به نقل از ایسنا، آیین بزرگداشت محمود فرشچیان ـ هنرمند فقید کشورمان ـ عصر دوشنبه ـ سوم شهریور ماه ـ با حضور اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه و مقامات لشکری و کشوری در تالار وحدت برگزار شد.

آیین بزرگداشت محمود فرشچیان امروز (سوم شهریور) با حضور حسین سیمایی صراف ـ وزیر علوم و تحقیقات ـ، سیدعباس صالحی ـ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ، نادره رضایی ـ معاون امور هنری وزارت ارشاد ـ، سیدعباس عظیمی ـ مدیرعامل انجمن هنرمندان پیشکسوت ـ، حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ، سهیل محمودی، بهمن نامور مطلق ـ عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، رییس سابق فرهنگستان هنر و نخستین رییس دانشگاه استاد فرشچیان ـ، احمد مسجدجامعی، پریسا شاد قزوینی، محمدحسین حلیمی و ... در تالار وحدت برگزار شد.

نامور مطلق در ابتدای سخنان خود گفت: انسان یک موجود مفهوم ساز و مسئله ساز است و هر بار با پدیده شگرفی مواجه می شود، سعی می کند با این مفهوم سازی و مسئله سازی درک عمیق تری از آن داشته باشد. تفاوت انسان ها در ابعاد اجتماعی و فرهنگی در این است که چقدر می توانند در مفاهیم مختلف مفهوم سازی کنند. آقای فرشچیان یک شخصیت شگفت انگیز است؛ شاید چند صد سال باید بگذرد تا دوباره چنین شخصیتی ظهور کند.

او افزود: می توان از او تعریف کرد و درباره اش گفت وگو کرد، اما شاید تبدیل او به مسئله کار یک جامعه فرهیخته باشد. او به تعریف و برخی تعاریف غلوانگیز نیاز ندارد. اگر بتوانیم او را به یک مسئله تبدیل کنیم، شاید بتوانیم او را تکثیر کنیم. آنها که در خاک سپاری حضور داشتند می دانند چه گلستانی آنجا جمع شده بود؛ از همه اقشار آنجا بودند. ما به این گلستان، مجمع مرغان می گوییم همانند سیمرغ. فرشچیان چه ویژگی داشت که همه اقشار با آثار او ارتباط برقرار می کنند؟

رییس پیشین فرهنگستان هنر ادامه داد: من زمانی که دبیر بودم، مدت ها با او در ارتباط بودم تا اینکه قرار شد دانشگاه هنرهای اسلامی راه اندازی شود. ایشان از آمریکا با من تماس گرفت و گفت بهتر است که من برای افتتاحیه بروم. این امر باعث شد ما ارتباط زیادی با هم داشته باشیم. او به بحث طراحی اهمیت بسیاری می داد. او رویاهای زیادی داشت که برآورده نشد و اگر برآورده کنیم، می تواند روحش تا حدی آرام بگیرد.

او با اشاره به برخی از آرزوهای استاد محمود فرشچیان بیان کرد: هنرستان اصفهان یکی از آرزوهای او بود که می خواست به آن رسیدگی شود اما محقق نشد. دانشگاه هنرهای زیبای اسلامی نیز یکی دیگر از اهداف ایشان بود که افراد زیادی برای آن زحمت کشیدند. اصرار کردیم استاد ـ شاگردی را در این دانشگاه بپذیرند ولی پذیرفته نشد. الگویی که ما از غرب گرفته ایم را اصلاً تغییر نمی دهیم، در صورتی که خود آنها هر ایده جدیدی را تغییر می دهند. این دانشگاه راه افتاد، اما مقرر بود شهریه ای از دانشجویان گرفته نشود، نخبگان دعوت شوند و استاد ـ شاگردی پذیرفته شود که نشد.

او در پایان گفت: من اعتقاد دارم هر جا که مسئله ای هست، راه حلی هم وجود دارد، فقط باید آن را باور کنیم. اگر ما باور می کردیم، این دو آرزوی او برآورده می شد. او چیزی برای خود نمی خواست، بلکه می خواست هنر این مرز و بوم پیشرفت کند. بهترین بزرگداشت او تحقق این آرزوهاست.

