به نقل از اطلاعات آنلاین در دنیای پزشکی و درمان، هیچ چیز به اندازه اعتماد بیمار به پزشک تعیین کننده نیست. درواقع این اعتماد، یک پایه اساسی برای درمان درست و کارآمد است. اما بسیار دیده و شنیده شده که برخی پزشکان با اولویت قرار دادن منافع مالی خود بیمار را به سمت جراحی های غیرضروری و بی جا سوق می دهند. جراحی هایی که برای بیمار ممکن است عوارض سخت و گاه جبران ناپذیری را به وجود بیاورد.

براساس آخرین صحبت عباس مسجدی رییس سازمان پزشکی قانونی، در سال 1403 بیش از 15 هزار و 41 پرونده قصور پزشکی در این سازمان تشکیل شده است. حال مسئله ای که وجود دارد این است که در پرونده شکایت از پزشکان، همیشه هم بحث قصور پزشکی و سهل انگاری مطرح نیست. بلکه گاهی هم اخلاق پزشکی آگاهانه زیر پا گذاشته می شود که البته آمار دقیق و مستقلی در این باره وجود ندارد. چرا که این مسئله از آن دست مسائلی است که در پشت پرده قرار دارد و ذینفعان از بیان واقعیت ها طفره می روند. در این گزارش با چند نفر که تجربه تجویز عمل غیرضروری داشته اند به گفت وگو نشستیم.

داستان یک عمل جراحی که به راه کج رفت

نوید 27 سال پرستار اتاق عمل بوده و خود یکی از قربانیانی است که زیر تیغ جراحی غیرضروری و نادرست یک جراح اعصاب رفت. او سال ها از کمردرد رنج می برد، اما اخیرا این درد به پاهایش هم سرایت کرده بود و همین مسئله باعث شد که به دکتر میم در یکی از بیمارستان های مطرح تهران مراجعه کند. این جراح اعصاب پس از معاینه گفت که به یک عمل خیلی بزرگ که به اصطلاح به آن سیدی گذاری می گویند، نیاز دارد. عملی که باید مهره دهم سینه ای تا مهره اول خاجی به وسیله پیچ و میله به یکدیگر متصل شوند.

نوید در ابتدا با این عمل مخالفت کرد و می دانست که عوارض سختی در انتظار اوست. اما دکتر او را متقاعد کرد و درنهایت تن به عمل داد و دچار مشکلات زیادی شد: من بعد از عمل به اصطلاح پزشکی دچار اسکولیوز شدم. به شکلی که هر طرف بدنم به یک سمتی می رفت و اصلا کج و کوله شده بودم. پرونده را فرستادم برای یکی از همکاران دکتر میم که فوق تخصص ستون فقرات بودند. ایشان گفتند دچار عدم تعادل در محورهای کمری و همچنین سندرم پشت صاف (flat back syndrome) شده ام و بایستی که دوباره یک عمل سنگین انجام دهم . نوید نزد دو جراح اعصاب دیگر هم رفت و آن ها هم این مسئله تایید کردند که این جراحی، یک جراحی غیرضروری و بی جا بوده که به اصطلاح به آن overtreatment می گویند.

این قصه که رنگ و بوی منفعت مالی دارد فقط به همین نقطه ختم نمی شود. بلکه رفتارهای پیش از عمل دکتر میم هم حاکی از همین مسئله است: من به دکتر گفتم که پروتزها و پیچ ها و لوازم مورد نیاز عمل را نسخه کند تا من خودم از جایی که آشنا دارم خریداری کنم. اما ایشان مخالفت کردند و گفتند هرچه که در بیمارستان استفاده می شود خوب و مورد تایید ما است. درحالی که این مسئله به پزشک ربطی ندارد و در بسیاری از جاها اجازه می دهند که مریض خودش وسایل مورد نیاز جراحی را با توجه به وسعش تهیه کند .

