغز استخوان نفوذ و رسوخ داشت و شخص را می ترساند، گفت: علی؟ به صورت او نگریستم و ترسیدم، چهره او بسیار مخوف بود و چشمانش مثل دو کاسه خون دیده می شد. دوباره تکرار کرد: علی؟! این بار به صورت پدرم نگریستم. او نیز اخم هایش را درهم کشیده بود. سایر جلادان هم با خشم و غیظ به من می نگریستند. در میان یک مشت جلاد ایستاده بودم و نمی دانستم منظور آن ها چیست. هیولای ترس چنگال خود را در قلبم فرو برده به شدت می فشرد و با این وصف چون پدرم آن جا بود سعی می کردم توجه او را جلب کنم و چشمان خود را به دیدگان او دوخته بودم؛ اما پدرم مثل مجسمه بی روحی ایستاده و از جایش تکان نمی خورد. نمی توانستم فکر کنم گناه من چیست و چرا این طور زل زل به من نگاه می کنند. باشی دستی به سبیل های چخماقی خود کشید و رو به پدرم کرده گفت: مشدی کریم شنیدم علی دو روز قبل هنگام بازی می خواست سر یکی از بچه ها را ببرد. اگر من بعد چنین کاری کرد او را پیش من بیاور خودم با این خنجر سرش را از تن جدا خواهم کرد. بعد خنجرش را درآورده به طرف من آمد. هرچند بسیار ترسیدم ولی گریه و زاری نکردم و در این وقت دیدم همه میرغضب ها و حتی پدرم می خندند. باشی گفت: مشدی کریم! پسر جسور و بی پروایی داری، مواظب باش که خوب تربیتش کنی. فکر می کنم باشی شود. آن روز از این سخنان و از این حادثه چیزی نفهمیدم ولی بعدها پی بردم که پدرم با باشی و سایر جلادان تبانی کرده به منظور این که از جرأت و جسارت من باخبر شوند و در ضمن تهدیدم نمایند که بعد از آن ماجرای میرغضب بازی تجدید نشود، به این کار دست زده اند. برای آن روز جلادان از این جا و آن جا صحبت کردند و بالاخره باشی به پدرم گفت که هفته آینده یک نفر راهزن که چند نفر زن و بچه کشته به قصاص خواهد رسید و نوبت شماست."

علی میرغضب پس از سال ها فعالیت در شغل سخت و طاقت فرسای جلادی، در دوران پیری به علت تغییر شرایط اجتماعی و نظام قضایی دیگر جلاد رسمی نبود و زندگی اش به سختی می گذشت. وی که بیش از نود سال داشت، در حوالی سال 1336 در کوچه پس کوچه های محله مولوی تهران دستفروشی می کرد.

وضعیت اجتماعی و اقتصادی وی بسیار دشوار بود، چرا که خانواده های مربوط به شغل جلادی به دلیل ماهیت شغلشان معمولا مورد طرد و نفرت جامعه بودند. علی میرغضب در پایان عمرش نه تنها جایگاهی نداشت بلکه مجبور به کارهای ساده و پیرهن فروشی شد.

علی میرغضب نماد آخرین نسل از یک شغل قدیمی، موروثی و پرتنش در ایران است. از کودکی و تربیت اجباری در خانواده ی خود، آغاز کرد، وارد شغلی سخت و پر از خشونت شد، با هزاران داستان تلخ و عبرت آموز روبرو شد و سرانجام در تنهایی و فقر به پایان عمر خود رسید.