تنظیم عرضه سکه و مدیریت انتظارات تورمی: در شرایط بی ثباتی اقتصاد کلان، به ویژه هنگام جهش تورمی، تقاضا برای سکه طلا به عنوان پناهگاه امن دارایی ها افزایش می یابد. بانک مرکزی، با بهره گیری از ابزارهایی چون ضرب جدید سکه یا بازتوزیع ذخایر موجود، تلاش می کند تا از ایجاد حباب قیمتی جلوگیری کند و از طریق تاثیرگذاری بر انتظارات عمومی، به ثبات روانی بازار یاری رساند. این سیاست، که در مطالعات تجربی موفق برخی کشورها از جمله ترکیه، هند و آفریقای جنوبی نیز توصیه شده، نیازمند زمان بندی دقیق و هماهنگی با سایر ارکان سیاست پولی است.

کنترل نرخ ارز و اثرگذاری غیرمستقیم بر قیمت سکه: قیمت سکه در ایران، تابعی از سه مؤلفه کلیدی است؛ قیمت جهانی هر اونس طلا، نرخ برابری ارز و مالیات و هزینه های معاملاتی داخلی. بانک مرکزی، از طریق کنترل بازار ارز، به طور غیرمستقیم ولی موثر، در قیمت گذاری سکه مداخله می کند. تجربه اثبات کرده است که کاهش نوسانات ارزی، به مهار التهابات قیمتی در بازار سکه و تعدیل رفتارهای هیجانی منجر می شود

ضرب و توزیع سکه؛ ابزار اجرایی سیاست پولی: بانک مرکزی از طریق ضرابخانه و شرکت های تابعه، وظیفه ضرب و توزیع سکه را بر عهده دارد. این توزیع می تواند در قالب حراج های عمومی، طرح های پیش فروش و توزیع هدفمند از طریق بانک های عامل صورت گیرد. این سیاست نه تنها امکان نقدشوندگی سریع برای متقاضیان را فراهم می آورد، بلکه از احتکار و سفته بازی می کاهد و موجب هدایت تقاضای واقعی به بازار رسمی می شود.

بازار سکه به عنوان ابزاری برای جذب نقدینگی: پیش فروش سکه در برخی مقاطع تاریخی، از سوی بانک مرکزی به عنوان راهکاری برای جذب نقدینگی و کنترل فشارهای تورمی به کار گرفته شده است. این روش با لحاظ پشتوانه منطقی، برنامه ریزی دقیق و هماهنگی با سیاست های کلان، می تواند به کنترل انتظارات تورمی و اعتمادسازی عمومی بیانجامد.

شفافیت داده ها و مدیریت اطلاعات بازار: انتشار منظم و دقیق آمار مرتبط با ضرب سکه، ذخایر طلای بانک مرکزی، روند قیمت گذاری، و سیاست های مداخله ای، نقشی محوری در مهار شایعات و مقابله با رفتارهای هیجانی بازار دارد. نبود شفافیت، خود به عاملی برای تشدید نااطمینانی و اختلال در رفتارهای سرمایه ای بدل می شود.

در کنار ابزارهای سنتی، بانک های مرکزی در برخی کشورها در دهه اخیر به بهره گیری از راهکارهای نوین، نظیر توکن سازی دارایی های واقعی و انتشار اوراق مبتنی بر طلا، روی آورده اند. این سیاست ها می توانند در ایران نیز مورد توجه قرار گیرند.

توکن سکه طلا: بازآفرینی اعتماد از مسیر دیجیتال: توکن سازی سکه، به معنای صدور دارایی دیجیتال مبتنی بر پشتوانه فیزیکی طلا، می تواند راهکاری برای شفاف سازی، افزایش دسترسی پذیری و کاهش هزینه های مبادله باشد. نمونه های موفق این سیاست را می توان در کشورهای امارات، سنگاپور و سوییس مشاهده کرد. طراحی دقیق سازوکار فنی، تعریف قواعد مالکیت، و نظارت دقیق بر پشتوانه واقعی توکن، از الزامات پیاده سازی چنین سیاستی است.

اوراق بهادار مبتنی بر طلا (Gold-Backed Securities): در برخی اقتصادها، بانک مرکزی یا نهادهای مالی تحت نظارت آن، اقدام به انتشار اوراق بهادار با پشتوانه طلا (نظیر Gold Bonds یا Gold Savings Certificates) کرده اند. این ابزارها هم به جذب نقدینگی کمک می کنند، هم امکان سرمایه گذاری امن را برای خانوارها و سرمایه گذاران خرد فراهم می آورند و در عین حال، فشار تقاضا بر بازار فیزیکی طلا و سکه را تعدیل می نمایند. در ایران نیز طراحی اوراق پایه سکه یا طلا با امکان نقدشوندگی بالا و معافیت های مالیاتی محدود، می تواند به عنوان راهبرد مکمل در سیاست پولی مورد توجه قرار گیرد.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، با به کارگیری مجموعه ای از سیاست های سنتی و ابزارهای نوین در بازار سکه، تلاش دارد ثبات این بازار را حفظ کند و آن را در خدمت اهداف کلان پولی و مالی کشور قرار دهد. اما موفقیت این سیاست ها منوط به استقلال و اقتدار نهادی بانک مرکزی، هم راستایی با سیاست های ارزی، مالی و تجاری دولت، شفافیت حداکثری در داده ها و سیاستگذاری و جسارت در نوآوری و بهره گیری از تجربیات موفق جهانی خواهد بود. بازار سکه، اگرچه از جنس کالای سرمایه ای است، اما در بستر اقتصاد ایران، تبلور احساسات عمومی، شاخص انتظارات تورمی، و نمادی از میزان اعتماد جامعه به سیاستگذار پولی به شمار می آید. مدیریت هوشمندانه این بازار، می تواند گامی موثر در جهت ارتقای ثبات مالی و حفظ قدرت پول ملی باشد.

* معاون توسعه مدیریت و منابع بانک مرکزی