سیمایی صراف ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم در این مراسم اظهار کرد: چیزی که برای من از نوجوانی جذاب بود، تعلق خاطر استاد فرشچیان به ایران بود. می دانستم او به دلایلی در ایران نیست اما مشخص بود که وطن برایش عزیز است. استاد در خارج از ایران زندگی می کرد اما همچنان ایرانی ماند. تعلق خاطر استاد فرشچیان به آداب و عرف مردم ایران در آثارش دیده می شود.

وزیر علوم ادامه داد: کشور ما در فرهنگ و تمدن پرسابقه است. ایرانی ها با هنر زیسته اند و با آن شناخته می شوند. نگارگری، خوشنویسی، تذهیب و موسیقی ایرانی شناخته شده است. تمدن را جدای از مفاخر نمی توان شناخت و آقای فرشچیان از مفاخر ایرانی است. مفاخر فرهنگ و هنر، تمدن ساز هستند. به نظر می رسد در عصر جدید به هنر بیشتر از قبل نیاز داریم، زیرا فناوری توحش جنگ را بیشتر کرده ولی هنر می تواند زشتی تجاوز و تحریم را بهتر نشان دهد و به انسان ها آگاهی دهد.

سیمایی صراف تاکید کرد: به هنر بیش از گذشته نیاز داریم چون همه ما تحت تاثیر هژمونی فناوری قرار گرفته ایم. هنر این قدرت را دارد که به ما معنا می بخشد و زندگی را از پوچی درمی آورد و به انسان آرامش می دهد و او را به عالم خیال می برد. آثار آقای فرشچیان این قدرت را دارند و مدت مدیدی مخاطب پای تابلوهای او قفل می شود و آنجاست که به عظمت انسان پی می بریم.

در مراسم دوشنبه ـ 3 شهریور ماه ـ در تالار وحدت محمدرضا فرشچیان هم چنین خاطرنشان کرد: امروز احساس کردم که چگونه یک انسان می تواند با سرمایه گذاری دوست داشتن در قلب انسان ها جا بگیرد او ایرانی و انسان بود، 45 سال در آمریکا زندگی کرد ولی پاسپورت آمریکایی نگرفت و فقط یک پاسپورت داشت آن هم پاسپورت ایرانی بود. هر بار از او می پرسیدند چرا پاسپورت آمریکایی نمی گیری می گفت من ایرانی هستم و فقط هم یک پاسپورت ایرانی دارم ممنونم که به ایرانی بودن او اشاره کردید چون دل و روح او برای ایران می تپید.

حجت الاسلام خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه مراسم گفت: امروز در محفل تکریم روح بلند استادی گرد هم آمده ایم که نبودش ضایعه ای بزرگ خواهد بود. او از تبار نوابغی بود که شاید سال ها زمان ببرد تا این خاک تمدن خیز، چون اویی را دوباره بپروراند. وظیفه ما پس از این فقدان، استخراج هنر استاد در قالب اصول راهبردی برای حکمرانی فرهنگی است.

وی در ادامه سخنانش چند محور اصلی را مورد تأکید قرار داد و افزود: نخستین محور، رمزگشایی از حکمت هنر فرشچیان است؛ هنری که تجلی ایمان در خلاقیت بود. پیوند میان خلقت و حکمت در آثار او به وضوح دیده می شود؛ چه در ارادت خالصانه به ائمه اطهار علیهم السلام و خلق آثاری همچون ضامن آهو، چه در پاسخ مومنانه به تجدد و سنت ـ نزاعی که سال هاست محل بحث است ـ و چه در هنر به مثابه فکرت مجسم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه آثار فرشچیان را نباید صرفاً دید، بلکه باید با چشم دل درک کرد ، هنر او را سنتی زنده و پویا توصیف کرد.

