بقایی در گفت وگو با آرمِن پرس در پاسخ به درخواست تشریح وضعیت منطقه در دوران پس از جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی و پاسخ به این سوال که جمهوری اسلامی ایران چه اقداماتی را برای مدیریت و مقابله با پیامدهای این حمله انجام داده یا در دستور کار قرار داده است؟ ، تشریح کرد: پیش از هر چیز، بابت فرصت این گفت وگو صمیمانه سپاسگزارم. در پاسخ به پرسش شما هم باید عرض کنم که این اقدام، فارغ از هر تعبیر و تفسیر، صراحتا یک عمل تجاوزکارانه و نقض آشکار تمامی موازین حقوق بین الملل و مفاد منشور سازمان ملل متحد بود.

بقایی افزود: این حمله، نقض آشکار و تخطی بی رحمانه از ماده 2، بند 4 منشور است که به صراحت و قاطعیت، استفاده از زور را ممنوع اعلام کرده است. از این رو، آن حمله مسلحانه علیه جمهوری اسلامی ایران، از هر منظر غیرقانونی و غیراخلاقی، نامشروع و جنایت بار تلقی می شود. علاوه بر ماهیت غیرقانونی این حمله، نکته ای برجسته و بسیار حائز اهمیت آن است که اسراییل این تجاوز را در بحبوحه مذاکرات و فرایندهای دیپلماتیک میان ایران و ایالات متحد آمریکا به اجرا درآورد.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت: قرار بود در تاریخ 15 ژوئن، دیداری رسمی برگزار شود؛ اما تنها 2 روز پیش از آن، این حمله به طرزی کاملا غیرمنتظره و حساب شده آغاز شد. از همین رو، این اقدام را خیانتی بزرگ به اصول و ارزش های بنیادین دیپلماسی می دانیم، چراکه هر عقل سلیمی تصدیق می کند که انجام دادن چنین عملی بدون هماهنگی و همراهی کامل با ایالات متحده آمریکا غیرقابل تصور است.

او اظهار داشت: اکنون ما این لحظه تلخ و نابهنگام را فرصتی تاریخی در راستای استحکام بخشی هرچه بیشتر به انسجام و همبستگی ملی می دانیم. این یک فاجعه بود. بی تردید، هیچ کس جنگ یا درگیری را انتخاب نمی کند و دوست ندارد، اما همین حادثه تلخ و دردناک، شعله های وحدت ملت ایران را فروزان تر ساخت و برای همگان آشکار کرد دشمن حقیقی این ملت، اسراییل است. این همگرایی ملی عزم راسخ جمعی، ما را تواناتر، نیرومندتر، مصمم تر و منسجم تر از گذشته می سازد تا در برابر هرگونه تهدید، تهاجم و هجمه آتی، با آمادگی کامل و اقتدار تمام ایستادگی و مقابله کنیم.

سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که آیا در شرایطی خاص، تهران آمادگی خود را برای ازسرگیری مذاکرات هسته ای با ایالات متحده آمریکا اعلام خواهد کرد؟ ، بیان کرد: ما پیش تر در حال مذاکره بودیم و همان طور که عرض کردم، در میانه یک فرایند دیپلماتیک قرار داشتیم. اما طرف مقابل با رفتاری که از خود نشان داد، نه تنها اعتماد را از بین برد، بلکه آن را به بی اعتمادی فعال و منفی تبدیل کرد. در حال حاضر، به صراحت اعلام می کنم که چیزی به نام اعتماد اساسا وجود ندارد، چراکه آنان از فرایند دیپلماتیک سواستفاده و آن را به ابزار تاکتیکی خود برای حمله تبدیل کردند.

بقایی در ادامه گفت: با این حال، همان گونه که همواره بر آن تاکید داشته ایم، جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه میز مذاکرات را ترک نکرده است، چراکه ما با اطمینان راسخ و بدون کمترین تردیدی، به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای خود باور و بر آن تاکید داریم. یقین داریم که این برنامه مشروع و قانونی بوده و تحت نظارت دقیق و مستمر آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارد.

