به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه تهران، در پژوهش یکی از گروه‌های تحقیقاتی دانشگاه تهران به سرپرستی دکتر وحید نیکنام، استاد دانشکدگان علوم و در قالب طرح پژوهشی و رساله دکتری مینو نصیری، سازوکارهای مقاومت به خشکی گیاه زعفران مزروعی مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج این پژوهش در تاریخ 2 ژوئن 2025 در مجله Scientific Reports از انتشارات مجموعه نیچر به چاپ رسید.

طبق نتایج این گروه تحقیقاتی، استفاده از قارچ‌کش پنکونازول، نه تنها زعفران را در برابر تنش خشکی محافظت می‌کند، بلکه خطر ابتلاء به عفونت قارچی را نیز در این گیاه کاهش می‌دهد. نتیجه اخیر در رابطه با ارتقای کیفیت محصول زعفران و ارزش اقتصادی این گیاه دارویی بسیار ارزشمند خواهد بود.

دکتر وحید نیکنام با اعلام این مطلب گفت: با توجه به نتایج این پژوهش، محتوای برخی از متابولیت‌های سازگار مانند پرولین در ریشه‌های افشان (فیبری) به صورت معنی‌داری بالاتر و محتوای ترکیب مالون دی آلدیید که محصول پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی و شاخص سطح تنش است و نیز محتوای هیدروژن پراکسید به عنوان یکی از انواع فعال اکسیژن و مولکول علامتی، پایین‌تر از سایر اندام‌های زیر زمینی (بنه‌ها و ریشه‌های انقباضی) و حتی برگ بو، پایین بوده محتوای این شاخص‌ها در ریشه‌های افشان، نشان از مقاومت بالاتر ذاتی ریشه‌های افشان نسبت به دیگر اندام‌ها است.

استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم تاکید کرد: بررسی آنزیم‌های پاداکساینده و همبستگی بین پارامترهای مورد مطالعه فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی و تحمل تنش، حاکی از نقش تعیین‌کننده آنزیم‌های پاداکساینده (پراکسیداز، کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز) و نیز پرولین ریشه‌های افشان در کنترل تنش اکسایشی و حذف انواع فعال و رادیکال‌های آزاد اکسیژن و در نتیجه مقاومت به تنش اکسایشی و خشکی در زعفران مزروعی بود.

پژوهشگر دانشگاه تهران با بیان اینکه تلاش این گروه تحقیقاتی به منظور بهبود و اصلاح مقاومت به تنش خشکی در این گیاه توسط یک قارچ‌کش به نام پنکونازول بوده است، اظهار داشت: نتایج این پژوهش حاکی از کاهش قابل توجه پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی و محتوای مالون دی‌آلدیید در گیاه زعفران در معرض تنش خشکی به کمک پیش تیمار با پنکونازول بود و در بین اندام‌های مختلف این گیاه ریشه‌های افشان با داشتن فعالیت بالاتر آنزیم‌های پاداکساینده و پرولین بیشتر، نقش محوری را در تحمل به خشکی زعفران ایفا کرد.

به دلیل اهمیت موضوع کم‌آبی و تنش خشکی، گروه تحقیقاتی دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم که طبق اسناد منتشره مؤسسه کلاریویتس آنالیتیکس، پیشتاز پژوهش در حوزه پاسخ‌های گیاهان به تنش‌های محیطی در کشور است، بیش از بیست سال است که مطالعات خود را بر حوزه تنش‌های محیطی و به خصوص تنش کم‌آبی متمرکز کردهاست.

عمده پژوهش‌های این گروه تحقیقاتی مرتبط با کشف سازوکارهای مقاومت به تنش کم‌آبی و نیز تلاش برای بهبود و اصلاح مقاومت به کم‌آبی و کاهش پتانسیل آب در گیاهان زارعی است.

از نظر اقلیمی بیش از 90 درصد مساحت ایران جزو مناطق خشک طبقه‌بندی می‌شود و کشورمان به دلیل افزایش تقاضا، شور شدن و بهره‌برداری بیش از حد از آب‌های زیرزمینی و کاهش نزولات جوی به شدت تحت تأثیر کاهش منابع آب قرار دارد.