نوید بر اساس تجربه 27 سال کار در بیمارستان، بر این باور است که شرکت های بزرگ تجهیزات پزشکی که در بیمارستان ها مستقر هستند، به هر پزشکی که از لوازم آن ها استفاده کند پورسانت های خیلی خوب می دهند. گاهی اوقات هم آن شرکت برای خودشان است. همین مسئله در حقیقت پای منافع مالی را در کار پزشکی باز می کند و اصل سود ورزی را تبدیل به اولویت اول برخی پزشکان می کند.

نان در زیباییست

نسترن زن جوانی است که برای مشکل گرفتگی گوش به یک متخصص گوش و حلق و بینی معروف مراجعه می کند. او صرفا برای درمان این وضعیت و جرم گیری رفته بود که ناگهان این پزشک بدون هیچ گونه پرسش و طرح مسئله ای از جانب نسترن به صورت خودجوش شروع کرد به صحبت کردن پیرامون عمل زیبایی گوش و چنین پیشنهادی را به او داد. پیشنهادی که باعث شد به نسترن احساس نازیبایی و ناکافی بودن دست دهد: دکتر گوشم را در دستش گرفت و گفت این قسمت از سرت فاصله دارد و این قسمت بالایی گوش هم بزرگ است. همه این ها را می توانم در یک جراحی سرپایی درست کنم. از او پرسیدم که آیا چنین کاری ضرورت پزشکی و درمانی دارد؟ گفتند نه، اتفاقا این مدل گوش امواج صوتی را بهتر دریافت می کند و شنوایی بهتری دارد. به نظر من مطرح کردن این پیشنهاد بدون خواست خودم چیزی جز بازاریابی و مارکتینگ در این زمینه نیست . تا قبل از این پیشنهاد، نسترن در یک صلحی با فرم گوش هایش بود و مشکلی با آن نداشت. اما پس از صحبت آن پزشک، او در فکر فرو رفت و مدام این پرسش را با همسر و اطرافیانش مطرح می کرد که آیا لزومی دارد که این عمل زیبایی را انجام دهد؟ که درنهایت مغلوب پیشنهاد پزشک نمی شود.

و اما آیدا زن جوان دیگری است که به دلیل پریودهای با تاخیر و سختش به یک پزشک زنان در شمال تهران مراجعه می کند. پزشک بدون هیچ توجهی به توضیحات او برایش عمل لابیاپلاستی که همان عمل زیباسازی واژن است را به منظور ارتقای کیفیت رابطه جنسی تجویز می کند: نه آزمایشی برام نوشتند و نه خواستند که سونوگرافی انجام دهم. فقط همه تاکیدشان روی لابیاپلاستی بود . آیدا به پزشک دیگری مراجعه می کند و پزشک دوم چندین آزمایش برای کم خونی، هورمون استرس و... نوشت که در نهایت متوجه وجود یک کیست دو میلیمتری شدند که با مصرف دارو و تغییر در سبک زندگی مشکل برطرف شد.

جراحی برای منفعت مالی؟ هرگز!

دکتر فرنود گودرزی، رییس مجمع نظام پزشکی کشور، با اشاره به این که هیچ پزشکی به منظور منفعت مالی بیمار را به سمت جراحی غیرضروری نمی برد به اطلاعات آنلاین گفت: هیچ خلبانی هواپیمای خود را عامدانه به سمت سقوط نمی برد. خطا، قصور، سهل انگاری و... ممکن است. اما کسی با هویت و آبروی خودش بازی نمی کند .

این درحالی است که دکتر فرید سنگین آبادی پزشک عمومی و زیبایی، به خبرنگار ما می گوید که برخی پزشکانی که در مراکز دولتی کار می کنند، در شرایطی که بیمار واقعا احتیاج ندارد، دست به عمل غیرضروری می زنند. چنین کاری صرفا بخاطر منفعت مالی و این که بیمارستان یک پولی به او بدهد صورت می گیرد.

از طرف دیگر، او بر این مسئله مهر تایید زد که گاهی برای عمل هایی مثل عمل ستون فقرات که نیاز به تجهیزات دارد، پزشک تجهیزات لازم را از یک شرکت خاص تهیه می کند و علتش هم درصدی و مشارکتی کار کردن با آن مراکز است.