سخنگوی وزارت امور خارجه بیان کرد: در حال حاضر، مذاکراتی با سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) جریان دارد. چندی پیش دور دیگری از این گفت وگوها در شهر استانبول برگزار شد. بنابراین، ما نه از مذاکره گریزان هستیم، نه از گفت وگو هراس و واهمه ای داریم؛ اما در عین حال، باید اطمینان حاصل شود که این مذاکرات به فرصتی برای اتلاف وقت تبدیل نخواهد شد. این گفت وگوها باید هدفمند و نتیجه محور باشند و اساس آن ها باید بر پایه اصل برد-برد باشد؛ اصلی که در سایه آن، تمامی طرفین از فرایند و دستاوردهای مذاکره بهره مند و راضی باشند.

بقایی در پاسخ به این سوال که گفت وگوهای اخیر با کشورهای اروپایی در استانبول را چگونه ارزیابی می کند؟ ، گفت: شخصا در آن نشست حضور نداشتم اما همکارانم گزارش دادند که گفت وگوها در فضایی صریح، صادقانه و شفاف برگزار شده است. ما از این فرصت استفاده کردیم تا بار دیگر به کشورهای اروپایی یادآوری کنیم که در مواجهه با تجاوز اسراییل و آمریکا علیه ایران، رفتار و مواضع اتخاذشده توسط آن ها، به غایت نامناسب و دور از انتظار بود؛ چراکه هر عضو سازمان ملل متحد بر پایه اصول مندرج در منشور این سازمان، موظف است در برابر هرگونه حمله غیرقانونی به یک کشور عضو، موضعی قاطع و مسئولانه اتخاذ کند. این یکی از ارکان بنیادین امنیت جمعی است که صراحتا در منشور ملل متحد انعکاس یافته است.

او بیان کرد: بی تردید، طرف های اروپایی در انجام دادن این مسئولیت اساسی خود، کوتاهی کردند. کمترین توقع ما این بود که در برابر حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی به برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران واکنشی مسئولانه و درخور نشان دهند. این یک وظیفه مشترک و الزام آور برای آنان بود؛ چه بر اساس مفاد منشور سازمان ملل متحد و چه در پرتو تعهدات ویژه آن ها به عنوان اعضای توافق هسته ای (برجام) توافقی که در سال 2015 میلادی با مشارکت جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین به امضا رسید و مورد حمایت رسمی اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد نیز قرار گرفت.

بقایی تشریح کرد: کشورهای اروپایی موظف بودند این حملات غیرقانونی را صراحتا و قاطعانه محکوم کنند. این حملات نقض فاحش و غیرقابل انکار قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود؛ قطعنامه ای که در سال 2015 میلادی با اجماع کامل تصویب شد و کشورهای اروپایی موظف بودند در قبال آن موضع روشن، قاطع و مسئولانه اتخاذ کنند. آنان باید در واکنش به صراحت، این اقدات غیرقانونی اسراییل و ایالات متحده آمریکا را محکوم می کردند. اما متاسفانه نه تنها از انجام دادن این مسئولیت بدیهی خودداری کردند، بلکه برخی کشورهای اروپایی، از جمله آلمان حتی کوشیدند این تجاوز آشکار را توجیه پذیر جلوه دهند؛ امری که بی تردید اقدامی کاملا مردود و از منظر حقوق بین المللی، غیرقابل پذیرش است.

سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: همکارانم از فرصت این گفت وگو استفاده کردند تا با صراحت به طرف های اروپایی یادآوری کنند که آنان با شانه خالی کردن از مسئولیت های حقوقی خود در قبال منشور سازمان ملل متحد، از محکوم سازی این اقدام تجاوزکارانه سر باز زدند.