خسروپناه ادامه داد: هنر استاد فرشچیان میراثی راهبردی برای فرهنگ است؛ میراثی که همچون نقشه راهی عملیاتی پیش روی ما قرار دارد. نباید تنها به آثار ایشان بنازیم، بلکه لازم است از آن ها در حکمرانی فرهنگی بهره ببریم. نهادسازی بر پایه یک مکتب، هنرمند به مثابه سرمایه ملی و هنر اصیل به عنوان سفیر فرهنگی از مهم ترین دستاوردهای راهبردی اوست. هنر فرشچیان زبان مشترک همه ایرانیان با سلایق گوناگون بود و این ما هستیم که باید این سرمایه را به کار گیریم.

وی در پایان تصریح کرد: تأسیس نهضت جهانی سازی حکمت هنر ایرانی اسلامی یکی از وظایف ماست که باید به سرانجام برسد. الگوی حکمرانی فرشچیان و روح آثار او باید تکثیر شود.

طاها بهبهانی، هنرمند پیشکسوت نقاش و مجسمه ساز، در ادامه پشت تریبون آمد و گفت: در این مراسم، یاد خاکسپاری ایران درودی افتادم؛ روزی که تابوتش را جلوی تریبون گذاشتند و خودش به من گفت بگو . ایران درودی از سرطان نمرد، بلکه دق کرد. خانه اش را در پاریس فروخت تا برای جوانان ایرانی موزه ای برای مبادله هنر ایران و جهان تأسیس کند، اما شهرداری تنها یک زمین به او داد که چهار معترض داشت!

او ادامه داد: آخرین ملاقات من با آقای فرشچیان در خانه عشق و دوستی، خانه گویا بود. آنجا به او برای تأسیس دانشگاه فرشچیان تبریک گفتم، اما او راضی نبود و می گفت: من دانشگاه مستقل می خواستم، اما مستقل نشد. من به عنوان نسلی از نقاشان و مجسمه سازان، این ها را می گویم؛ نسلی که شاید سال های آخرش را نزد شما بگذراند. امروز فرصت خوبی است که به این نسل فکر و توجه کنید.

بهبهانی با اشاره به جایگاه هنری فرشچیان گفت: استاد فرشچیان تحولی بزرگ در نگارگری ایرانی ایجاد کرد؛ نگارگری ای که دچار تکرار و دل زدگی شده بود. او انسانی بود که شعر و ادبیات می دانست و از خانواده ای ریشه دار می آمد. امروز که تصویرش را دیدم، قلبم لرزید و یقین دارم او با نارضایتی سر بر بالین مرگ گذاشت. او می خواست دانشگاهش رایگان باشد، اما نشد؛ همان طور که ایران درودی هم گفت حاضر است هزینه موزه را بپردازد اما موزه ای ساخته نشد.

وی درباره آثار خاص زنده یاد فرشچیان افزود: تابلوی عصر عاشورا اثری است که بیابان برهوتی را نشان می دهد و غمی بزرگ را نمایان می سازد. زمانی که آن را به یک خارجی نشان دادم، آن را تراژدی دانست. من برای این تابلو گریه می کنم، چون بسیار زیباست. تابلوی شمس و مولانا نیز غوغایی هنری به پا کرد؛ اثری که بعدها هنرمندان خارجی در کارهایشان از آن الهام گرفتند.

این هنرمند پیشکسوت با گله از بی نظمی هویت بصری شهر خاطرنشان کرد: اگر تابلوهای فرشچیان همچون نیایش در سطح شهر نصب می شد، این بی نظمی تا حدی کمرنگ تر می شد. فرشچیان در دل ها خواهد ماند. یادش گرامی باد و امیدوارم روزی دوباره در همین جا گرد هم آییم و برای هنر و فرهنگ ایران به پا خیزیم.

پریسا شاد قزوینی هم در سخنانی گفت: من استاد فرشچیان را نه صرفاً یک نقاش، بلکه یک عارف می دانم؛ عارفی که عرفان وجودش در آثارش تجلی یافته است. هنرمندان معمولاً تصویرگر آرمان های زیستی خود هستند، اما او تصویرگر حقیقت وجود بود. وقتی مراسم تشییع او را دیدم، دریافتم که او نقاش دل ها بود.

