برنامه موشکی ایران که پس از جنگ ایران و عراق و با هدف ایجاد بازدارندگی دفاعی توسعه یافت، امروزه به عنوان یکی از بزرگ ترین و متنوع ترین زرادخانه های موشکی در خاورمیانه شناخته می شود. این برنامه که از موشک های بالستیک کوتاه برد تا ماهواره برهای بلندپرواز را شامل می شود، ستون فقرات دکترین دفاعی ایران را تشکیل می دهد و مورد توجه تحلیل گران نظامی جهان بوده است.

موشک های بالستیک موشک هایی هدایت شونده هستند که پس از شلیک، با نیروی موتور خود تا ارتفاع زیادی اوج می گیرند و سپس با استفاده از نیروی جاذبه زمین و با هدایت سامانه های پیشرفته، مسیر باقی مانده را به سمت هدف طی می کنند. ایران در دهه های اخیر پیشرفت های چشمگیری در این حوزه، از جمله در دستیابی به فناوری سوخت جامد، افزایش چشمگیر برد و دقت نقطه زنی، و توسعه سیستم های پرتاب متحرک و پدافندی داشته است.

در ادامه به بخشی از زرادخانه موشک های بالستیک ایران نگاهی می اندازیم.

این موشک ها برای اهداف تاکتیکی و منطقه ای طراحی شده اند و یکی از مهره های اصلی نقطه زنی ایران در نبردهای نزدیک را تشکیل می دهند.

شهاب 1 و 2 نمونه های مهندسی معکوس و توسعه یافته موشک های اسکاد هستند. شهاب 1 با برد حدود 300 کیلومتر و شهاب 2 با برد حدود 500 کیلومتر، از اولین موشک های بالستیک ایران بودند که در دوران جنگ ایران و عراق و پس از آن، نقش مهمی در توان دفاعی کشور ایفا کردند.

خانواده فاتح، نماد دقت در صنعت موشکی ایران است.

این دسته از موشک ها نقش مهمی در توان بازدارندگی راهبردی ایران برعهده دارند و قادرند اهدافی را در شعاع وسیعی در منطقه خاورمیانه و بخش هایی از اروپا پوشش دهند.

موشک سجیل یکی از پیشرفته ترین و مهم ترین دستاوردهای موشکی ایران به شمار می رود. این موشک دو مرحله ای، اولین موشک بالستیک میان برد ایران با سوخت جامد است. استفاده از سوخت جامد مزایای بسیاری از جمله کاهش زمان آماده سازی برای پرتاب به چند دقیقه، افزایش مانورپذیری و سهولت در نگهداری را به همراه دارد. برد موشک سجیل بین 2 هزار تا 2500 کیلومتر تخمین زده می شود.

موشک خرمشهر که نسل چهارم آن با نام خیبر نیز شناخته می شود، یکی از قدرتمندترین موشک های بالستیک سوخت مایع ایران با برد 2 هزار کیلومتر است. این موشک قابلیت حمل سرجنگی بسیار سنگین تا 1500 کیلوگرم را دارد و می تواند به جای یک کلاهک، چندین کلاهک یا مجموعه بمبلت (ریزبمب) حمل کند تا اهداف متعددی را در یک منطقه نابود کند.

این دو موشک، نمونه های ارتقایافته و پیشرفته تر شهاب 3 هستند. موشک قدر با بردی تا 1950 کیلومتر، از دقت بالاتری برخوردار است. موشک عماد با برد 1700 کیلومتر، اولین موشک بالستیک دوربرد ایران با قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت است که این ویژگی، دقت نقطه زنی فوق العاده ای به آن می دهد.

این موشک بالستیک سوخت جامد که به یاد سردار قاسم سلیمانی نام گذاری شده، با برد 1400 کیلومتر، یکی از دقیق ترین موشک های تاکتیکی ایران است. این موشک با سرجنگی جداشونده و هدایت پذیر، قابلیت عبور از سامانه های پدافندی را دارد و می تواند اهداف را با خطای کمتر از 10 متر مورد اصابت قرار دهد.

موشک فتاح، یک دستاورد انقلابی و اولین موشک هایپرسونیک (ابرفراصوت) ایران است. این موشک با برد 1400 کیلومتر و سرعتی بین 13 تا 15 ماخ، به یک سرجنگی مانوردهنده مجهز است که می تواند پس از خروج از جو، با سرعت بسیار بالا مسیر خود را تغییر دهد و از تمامی سامانه های پدافند موشکی موجود عبور کند.

موشک عاشورا یک موشک میان برد دو مرحله ای با سوخت جامد و برد حدود 2 هزار تا 2500 کیلومتر است که به عنوان جایگزین پیشرفته شهاب 3 توسعه یافته است. اطلاعات فنی فجر 3 محدود است، اما گفته می شود این موشک با برد تخمینی 2500 کیلومتر، دارای قابلیت حمل کلاهک های چندگانه (MRV) برای مقابله با سپرهای دفاعی است.

این دسته شامل پروژه های استراتژیک و ماهواره برهایی با برد بسیار بالا است که توانایی رسیدن به اهداف در فواصل دور و قرار دادن ماهواره در مدار زمین را دارند. فناوری این پرتابگرها ارتباط نزدیکی با موشک های بالستیک قاره پیما (ICBM) دارد.

این سه پروژه به عنوان نسل های بعدی خانواده شهاب، با هدف دستیابی به بردهای بسیار بلندتر تعریف شده اند. شهاب 4 به عنوان یک موشک با قابلیت حمل ماهواره توصیف شده است. اطلاعات عمومی درباره شهاب 5 و شهاب 6 (کوثر) بسیار محدود است، اما گمان می رود این پروژه ها با هدف توسعه موشک های بالستیک قاره پیما با برد بیش از 5 هزار و 500 کیلومتر باشند.

این دسته از موشک ها، یک نوآوری استراتژیک برای مقابله با تهدیدات دریایی هستند و توانایی هدف قرار دادن شناورهای بزرگ متحرک را از فاصله دور دارند.

موشک خلیج فارس یک موشک بالستیک ضد کشتی مافوق صوت و تک مرحله ای با سوخت جامد است. این موشک که براساس پلتفرم فاتح 110 توسعه یافته، به یک جستجوگر اپتیکی مجهزشده که به آن اجازه می دهد تا در فاز نهایی حمله، شناورهای متحرک دشمن (مانند ناوهای هواپیمابر) را با دقت بالایی شناسایی کند و هدف قرار دهد. برد این موشک حدود 300 کیلومتر است و به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کنترل و دفاع از آب های منطقه ای و ایجاد بازدارندگی دریایی شناخته می شود.