او بیان کرد: در خصوص موضوع هسته ای نیز باید گفت که گفت وگوها عمدتا بر تبادل دیدگاه ها پیرامون مسیرهای احتمالی برای ازسرگیری مذاکرات و احیای روند دیپلماتیک متمرکز بود. لزوم لغو موثر و پایدار تحریم ها و اقدامات شفاف سازی از سوی ایران، جهت حصول اطمینان از حفظ ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای، دو محور اصلی این نشست بودند. به عبارت دیگر، مجموعه ای از ایده ها و ابتکارات متنوع مطرح شد و طرفین توافق کردند که این رایزنی ها در آینده ای نزدیک، با هدف پیشبرد روند مذاکرات سازنده، ادامه یابد.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در پاسخ به این سوال که نشست بعدی چه زمانی برگزار خواهد شد؟ ، بیان کرد: در حال حاضر، ما به طور مستمر با طرف های مقابل برای تعیین زمان دقیق دیدار بعدی در تماس هستیم. اگرچه تاکنون، تاریخ مشخصی تعیین نشده است اما اطمینان دارم که این دیدار چندان به تعویق نخواهد افتاد.

بقایی در پاسخ به این که آیا احتمال می دهید که اقدامات نظامی علیه ایران مجددا از سر گرفته شود؟ ، بیان کرد: ببینید، ما همواره بر این اصل پایبند بوده ایم که باید برای مواجهه با هرگونه سناریو و شرایط احتمالی آمادگی کامل داشته باشیم. به وضوح می دانیم که شالوده رژیم اسراییل همواره بر پایه تروریسم و جنگ استوار بوده است. اگر تاریخ هشت دهه ای این رژیم را مرور کنیم، درمی یابیم که هرگز از آغاز جنگ و اعمال تجاوز علیه کشورهای منطقه ابایی نداشته اند. از این رو، تجربه به ما آموخته است که باید در هر لحظه برای هر سناریویی آمادگی کامل داشته باشیم.

سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه گفت وگو با آرمن پرس به اظهارنظر درباره بحث ها پیرامون بازگشایی اتصالات اقتصادی و حمل ونقل در منطقه، پیشنهادهای ارمنستان در این باره و موضع جمهوری آذربایجان درباره گذرگاه های فرامرزی پرداخت که ایروان آن را خلاف قوانین بین المللی می داند و با آن مخالفت است.

او همچنین موضع ایران را درباره تعمیق روابط ارمنستان با غرب، روند صلح ارمنستان-آذربایجان و تماس اخیر میان روسای جمهور ایران و جمهوری آذربایجان پراخت که در آن مسعود پزشکیان رییس جمهور ایران از الهام علی اف همتای آذربایجانی اش خواست درباره گزارش هایی که در آن ها ادعا شده باکو حریم هوایی خود را برای حملات رژیم صهیونیستی علیه ایران باز گذاشته بود، تحقیق کنند.

بقایی در پاسخ به این سوال آرمن پرس که موضع ایران درباره ابتکار چهارراه صلح ارمنستان و در مقابل، درخواست های آذربایجان برای ایجاد برخی اتصالات فرامرزی از ارمنستان برای متصل شدن به نخجوان چیست؟، بیان کرد: اول از همه، ما هم برای روابط دوجانبه با آذربایجان و هم روابطمان با ارمنستان ارزش قائلیم. آنان همسایگان ما هستند و ما مصمیم هستیم که سیاست همسایگی خوب را با هر دو کشور حفظ کنیم. ما پیوند دوستانه ای با هر دو کشور جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان داریم.

او در این راستا تشریح کرد: درباره ارمنستان باید بگویم که ما روابط بسیار پویا و مهمی با جامع ارامنه در ایران داریم. به آن ها افتخار می کنیم. تامین صلح و ثبات در جنوب قفقاز برای ما بسیار مهم است، چراکه ما صلح و امنیت در این منطقه را بخشی از صلح و امنیت ایران می دانیم. ما هر اقدامی لازم باشد برای اطمینان یافتن از این که میان این دو کشور صلح برقرار باشد، انجام خواهیم داد.