وی ادامه داد: هنروری او فراتر از فن و آموزه بود؛ او به معرفت و حقیقت رسیده بود و تا زمانی که دل به معرفت حق نسپارد، رسیدن به چنین جایگاهی ممکن نیست. استاد همیشه می گفت هر کاری می کنید، در آن شماره یک باشید. او تنها به کشیدن طرح فرشته ها یا داستان های مذهبی اکتفا نمی کرد، بلکه بر اساس معرفتی که به دل یافته بود، دست به خلق اثر می زد. او رمز جاودانگی را یافته و همه چیز را در خود به تعالی رسانده بود.

شاد قزوینی افزود: استاد فرشچیان تنها به مباحث و موضوعات مذهبی محدود نبود، بلکه به مضامین دل نیز می پرداخت. برای همین جامعه به سمت او کشش پیدا کرد و این طلب، رابطه ای دوسویه بود. او کمتر از میکل آنژ نیست، بلکه حتی بالاتر است. او تلاش می کرد که کار خوب را به بهترین شکل انجام دهد. استاد فرشچیان یک عارف نقاش بود و ان شاءالله وجود و میراث او برای همه ما ارزشمند باقی بماند.

محمدحسین حلیمی، نگارگر پیشکسوت، در سخنان خود گفت: بیش از 60 سال با استاد فرشچیان آشنایی داشتم. ما با هم سیر و سفر می کردیم، از این شهر به آن شهر می رفتیم و آنچه از دست استادان بزرگ در بازارها و مکان های تاریخی می دیدیم، نقش می زدیم. در آن زمان، هنرمندان بزرگ ـ به ویژه در اصفهان ـ با عموم مردم ارتباط مستقیم داشتند و همه می دیدند که آنان چه می کنند؛ اما زمانه تغییر کرده است.

او ادامه داد: استاد فرشچیان 30 سال برای فرهنگ و هنر تلاش کرد و هر زمان که نیاز بود جلوه ای از هنر پرافتخار ایران نشان داده شود، برای آن همت می گماشت. او سال ها در مدرسه هنرهای زیبا تدریس کرد. خداوند هنگام آفرینش، هفت صفت به انسان می دهد و اگر چشم برای دیدن و گوش برای شنیدن عطا کرده، هدف فقط دیدن و شنیدن معمولی نبوده است. برخی انسان ها موهبتی ویژه دارند و همان ها هنرمندان هستند که می توانند متفاوت ببینند و متفاوت بیافرینند. خداوند هر که را دوست داشته باشد، هنرمند می کند؛ شاید چون او را شایسته تر می داند و نگاه خاصی به او دارد. از میان این هنرمندان، یکی میکل آنژ می شود، دیگری رافائل، و یکی هم فرشچیان؛ او از برگزیدگان بود و مسئولیتی داشت که باید آن را به پایان می رساند. او برای ما یک صورت مسئله گذاشت و تکلیف را روشن کرد.

این هنرمند افزود: چقدر خوب است که او در اصفهان، مهد هنر، متولد شد؛ شهری که قدر او را دانست. خداوند به او نیروی آفرینندگی عطا کرد و این برای اصفهانی ها تکلیف بزرگی بود. امروز که می بینیم ارتباطات چگونه نقش پیدا می کند، خوشبختانه اصفهان موزه ای به نام فرشچیان تأسیس کرده است. اما این موزه نباید تنها چند اثر او را به نمایش بگذارد؛ بلکه باید فعال باشد، به هنرمندان آموزش دهد و الگویی از موزه های معتبر جهان بگیرد تا به همان جایگاه برسد.

حلیمی در پایان تأکید کرد: لازم است افراد دانا و متفکر در این موزه حضور داشته باشند تا مردم را راهنمایی کنند و موزه به روز و پویا باشد؛ موزه ای که برای آینده بماند. کشور ما نیازمند آن است که بر چنین میراث و سرمایه های ارزشمندی تکیه کند.