یارانه نقدی از سال 1389 به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین سیاست‌های حمایتی در اقتصاد ایران اجرا شد. این یارانه طی سال‌های گذشته به میلیون‌ها خانوار ایرانی تعلق گرفته است. با این حال، در مرداد 1404 موجی تازه از حذف یارانه‌ها آغاز شد که بر اساس گزارش‌ها، 18 میلیون نفر از لیست یارانه‌بگیران خط خورده‌اند. نکته قابل توجه اینکه در میان حذف‌شدگان، گروه‌هایی از کارگران و مزدبگیران متوسط هم قرار دارند؛ موضوعی که نگرانی و اعتراض گسترده‌ای در جامعه کارگری ایجاد کرده است.

طبق اعلام رییس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، سیاست دولت بر حذف سه دهک بالای درآمدی است. اما گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که بخشی از کارگران و کارمندان با درآمد متوسط نیز یارانه خود را از دست داده‌اند.

تیرماه 1404: 49 میلیون و 600 هزار نفر یارانه دریافت کردند.

مردادماه 1404: این تعداد به 46 میلیون و 570 هزار نفر رسید.
این کاهش، نشانه حذف 3 میلیون نفر تنها در یک ماه است و در مجموع قرار است یارانه 18 میلیون نفر تا پایان سال قطع شود.

خانوارهایی که یارانه آن‌ها قطع شده، پیامکی از سامانه هدفمندی دریافت کرده‌اند. در این پیام آمده است:

«بر اساس مصوبه مجلس و بررسی شاخص‌های بانکی، درآمدی و دارایی، سرانه درآمد ماهانه شما پس از کسر هزینه اجاره مسکن بیش از 10 میلیون تومان برآورد شده است. بنابراین خانوار شما واجد شرایط دریافت یارانه نیست.»

این پیام نشان می‌دهد که آزمون وسع مالی مبنای حذف بوده، اما بسیاری از کارگران معتقدند محاسبات صورت‌گرفته با واقعیت زندگی‌شان مطابقت ندارد.

کارگران و خانواده‌هایشان سهم بزرگی از دریافت‌کنندگان یارانه نقدی را تشکیل می‌دهند. حذف یارانه‌ها باعث نگرانی آن‌ها شده است، چراکه:

هزینه‌های زندگی (مسکن، خوراک، درمان) طی سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است.

دستمزد مصوب شورای عالی کار کفاف هزینه‌های واقعی زندگی را نمی‌دهد.

حذف یارانه می‌تواند فشار اقتصادی مضاعفی بر خانوارهای مزدبگیر وارد کند.

1. آیا منابع حاصل از حذف، به دهک‌های پایین بازتوزیع می‌شود؟
طبق قانون، دولت موظف است مبالغ صرفه‌جویی‌شده را به دهک‌های کم‌درآمد اختصاص دهد، اما تاکنون توضیح شفافی درباره نحوه این بازتوزیع داده نشده است.

چه تضمینی وجود دارد که کارگران واقعی اشتباهاً حذف نشوند؟
ابهام در شاخص‌های درآمدی و خطاهای آماری می‌تواند منجر به حذف ناعادلانه شود.

آیا امکان اعتراض وجود دارد؟
بله. خانوارهای حذف‌شده می‌توانند در سامانه هدفمندی یارانه‌ها ثبت اعتراض کنند، اما زمان و نتیجه رسیدگی مشخص نیست.

در سال 1392، دولت وقت یارانه بخشی از دهک دهم را حذف کرد.

در سال‌های بعد نیز به‌صورت پراکنده، حذف یارانه برخی دهک‌ها انجام شد.

اما حذف گسترده 18 میلیونی در سال 1404 بی‌سابقه است و بزرگ‌ترین موج حذف یارانه در تاریخ ایران به شمار می‌رود.

مجلس شورای اسلامی: در قانون بودجه 1404، تکلیف حذف سه دهک بالا مشخص شد.

دولت: وزیر تعاون و رییس سازمان هدفمندی یارانه‌ها اجرای این قانون را تأیید کرده‌اند.

هدف: تمرکز بر حمایت از دهک‌های اول تا سوم و تأمین منابع برای کالابرگ الکترونیک.

دولت وعده داده است که منابع آزادشده از حذف یارانه دهک‌های پردرآمد، به شکل کالابرگ الکترونیک به دهک‌های پایین اختصاص یابد. در این طرح:

دهک‌های 1 تا 3: اعتبار 500 هزار تومانی برای خرید کالاهای اساسی

دهک‌های 4 تا 7: اعتبار 350 هزار تومانی

با این حال، هنوز مشخص نیست آیا همه منابع حاصل از حذف یارانه‌ها واقعاً به این طرح منتقل خواهد شد یا خیر.

افزایش نارضایتی عمومی: به‌ویژه در میان قشر کارگر و کارمند.

احتمال افزایش اعتراضات صنفی: تشکل‌های کارگری ممکن است واکنش نشان دهند.

تضعیف اعتماد عمومی: اگر شفافیت در نحوه حذف وجود نداشته باشد، اعتماد مردم به سیاست‌های حمایتی کاهش می‌یابد.

1. شفاف‌سازی کامل معیارهای حذف و دهک‌بندی.
2. تقویت سامانه اعتراضات و رسیدگی سریع به شکایات.
3. استفاده از داده‌های دقیق‌تر (مانند مالیات بر مجموع درآمد) برای شناسایی دهک‌ها.
4. اولویت دادن به حمایت از کارگران به‌عنوان قشر مولد اقتصاد کشور.

حذف یارانه نقدی در مرداد 1404 و خط خوردن نام 18 میلیون نفر از لیست یارانه‌بگیران، موجی از نگرانی را در جامعه کارگری ایران به‌وجود آورده است. دولت و مجلس این اقدام را بخشی از اجرای قانون بودجه و اصلاح ساختار حمایتی معرفی می‌کنند. با این حال، حذف یارانه برخی کارگران و مزدبگیران متوسط نشان می‌دهد که هنوز چالش‌های جدی در نحوه دهک‌بندی و اجرای سیاست‌ها وجود دارد.
موفقیت این طرح تنها در صورتی محقق خواهد شد که شفافیت، عدالت و دقت در شناسایی دهک‌ها رعایت شود و منابع حاصل واقعاً به سمت حمایت از دهک‌های ضعیف جامعه هدایت گردد.