بقایی درباره موضوع مسیرهای حمل ونقل گفت: ما همواره از این موضوع حمایت کرده ایم، چراکه فکر می کنیم اتصالات برای تحولات اقتصادی و رفاه ارمنستانی، ها، آذربایجانی ها و ایرانی ها لازم است. ما واقعا امیدواریم که این ابتکارها ثمربخش باشد. ما از ابتکار چهارراه صلح ارمنستان حمایت کرده ایم و به نظر ما برای تمامی منطقه خوب است.

او افزود: ما در عین حال، صراحتا گفته ایم که هرگونه مسیر حمل ونقل باید با احترام به مرزهای بین المللی و بدون نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی هیچ یک از کشورهای منطقه اجرایی شود. بنابراین، ما در عین حمایت از توسعه مسیرهای حمل ‎ونقل و اتصالات میان کشورهای جنوب قفقاز و ایران باید واقعا مراقب باشیم. اول از همه، مراقب این باشیم که تغییری در مرزهای بین المللی و تجاوزی به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی هیچ یک از کشورهای عضو انجام نشود.

بقایی گفت: در عین حال، یک چیز برای ما اهمیت زیادی دارد و فکر می کنم باید تمامی کشورهای منطقه نیز قدردان آن باشند که اهمیت اجازه ندادن به طرف های سوم و بازیگران فرامنطقه ای برای مداخله در امور قفقاز جنوبی است، چراکه به گمانم این فقط منجر به پیچیده تر کردن مسائل خواهد شد. این به نفع کشورهای منطقه نخواهد بود. بنابارین، این موضع اصلی ما است که همواره آن را اعلام کرده ایم و مصمم هستیم آن را ادامه بدهیم.

بقایی در ادامه این گفت وگو در پاسخ به این سوال که با توجه به دستیابی باکو و ایروان به یک توافق صلح و اعلام آمادگی ارمنستان برای امضای این توافق در عین تعیین برخی پیش شرط ها از سوی آذربایجان آیا از نظر او صلح میان ارمنستان و آذربایجان در آینده نزدیک شدنی است؟ ، گفت: مسلما امکان پذیر است. اگر بخواهیم، می شود و دستیابی به آن تنها به یک روش محدود نیست. ما پیش زمینه این موضوع را درک می کنیم و می دانیم که ارمنستان و آذربایجان در جنگ بوده اند. بنابراین، پیچیدگی هایی که ممکن است روند مذاکرات صلح را طولانی کند نیز واقفیم. جنبه مثبت این موضوع این است که آن ها توانسته اند یک توافق صلح را تنظیم کنند.

با این حال، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت: می دانم که نهایی سازی این توافق زمان بر است. اما این واقعیت که قسمت عمده کارهای این توافق انجام شده و برداشت ما این است که دو کشور مشتاقند با برنامه صلح کنار بیایند. ما هم ارمنستان و هم جمهوری آذربایجان را تشویق کرده ایم که توافق را نهایی و آن را امضا کنند.

او با اشاره به سفر سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران به ایروان گفت: من زمانی که وزیر امور خارجه عراقچی به ایروان سفر کرد و هنگام دیدار او با همتای آذربایجانی اش همراه او بودم. او در هر دو مورد واقعا وزرای دو کشور را به تسریع روند صلح و نهایی کردن توافق تشویق کرد، چراکه این موضوع صلح پایدار در قفقاز جنوبی را تضمین می کند.

سخنگوی وازرت امور خارجه ایران در پاسخ به این سوال آرمن پرس مبنی بر اینکه با توجه به تقویت روابط ارمنستان با اتحادیه اروپا و آمریکا که برخی مدعی شده اند این سیاست ارمنستان علیه ایران و برای تهران غیرقابل قبول است، موضع ایران در این باره چیست؟ ، گفت: ارمنستان می خواهد سیاست خود در زمینه روابط با کشورها را تنوع ببخشد. بنابراین، ارمنستان می خواهد تنوع در روابط خود را حفظ کند تا با کشورهای دیگر نیز ارتباط خوبی داشته باشد. این رویه خوبی است. ما روابط خوبی با ارمنستان داریم؛ دوستان خوبی هستیم.

