نتایج پژوهش های جدید علمی نشان می دهد که عملکرد شناختی انسان در طول شبانه روز یک ریتم مشخص دارد و اوج آن معمولاً حوالی ساعت 11 صبح تا 1 بعدازظهر رخ می دهد.

در این بازه زمانی، حافظه، تمرکز، و قدرت پردازش ذهنی به بالاترین سطح می رسند. مطالعه ای که روی بیش از صد هزار آزمون دانشگاهی در ایتالیا انجام شد، نشان داد دانشجویانی که آزمون هایشان در این ساعات برگزار می شد، به طور معناداری نمرات بالاتری کسب کردند. این موضوع تأییدی بر ارتباط مستقیم میان ساعت انجام فعالیت های ذهنی و کیفیت عملکرد شناختی است.

عامل اصلی این پدیده را می توان در چرخه های بیولوژیکی بدن یا ریتم شبانه روزی جستجو کرد. در طول صبح، بدن و مغز به تدریج از حالت خواب خارج شده و به سطح بهینه عملکرد می رسند، در حالی که بعدازظهر خستگی و کاهش سطح انرژی باعث افت توان ذهنی می شود. علاوه بر این، مسئله ای به نام خستگی تصمیم گیری (ego depletion) نیز نقش دارد؛ یعنی زمانی که افراد یا ارزیابان پس از ساعات طولانی کارکردن، توانایی تصمیم گیری دقیق و بی طرفانه را از دست می دهند. این اثر هم بر فردی که در حال آزمون یا ارائه است و هم بر ارزیاب یا مخاطب او تأثیر منفی می گذارد.

از منظر کاربردی، نتایج این تحقیقات اهمیت ویژه ای در برنامه ریزی های تحصیلی و حرفه ای دارند. برای مثال، تعیین زمان آزمون های مهم، جلسات شغلی یا ارائه های کلیدی در بازه 11 تا 13 می تواند شانس موفقیت را افزایش دهد. حتی پژوهش های مشابه در حوزه حقوقی نشان داده اند که تصمیمات قضات یا هیئت های بررسی پرونده در ساعات اولیه روز منصفانه تر و مثبت تر است. بنابراین انتخاب هوشمندانه زمان، نه تنها بر عملکرد فردی بلکه بر نحوه قضاوت و ارزیابی دیگران نیز اثرگذار است.