بقایی گفت: ما پیشینه ای طولانی در روابط مبتنی بر اعتماد با ارمنستان داریم و فکر می کنم هم ایران و هم ارمنستان قدردان این زمینه هستند. چراکه مطمئنم هم ارمنستان و هم ایران می خواهند روابط دوستانه شان را حفظ کنند، چراکه به نفع دو کشور است. آنچه برای ما اهمیت دارد، این است که روابط هر یک از کشورهای همسایه با کشورهای دیگر برای استفاده یا سوءاستفاده علیه ایران استفاده نشود.

او تشریح کرد: به نظرم این موضوع برگرفته از قوانین بین المللی است که استفاده از قلمرو یا توانمندی هر کشوری را به منظور ایجاد مشکل برای هر کشور عضو دیگری ممنوع می سازد. به نظرم ارمنستان به خوبی اهمیت این اصل را درک می کند. بنابراین موضوع حائزاهمیت برای ایران به عنوان یک کشور همسایه این است که روابط همسایگان آن با دیگر بازیگران به روش یا شکلی نباشد که علیه منافع ما از آن سو استفاده شود.

آرمن پرس در بخش پایانی این گفت وگو نوشته بقایی در پاسخ به این سوال که آیا ایران شواهدی دارد که نشان دهد رژیم صهیونیستی از حریم هوایی آذربایجان برای حملات متجاوزانه خود طی جنگی تحمیلی علیه ایران استفاده کرده و آیا طبق درخواست رییس جمهور ایران از همتای آذربایجانی خود برای تحقیق درباره ادعاهای رسانه ای مطرح شده در این باره، اطلاعی از انجام شدن چنین تحقیقاتی دارد؟، بیان کرد: همان طور که گفتم، ما همین انتظاراتی را که از ارمنستان یا هر کشور همسایه دیگر داریم، از آذربایجان نیز داریم.

او افزود: این درخواست مشخصا هدف مطرح کردن این مسئله را دنبال نمی کرد. فقط تماسی تلفنی میان روسای جمهور دو کشور بود. آن ها درباره طیفی از مسائل دوجانبه و منطقه ای گفت وگو کردند. مسلما در حین آن، رییس جمهور پزشکیان این موضوع را مطرح کرد. همان طور که گفتم، هدف این نبود که گفته شود آذربایجان در حملات اسراییل علیه ایران نقش داشته است. فقط یادآوری این بود که ما به عنوان کشورهای عضو (سازمان ملل) طبق قوانین بین المللی وظایف مشخصی داریم تا اجازه ندهیم که هیچ یک از طرف های سوم از قلمرو ما علیه هم استفاده کنند. البته، این موضوع با در نظر گرفتن این واقعیت است که اسراییل پیشینه ای طولانی در سوءاستفاده از قلمرو کشورهای دیگر دارد.

سخنگوی وزارت امور خارجه بیان کرد: ما ممکن است همین نگرانی را با کشورهای دیگر و با همسایگانمان نیز مطرح کنیم، چراکه می دانیم اسراییل در این حمله از قلمروهای دیگر نیز علیه ایران استفاده کرده است. بنابراین، موضوع این نبوده که بگوییم جمهوری آذربایجان در این حمله غیرقانونی نقش داشته است. فقط همان طور که گفتم، یک یادآوری بود.

او افزود: مسلما به عنوان یادآوری کلی به هر یک از کشورهای عضو و همسایگانمان می گوییم لطفا مراقب باشید، چراکه ما با دشمنی مواجهیم که هیچ اعتنایی به قوانین بین المللی و اصل حاکمیت قانون ندارد. این همه ما را ملزم می سازد که به آن ها (رژیم صهیونیستی) اجازه ندهیم روابط ما را خراب کنند.